Indignatie redactie 
Het heeft iets armoedigs: als een kabinetsformatie in de soep loopt, is altijd maar één persoon die gebeld wordt om het proces vlot te trekken. Herman Tjeenk Willink, de onvermijdelijke Herman Tjeenk Willink. Dat gebeurde dinsdagmiddag voor de vierde maal sinds 1994.
Kennelijk vertrouwen de politiek leiders van nu, die sinds de mislukte verkenning een groot wantrouwen jegens elkaar (en vooral jegens VVD-leider Mark Rutte) koesteren, alleen nog een gepensioneerde bestuurder van 79 jaar.
Tjeenk Willink was weliswaar nooit minister, maar aan ervaring en statuur in het landsbestuur heeft hij geen gebrek. Hij was topambtenaar op Algemene Zaken, voorzitter van de Eerste Kamer, vicevoorzitter (vijftien jaar) van de Raad van State en sinds zijn pensionering in 2012 Minister van staat, een eretitel voor bestuurders en politici met een lange en eervolle staat van dienst. En hoewel actief lid van de PvdA wordt aan zijn politieke distantie en neutraliteit niet getwijfeld – dat waren twee nadrukkelijke voorwaarden van de Tweede Kamer vorige week.
Op het gebied van (stroeve) formatieonderhandelingen heeft Tjeenk Willink zeer specifieke expertise. Hij was er, als jong notulist, al bij in 1972 bij de vorming van het kabinet-Den Uyl. Vier jaar later was hij ambtelijk secretaris bij de moeizame formatie van het kabinet-Van Agt.
Verderop in zijn lange Haagse loopbaan werd Tjeenk Willink driemaal eerder gebeld om formatie-impasses te doorbreken: in 1994 (Paars I), in 2010 (gedoogkabinet Rutte I, met PVV) en vier jaar geleden (Rutte III). Al bij die gelegenheid – hij was reeds 75 jaar – gingen er stemmen op om dat écht Tjeenk Willinks laatste keer te laten zijn. Nu moet hij er toch weer aan geloven.
Niet alle fractievoorzitters waren het dinsdag overigens eens over de poging tot herstel van het huidige formatieproces. PVV-leider Geert Wilders noemde die „het slechtste wat er kan gebeuren”. Volgens hem kan het diepe wantrouwen tussen partijen alleen worden doorbroken door nieuwe verkiezingen. Thierry Baudet van Forum voor Democratie hecht evenmin geloof in de aanstelling van „een soort van externe figuur”. Hij sprak van een „testimonium paupertatis”.
De methode Tjeenk Willink
Niettemin zal een ruime Kamermeerderheid instemmen met de benoeming van Tjeenk Willink. Ervaren Kamerleden weten precies wie ze ermee in huis halen en kennen diens methode en diens denkbeelden.
Hij zal eerst van alle partijen willen horen wat volgens hen de grootste problemen zijn die in de komende kabinetsperiode moeten worden opgelost. Denk aan de coronapandemie, de economische gevolgen daarvan en de stikstofcrisis. Hij zal ingrijpen als de zeventien fractievoorzitters die langskomen al meteen hun concrete oplossingen ervoor op tafel willen leggen. Nee, eerst wil deze informateur weten of alle politici wel steeds over hetzelfde probleem praten. Niet redeneren vanuit de oplossing, maar eerst zo feitelijk mogelijk analyseren wat nu precies het probleem is of wat de problemen zijn.
Daarnaast zal hij willen weten hoe zijn gesprekspartners aankijken tegen het centrale probleem van deze tijd: het totale gebrek aan vertrouwen. Niet alleen tussen alle andere partijen en de VVD van Mark Rutte, maar breder: tussen de politiek en de kiezer, tussen overheid en burger.
