Is extreemrechts geïmplodeerd in Nederland?

Vorige maand trad de Nederlandse regering van premier Mark Rutte af vanwege een kinderbijslagfraude. In maart stemt het land bij parlementsverkiezingen.

Dus wat is de positie van rechts-populistische partijen op dit belangrijke moment? Léonie de Jonge schrijft voor het Populism in Action Project:

Ooit bekend om zijn progressivisme en sociale tolerantie, leek Nederland lange tijd immuun voor extreemrechtse tendensen. Sinds het begin van de 21e eeuw is het land echter getuige geweest van de opkomst van verschillende invloedrijke rechts-populistische partijen, waaronder de Lijst Pim Fortuyn (LPF), Geert Wilders ‘Vrijheidspartij (PVV) en, meest recentelijk, het Forum voor Democratie (FvD), geleid door flamboyante extreemrechtse nieuwkomer Thierry Baudet.

De snelle beklimming van de FvD was opmerkelijk. Opgericht als een eurosceptische denktank in 2015, won de partij twee van de 150 zetels in de Tweede Kamer na 1,8% van de stemmen bij de algemene verkiezingen van 2017. Twee jaar later werd het FvD de grootste partij in de Eerste Kamer, met bijna 16% van de stemmen bij de provinciale verkiezingen van 2019. In januari 2020 kondigde de partij aan dat ze “de grootste partij van Nederland qua lidmaatschap” was geworden, waarmee ze traditionele massapartijen als de PvdA en christendemocraten overtrof.

Maar in november 2020 bezweek het FvD aan gevechten met een massale uittocht van senior partijleden en een algemeen verlies van publieke steun.

Dus als de doorbraak van het FvD een nieuwe fase van het rechts-populisme in Nederland inluidde, gekenmerkt door de normalisatie van extreemrechts in de publieke sfeer, waarom implodeerde het dan? De antwoorden zijn significant in de aanloop naar de algemene verkiezingen van 2021.

DE OPKOMST VAN DE FVD

Net als de PVV van Wilders wordt het FvD gekenmerkt door autoritarisme, nativisme en populisme. Beiden zijn onwankelbaar anti-immigrant en diep eurosceptisch. Er zijn echter belangrijke verschillen, vooral met betrekking tot hun kiezers. In tegenstelling tot PVV-aanhangers zijn FvD-kiezers doorgaans hoger opgeleid en neigen ze naar de rechtse economie, waardoor ze een minder egalitaire inkomensverdeling bevorderen.

Officieel is het FvD opgericht als conservatieve partij, die een verbetering claimt van de algemene staat van de democratie in Nederland door ‘het partijkartel te doorbreken’ en de Nederlandse kiezers meer zeggenschap geeft in het besluitvormingsproces, met name door de introductie van bindende referenda, populaire initiatieven, rechtstreeks gekozen burgemeesters en e-democratie. In de beginperiode presenteerde het FvD zich als een meer gematigd en sociaal aanvaardbaar rechts alternatief voor de PVV.

Na verloop van tijd ging het FvD echter naar uiterst rechts. Kort na de eerste electorale doorbraak van de partij in 2017, ontstonden er spanningen tussen verschillende facties. In de interne strijd om de ideologische koers heerste de radicalere en soms extreemrechtse onderstroom.

Het relatief gematigde officiële partijmanifest stond naast de radicale boodschappen van leider Thierry Baudet, die in zijn retoriek extreemrechtse voorgangers als Pim Fortuyn en Wilders te boven gaat. Terwijl Wilders het grootste deel van zijn nativistische agenda concentreerde op het behoud van de Nederlandse cultuur, met name door zich tegen de islam te verzetten, maakte Baudet schaamteloze racistische opmerkingen. In 2015 sprak hij zijn wens uit voor een “overwegend blank Europa”. Twee jaar later waarschuwde hij voor de vermeende “homeopathische verwatering van de Nederlandse bevolking” met mensen uit andere culturen, daarbij gebruikmakend van de extreemrechtse Great Replacement-complottheorie.

Terwijl Wilders snel afstand nam van de aanval van deze maand op het Capitool, waarmee hij zijn toewijding aan democratie onderstreepte, deelde Baudet een tweet die hij in 2016 plaatste, waarin hij verklaarde dat Donald Trump “een groot leider zou zijn voor het Westen als geheel”. (Hij verwijderde later het bericht en ontkende dat hij de originele tweet had gepubliceerd.)

DE VAL VAN DE FVD

De ineenstorting van het FvD gebeurde in verschillende fasen. In de zomer van 2019 werd mede-oprichter en senator Henk Otten van de partij gezet nadat hij Baudet publiekelijk had beschuldigd “de partij te ver naar rechts te trekken”. Vorig jaar verloor de FvD zijn geloofwaardigheid toen Baudet, die aanvankelijk had aangedrongen op strengere maatregelen voor het afsluiten van het Coronavirus, een vocale bondgenoot werd van protesten tegen blokkering en steun uitsprak voor COVID-19-samenzweringstheorieën. In november kwamen in de media nieuwe beschuldigingen naar boven van antisemitische, homofobe en racistische berichten op interne mededelingenborden in de jongerenafdeling van de partij.

In een poging de druk af te weren om afstand te nemen van de aantijgingen van extremisme, deed Baudet afstand van zijn positie als hoofdkandidaat voor de algemene verkiezingen van 2021, maar trok hij vervolgens terug met een ontslag. Baudet kapte de officiële sociale mediakanalen van het FvD en kondigde aan dat hij een “bindend referendum” zou organiseren, waarin hij de leden zou vragen te beslissen over zijn lot als partijleider. In reactie daarop hebben verschillende prominente partijvertegenwoordigers, waaronder gekozen functionarissen en verkiezingskandidaten, afstand gedaan van hun lidmaatschap.

Op 4 december maakte het FvD bekend dat 76% van de 37.000 leden van de partij op Baudet had gestemd. Echter, temidden van de interne verdeeldheid, kelderde het FvD in de peilingen van ongeveer 17% in maart 2019 naar slechts 2% in december 2020.

EEN UITERST RECHTSE VOET AAN DE GROND

De grote winnaar in het tumult blijkt Geert Wilders te zijn. Het verlies aan steun voor de FvD werd weerspiegeld door een heropleving van de PVV, die momenteel op de tweede plaats staat achter de centrumrechtse Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) van premier Mark Rutte. Cas Mudde merkt op: “Terwijl een andere ‘intellectuele’ extreemrechtse mededinger in het stof bijt ‘(en daarmee in navolging van het electorale traject van Pim Fortuyn), lijkt het erop dat de saaie’ gewone ‘extreemrechtse steunpilaar het electorale puin opraapt en zich klaarmaakt om centraal te staan. podium opnieuw. “

Het gevolg is de normalisatie van extreemrechts in de publieke sfeer. Met zijn extremistische opmerkingen en gedrag verlegde Baudet de grenzen van het “acceptabele” nog verder dan die voor hem. De PVV van Wilders kan nu worden gezien als een ‘mainstream’ alternatief voor het FvD – zelfs nu het PVV-manifest van 2021 belooft de grenzen te sluiten voor alle migranten uit islamitische landen, Syrische asielzoekers terug te sturen, alle moskeeën te sluiten en de Koran te verbieden. ‘een.

Het is te vroeg om definitieve voorspellingen te doen over de uitslag van de verkiezingen in maart, maar de schattingen van de peilingen zijn vergelijkbaar met het politieke landschap in maart 2017. Ondanks de verwachting dat de pandemie de lijnen in de Europese politiek fundamenteel zal verschuiven, lijkt het huidige Nederlandse politieke landschap relatief stabiel. , in tegenstelling tot de fragmentatie en vluchtigheid van de partijpolitiek in de afgelopen decennia.

En dat betekent dat ook met de implosie van het FvD extreemrechts voet aan de grond heeft gekregen in de Nederlandse politieke cultuur.