Indignatie redactie 
De Nederlandse premier Mark Rutte is een van de belangrijkste kanshebbers om het bondgenootschap te leiden in een periode van ongekende turbulentie.
Het is ruim vijf jaar geleden dat Mark Rutte de bijnaam ‘de Trumpfluisteraar’ kreeg.
Het was juli 2018 en Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO, had iedereen behalve de leiders, ambassadeurs en een handvol medewerkers de kamer van het hoofdkwartier van de militaire alliantie uitgeleid. Een paar minuten eerder had Donald Trump een discussie over Georgië en Oekraïne ontspoord met een tirade waarin hij waarschuwde dat de Verenigde Staten “onze eigen weg zouden gaan” als andere landen niet meer zouden gaan uitgeven aan hun legers.
De stemming was op zijn zachtst gezegd gespannen. De Franse president Emmanuel Macron en de toenmalige Duitse bondskanselier Angela Merkel probeerden met de Amerikaanse president te redeneren en klaagden dat de defensiebegrotingen niet zomaar van de ene op de andere dag konden worden verhoogd.
Maar volgens Timo Koster, voormalig directeur defensiebeleid bij de NAVO, die in de zaal aanwezig was, was het Rutte, de premier van Nederland, die de situatie ‘redde’ en de Amerikaanse president verzekerde dat de uitgaven waren gestegen – en belangrijker nog: het was Trump die de eer verdiende.
Wat de feiten betreft, was dat op zijn best een betwistbare bewering. De uitgaven onder de NAVO-bondgenoten zijn sinds de regering-Obama gestegen. Maar het argument leek zijn doel te bereiken. Tegen de tijd dat Trump later die dag de pers toesprak, was hij uitbundig en noemde hij “een zeer verbazingwekkende periode van twee dagen in Brussel” waarin hij “enorme vooruitgang” had geboekt.
“De pin zat weer in de handgranaat”, aldus Koster.
Vandaag lijkt het erop dat de fluisterkunsten van Rutte opnieuw op de proef zullen worden gesteld. De Nederlandse leider is de verre favoriet om Stoltenberg te vervangen als secretaris-generaal van de alliantie als zijn termijn in oktober afloopt.
Ondertussen baant Trump zich een weg om de Republikeinse nominatie voor het presidentschap veilig te stellen, waardoor hij een solide kans krijgt om president Joe Biden in november af te zetten. En hij dreigt nu al de Amerikaanse bondgenoten in de steek te laten, en gaat zelfs zo ver dat hij zegt dat hij Rusland zou “aanmoedigen” om NAVO-landen aan te vallen die niet aan hun financiële verplichtingen voldoen.
“Onder de West-Europese leiders erkende Rutte … de radicale verschuiving in de Europese veiligheid”, zei voormalig adjunct-secretaris-generaal van de NAVO, Camille Grand, nu lid van de European Council on Foreign Relations. “Als een van de langstzittende premiers van Europa heeft Rutte de opkomst en ondergang van Trump 1 meegemaakt en is hij goed geplaatst om een mogelijke Trump 2 aan te kunnen.”
Goudlokje kandidaat
Het proces van het kiezen van een secretaris-generaal van de NAVO zorgt ervoor dat de verkiezing van een nieuwe paus het toonbeeld van transparantie lijkt. Maar over het algemeen wordt aangenomen dat het wordt gedicteerd door twee regels: ten eerste moet het besluit unaniem zijn onder de 31 leden van de alliantie. Ten tweede zijn het de VS die uiteindelijk het voortouw nemen.
Er hebben ook een aantal andere namen rond de sorteerhoed gedraaid – waaronder de Estse premier Kaja Kallas, de Letse minister van Buitenlandse Zaken Krišjānis Kariņš en de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen (totdat ze haar wens voor een tweede termijn in haar huidige baan aankondigde). Maar Rutte is veruit de grootste kanshebber.
Twee hoge functionarissen vertelden deze week aan POLITICO dat Rutte de steun had gekregen van tweederde van de NAVO-landenleiders; een Amerikaanse functionaris zei dat Joe Biden een van hen was. Ook Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië hebben hun steun betuigd .
De 1,94 meter lange Nederlander wordt door velen binnen de alliantie gezien als de Goudlokje-kandidaat: cool, charmant, een ervaren dealmaker en afkomstig uit een land dat niet te groot en niet te klein is. Ook wat betreft Rusland is hij niet te soft en ook niet te agressief.
In eigen land komt Rutte aan het einde van 13 jaar aan de macht – waarmee hij de langst dienende premier in de Nederlandse geschiedenis is en de op een na langstzittende leider in Europa, na de Hongaarse Viktor Orbán. Tegelijkertijd lijkt Rutte, ook al staat hij in Nederland bekend als de ‘Houdini-premier’ vanwege zijn vermogen om politieke gevaren te ontwijken, eindelijk zonder touw te zitten. Hij trad vorig jaar af, voorafgaand aan een verkiezing waarin de extreemrechtse politicus Geert Wilders de eerste plaats behaalde.
Rutte’s tijd aan de macht heeft hem face-time gegeven met beide waarschijnlijke kanshebbers voor het Witte Huis. Nederlandse media hebben gemeld dat zowel Trump als Biden eerder zijn interesse in de post hebben gepeild.
De meest recente gelegenheid was in januari 2023 tijdens een één-op-één bezoek met Biden in Washington, waarbij de Amerikaanse president Rutte de zeldzame eer gunde achter zijn bureau in de Oval Office te zitten. Op een foto van de gelegenheid was te zien hoe Rutte – in een blijk van Nederlandse spontaniteit – de telefoon van de president pakte, tot kennelijke verbijstering van Biden.
Biden vond Rutte volgens een Amerikaanse functionaris ‘gepassioneerd’ en een ‘goede communicator’ die, als leider van een klein land, ‘innovatieve’ manieren heeft voorgesteld om de alliantie te versterken.
Voormalig NAVO-woordvoerder Oana Lungescu bevestigde dat de VS Rutte “twee keer hebben gevraagd” of hij geïnteresseerd was in de baan. Rutte was destijds niet beschikbaar vanwege de binnenlandse situatie in Nederland, aldus Lungescu, nu bij het in Londen gevestigde Royal United Services Institute.
Lodewijk Dekker, een oude vriend, bevestigde dat Rutte rond die tijd de NAVO-baan serieus overwoog, maar werd tegengehouden door twee bedenkingen. De eerste was dat hij zou moeten aftreden als premier en een in zijn ogen onvoltooide taak achter zich zou moeten laten. De tweede was dat hij zijn gedisciplineerde leven in Den Haag, waar hij was geboren, opgegroeid en zijn politieke carrière doorbracht, zou moeten ontwortelen.
Het eerste obstakel viel afgelopen zomer weg nadat Ruttes Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) een kabinetscrisis had afgedwongen vanwege het asielbeleid, en hij onverwachts aftrad. Aanvankelijk wuifde Rutte de speculaties over zijn toekomst van de hand en hield hij vol dat hij “niet in de race was” toen hem werd gevraagd of hij Stoltenberg zou vervangen tijdens een topconferentie in juli in Litouwen.
In de herfst was hij minder terughoudend geworden en vertelde hij de Nederlandse radio dat het in het licht van de oorlog in Oekraïne logisch voor hem was om ‘iets internationaals te doen’. Maar toen hem werd gevraagd naar de baan bij de NAVO, bagatelliseerde hij opnieuw zijn vooruitzichten en zei dat “de kans heel groot was” dat het naar een vrouw zou gaan.
Hoewel Rutte het moment van onthulling later een ‘fout’ noemde, zeggen degenen die hem kennen dat het een duidelijk verlangen weerspiegelde. “Hij heeft al lang een besluit genomen, zoveel is duidelijk”, aldus Dekker.
“Het zit hem in de details bij Rutte, hij geeft misschien een formeel antwoord op een vraag en mompelt dan nog wat extra woorden terwijl hij wegloopt, die de echte boodschap overbrengen”, zegt Alexander Kolks, politiek adviseur bij het Europees Parlement van Rutte. feest.
“Ik denk dat hij [de NAVO-baan] echt wil en daarom is hij zo nonchalant”, zegt Ton Elias, een voormalig Nederlands parlementslid van de partij van Rutte.
‘Stop met zeuren en zeuren’
Als Biden bij de verkiezingen in november als beste uit de bus komt, zal de taak van de volgende secretaris-generaal al uitdagend genoeg zijn. Als Trump wint, zal het aan die persoon zijn om de Amerikaanse president aan boord te houden of om de stukken op te rapen.
Op het eerste gezicht zou Rutte veel werk aan de winkel hebben. Gedurende zijn hele ambtstermijn als premier behoorde Nederland tot de landen die zijn belofte om 2 procent van het bbp aan defensie te besteden niet nakwamen. (Het heeft beloofd dit jaar het doel te bereiken.)
En toch heeft de Nederlandse leider bewezen bedreven te zijn in het omgaan met de wispelturige Amerikaanse president. Tijdens een bezoek aan Washington in 2018, en terwijl de pers toekeek, onderbrak hij Trump nadat laatstgenoemde suggereerde dat het niet eens worden over tarieven “positief” zou kunnen zijn.
“Nee, het is niet positief”, kwam Rutte tussenbeide , waarbij hij een van zijn kenmerkende politieke wapens inzette: een brede glimlach. “We moeten iets bedenken!”
Journalisten hoorden hem later tegen Trump zeggen: “Je bureau is klein!” Waarop de Amerikaanse president antwoordde: “Ik weet het”, en voegde er later aan toe: “Ik vind deze man leuk!”
“Hij kan een boodschap overbrengen die zo hard is als spijkers, maar met een fluwelen glimlach”, aldus Elias, de voormalige wetgever.
Meestal koos Rutte echter voor de weg van de non-collision. “Hij maakte er een punt van trots van om een normale relatie met Trump te hebben, ook al werd hij in Nederland destijds als de duivel zelf gezien”, zei Elias.
Tijdens een bezoek aan Washington in 2019 zei Trump dat ze ‘vrienden’ waren geworden. Rutte knikte instemmend en antwoordde: “Zeker.”
De enige keer dat Rutte zich liet ontglippen was in 2021, toen hij – vermoedelijk in de veronderstelling dat Trump naar de vuilnisbak van de geschiedenis was gedegradeerd – journalisten vertelde dat het werken met Biden ‘natuurlijker’ was.
“Uiteindelijk konden we goed met elkaar overweg en onderhouden we een goede relatie”, zei Rutte over Trump. “Natuurlijk was het soms een beetje gênant.”
Hij heeft de laatste tijd een veel genereuzere toon aangeslagen door te zeggen dat Trump altijd “gelijk” had toen hij meer van de EU eiste.
“Stop met zeuren, zeuren en zeuren over Trump”, riep Rutte uit op de Veiligheidsconferentie in München.
“We moeten samenwerken met iedereen die zich op de dansvloer bevindt”, voegde hij eraan toe, een zin gebruikend die hij vaak heeft gebruikt als hij over de voormalige Amerikaanse president sprak.
Gewoontewezen
Gegeven het feit dat Rutte openlijk heeft geflirt met de mogelijkheid om de NAVO te leiden, lijkt hij vastbesloten zich niet te laten tegenhouden door zijn tweede obstakel voor de baan: de onwil om van huis te gaan. Mensen die dicht bij hem staan, zeggen dat het onwaarschijnlijk is dat hij dat gemakkelijk zal vinden.
Rutte, de jongste van zes kinderen, werd geboren in een gezin dat zijn fortuin had gezocht in Indonesië, een voormalige Nederlandse kolonie, maar verarmd naar huis terugkeerde. Zijn vader overleefde een Japans werkkamp tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar verloor zijn vrouw; Vervolgens trouwde hij met haar zus, Rutte’s moeder, die zelf ternauwernood een door de nazi’s georkestreerde hongersnood had overleefd.
Die familiegeschiedenis, die thuis zelden wordt besproken, en de dood van zijn oudere broer aan aids in de jaren tachtig, lijken Rutte ertoe te hebben aangezet niet bij het negatieve stil te staan. “Hij haast zich altijd vooruit, en is niet iemand voor contemplatie of zielsonderzoek”, zegt een Haagse die jarenlang nauw met Rutte heeft samengewerkt en de anonimiteit kreeg om vrijuit te spreken.
Hoe het ook zij, zijn opvoeding lijkt Rutte ongeïnteresseerd te hebben gelaten in materiële bezittingen. Hij bracht zijn tijd als premier door in een appartement in Den Haag en gebruikte jarenlang een oude Nokia-telefoon; hij bestuurt een oude Saab of fietst, beroemd om zijn fiets naar het koninklijk paleis om te worden beëdigd.
Toen hij in 2010 voor het eerst premier werd, probeerde zijn minister van Justitie hem ervan te overtuigen een veiligheidsdetail te accepteren, zegt oude vriend Dekker. Rutte weigerde – maar heroverwoog pas in september 2021 na twee spraakmakende moorden in het land.
Elias, de voormalige wetgever, beschreef hoe Rutte in de zomer van 2022 op de fiets bij hem thuis aankwam voor het diner, een tijd waarin soms gewelddadige boerenprotesten de politieke klasse bang maakten. “Ik zei tegen hem: ‘Hou op!’” vertelde Elias. “Maar hij antwoordde gewoon: ‘Het is prima’, en bleef rondfietsen met een muts op.”
Volgens Rutte was zijn moeder totaal niet onder de indruk van de politieke carrière van haar zoon. Tot haar overlijden in 2020, tijdens de pandemie, deed hij haar wekelijkse boodschappen. Hij blijft elke donderdagochtend lesgeven op een plaatselijke school, ongeacht wat er verder in de wereld gebeurt.
De routine van Rutte is al ruim tien jaar niet veranderd. Hij drinkt zijn weekendcappuccino in hetzelfde café, bezoekt dezelfde kapper, eet in hetzelfde handjevol restaurants en bestelt vaak dezelfde maaltijd. “We maken er grapjes over dat je Mark niet vaker dan één keer mee kunt nemen naar dezelfde plek, want als je dat wel doet, zit je er levenslang aan vast!” aldus Dekker.
Hij heeft geen noemenswaardige serieuze relaties gehad en slechts een enkeling haalt zijn voordeur; Meer dan een decennium van publieke controle heeft geen enkel uit de hand gelopen dansfeest opgeleverd. Emmanuel Macron bezocht hem in Den Haag en nodigde hem uit in zijn favoriete Indonesische restaurant, waar hij de Franse president trakteerde op een rijsttafel van € 32,50 , een tapasachtige maaltijd met kleine gerechten.
Ieder jaar gaat Rutte met dezelfde vriendengroep op dezelfde vakantie: één keer om te skiën in de Zwitserse Alpen in februari, en één keer in het voorjaar naar New York (bij voorkeur met een vlucht die in de middag aankomt), waar hij de dezelfde route van twintig kilometer door de stad.
Wanneer hij Brussel bezoekt, verblijft Rutte niet alleen in hetzelfde hotel – hij boekt dezelfde kamer, vertelde een EU-diplomaat die nauw met hem samenwerkt aan POLITICO. Naar verluidt koopt hij zijn krant zelfs van dezelfde dakloze.
“Bij Bach [pianomuziek] geeft de linkerhand structuur en speelt de rechter de melodie”, vertelde Rutte, een gepassioneerd muziekliefhebber, aan de Nederlandse radiopresentator die hem vroeg naar zijn NAVO-ambities, verwijzend naar zijn toewijding aan routine.
“Het lijkt hem de mentale ruimte te geven om met chaos om te gaan”, zei de EU-diplomaat.
Teflon-merk
Zoals elke politiek leider met een lange staat van dienst, werd Rutte’s ambtsperiode gekenmerkt door crisis en schandalen, maar in elke aflevering zag hij hem ongedeerd wegdansen. “Hij is als een steenbok die erin slaagt een steile top te overwinnen door een pad te vinden dat voor anderen onzichtbaar is”, zegt Kolks. De beroemde politieke bijbel van Rutte is ‘The Years of Lyndon Johnson’, een vierdelige serie van de Amerikaanse schrijver Robert Caro die zowel een biografie is van de voormalige Amerikaanse president als een onderzoek naar de uitoefening van macht.
Een van de eerste dingen die Rutte deed als leider van de VVD was zijn populairdere rivaal en criticus Rita Verdonk het land uit te zetten; de stap bracht zijn partij in een crisis, en Rutte hield nauwelijks stand. In de jaren daarna zijn bondgenoten en tegenstanders opgestaan en gevallen. Op een gegeven moment trad zijn hele regering af vanwege een schandaal waarbij de Nederlandse belastingdienst duizenden gezinnen profileerde op basis van hun etnische afkomst of nationaliteit, en hen ten onrechte beschuldigde van het knoeien met de kinderbijslag. Maar Rutte kwam altijd staand tevoorschijn.
“Mijn hele politieke carrière bestond uit een reeks misrekeningen”, zei hij in 2018 tegen het parlement, waarbij hij een spervuur van kritiek te verduren kreeg omdat hij zwijgde dat een nauwe bondgenoot van hem, toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra, had gelogen over de ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin. Zijlstra nam ontslag; Rutte overleefde met gemak een daaropvolgende vertrouwensstemming.
“Hij maakt zich geen probleemeigenaar”, aldus de Haagse die nauw met Rutte samenwerkte. “Hij denkt graag mee en begeleidt iemand [in moeilijkheden] tot aan de drempel van de deur, maar niet daarbuiten.”
Op het Europese toneel heeft Rutte zich ontpopt als een belangrijke dealmaker. Hij werkte samen met Merkel om een deal met Turkije te sluiten om de stroom migranten te helpen indammen, en sloot zich aan bij een groep gelijkgestemde kleinere landen die zich verzetten tegen extra uitgaven door Brussel. Meer recentelijk, in juli, reisde hij samen met Von der Leyen en de Italiaanse Giorgia Meloni naar Tunesië om een nieuwe migratieovereenkomst te sluiten.
Hoewel hij doorgaans geniaal is, staat hij erom bekend dat hij af en toe een bom plaatst, bijvoorbeeld op een Europese top in 2020 met een biografie van Frédéric Chopin en een appel – om te laten zien dat hij bereid was een lange vergadering bij te wonen om zijn verzet tegen een voorgestelde begroting kracht bij te zetten. . De episode leverde hem naar verluidt een uitbrander op van Merkel wegens ‘kinderachtig gedrag’.
Mensen die dicht bij Rutte staan, zeggen dat hij geschokt was door het besluit van Groot-Brittannië om de EU te verlaten, maar op persoonlijk vlak was het het neerhalen van het commerciële vliegtuig MH17 boven Oost-Oekraïne in 2014 dat echt een stempel op hem drukte. Bij de aanval, in een door Russische separatisten gecontroleerd gebied, kwamen alle 298 mensen aan boord om het leven, van wie de meesten Nederlandse burgers waren die naar Maleisië vlogen.
Ben Verwaayen, de politieke peetvader van Rutte, zag hem het telefoontje beantwoorden waarin hij het nieuws te horen kreeg. ‘Het was echt heel intens’, zei hij. Tot dan toe had de Nederlandse leider, naar eigen zeggen, een “goede” relatie met Poetin gehad. Maar MH17, zo zei Verwaayen, veroorzaakte een ‘kloof’, waardoor de gemakkelijke Rutte voor het eerst een kwestie kreeg ‘waar niet over onderhandeld kon worden’.
Dagenlang viel hij de Russische president lastig om toe te staan dat de lichamen werden opgehaald. “Jij bent degene die het nu moet doen!” hij zou het Poetin in een van hun gesprekken hebben verteld. In een later interview zei Rutte dat het enige moment waarop hij huilde tijdens zijn jaren als premier, was toen hij het nieuws ontving dat een trein met de lichamen van MH17 naar Charkov was vertrokken.
Rutte liet de zaak niet los. In oktober, enkele maanden later, zei hij dat hij Poetin aan de zijlijn van een internationale top in Milaan in het nauw had gedreven om hem te herinneren aan ‘de bijna heilige verplichting van een land om iedereen terug te brengen’.
“Ik blijf woedend. En vertelde hem dat”, vertelde Rutte destijds. Zelfs nu, bijna tien jaar later, zei Verwaayen, “raakt MH17 hem nog steeds.”
Door deze episode heeft Rutte de reputatie gekregen van iemand die – ook al is hij minder agressief dan sommige leiders wier landen aan Rusland grenzen – zich niet laat intimideren door Poetin en andere autoritaire leiders.
“Als Poetin zou komen opdagen met een hond,” zei Kolks, verwijzend naar de keer dat de Russische president een grote labrador meenam naar een ontmoeting met Merkel, “ook al zou hij bang zijn, zou Rutte’s reactie zijn om hem te aaien en te zeggen: ‘Schattig! Wat is zijn naam?'”
Sinds de grootschalige invasie van Oekraïne heeft Nederland zich tussen de trouwste bondgenoten van Oekraïne gepositioneerd, door Leopard 2-tanks en veelbelovende F-16-straaljagers te leveren – wat Rutte de steun heeft opgeleverd van de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy, die zijn steun achter de Nederlandse leider wierp. de Veiligheidsconferentie van München: “Ik ken hem, hij zal de eenheid van de NAVO redden.”
Campagne spoor
Voordat Rutte zijn Trump-charmante vaardigheden kan testen, moet hij eerst de baan krijgen.
In een toespraak eerder deze maand bevestigde de Amerikaanse ambassadeur bij de NAVO, Julianne Smith, de ambitie van het bondgenootschap om in het voorjaar een opvolger voor Stoltenberg te benoemen – of op zijn laatst voordat het bondgenootschap in juli zijn 75e verjaardag viert in Washington.
Gevraagd naar Rutte zei ze dat hij “één persoon was waar de alliantie naar kijkt.” Hoewel het geen overtuigende steunbetuiging is, suggereert alleen al het noemen van Rutte’s naam door de grootste macht in de alliantie dat hij de favoriet is om te winnen.
Een hoge Europese functionaris zei dat Washington Rutte onder druk heeft gezet om de topbaan niet als vanzelfsprekend te beschouwen, maar in plaats daarvan zijn pleidooi te houden tegen landen aan de oostflank die een grens delen met Rusland, en die graag zijn strategie willen kennen.
“Tenminste iemand moet vragen: ‘Oké, Mark, hoe ga je om met Rusland?’” zei een Oost-Europese functionaris. Een andere diplomaat uit de regio omschreef Rutte als “de topbaan als vanzelfsprekend beschouwend” dankzij “de duidelijke steun van Washington.”
Thuis in Nederland vermoeden critici Rutte er al van dat hij het Nederlandse buitenlandse beleid gebruikt om zijn kansen op de baan te vergroten. In december, na meer dan tien jaar van verzet, liet Nederland plotseling zijn bedenkingen vallen over de toelating van Bulgarije en Roemenië, beide NAVO-leden, tot de Schengenzone van de EU met vrij verkeer.
De Nederlandse steun aan Israël en deelname aan anti-Houthi-aanvallen in Jemen zijn door sommigen ook aan de kaak gesteld als een transparante poging van Rutte om punten te scoren bij Washington.
Maar ondanks de dominantie van de VS zal de benoeming moeten worden ondertekend door alle NAVO-leden, van wie er twee – Turkije en Hongarije – eerder roet in het eten hebben gegooid van het bondgenootschap, of op zijn minst hebben geprobeerd belangrijke besluiten als hefboom te gebruiken.
Een hoge Europese functionaris vertelde POLITICO dat Rutte had geprobeerd een ontmoeting met de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan tot stand te brengen – tot nu toe zonder succes. Volgens Europese diplomaten wil Turkije de garantie dat Rutte in de voetsporen zal treden van Stoltenberg, die uit niet-EU-Noorwegen komt, en geen EU-leden binnen de alliantie zal bevoordelen.
De Hongaarse premier Viktor Orbán, een persoon die Rutte niet heeft kunnen charmeren, zou moeilijker te plezieren kunnen blijken. De twee leiders zijn in het verleden met elkaar in botsing gekomen over schendingen van de rechtsstaat en LGBTQ-rechten in Hongarije, waarbij Orbán ‘de Nederlander’ ervan beschuldigde hem en zijn land te ‘ haten ’, en Rutte de Hongaarse sterke man uitdaagde de EU te verlaten.
Andere factoren kunnen Rutte tegenwerken. Zoals hij heeft gesuggereerd, bestaat er een brede consensus dat de tijd is gekomen voor een vrouw op de post. Hij zou tevens de vierde Nederlandse secretaris-generaal van de NAVO zijn. Nu de meest recente, Jaap de Hoop Scheffer, in dienst was tot 2009, zouden sommigen kunnen zeggen dat het nog geen tijd is voor een nieuwe.
En dan is er nog het favoriete onderwerp van Trump: defensie-uitgaven. De transformatie van Rutte tot militaire cheerleader zal wenkbrauwen doen fronsen bij het Nederlandse militaire establishment, dat hem jarenlang probeerde te overtuigen van de noodzaak van extra middelen, nu de defensie-uitgaven in 2015 het decennialange dieptepunt van 1,1 procent van het bbp bereikten. Rutte’s lange ambtstermijn betekent dat hij heeft niemand anders de schuld.
Er ontstaat ook steeds meer tegenstand van degenen die vinden dat het tijd is om de baan aan een van de landen die grenzen aan Rusland te geven. De Estse premier Kallas, die zelf de NAVO-topbaan wilde, bekritiseerde hem omdat hij zuinig was op het gebied van defensie. “Onze angst is dat hij lange tijd premier is geweest en dat Nederland deze belofte van 2 procent van het bbp aan defensie niet is nagekomen”, zei ze tegen de Franse media , waarbij ze betreurde dat topbanen in Europa “nog steeds gereserveerd waren voor een klein aantal landen.” Donderdag gooide Klaus Iohannis uit Roemenië zijn hoed in de ring en liet zijn bondgenoten weten dat hij Rutte zou uitdagen voor de topbaan.
Tenslotte is er de vraag van Rutte zelf: zal hij zich werkelijk kunnen aanpassen aan het leven in Brussel? “Er bestaat geen twijfel over dat Den Haag het epicentrum van zijn leven zal blijven”, aldus Dekker.
“Hij verhuist absoluut niet van zijn appartement om in dat NAVO-huis te gaan wonen,” voegde Elias eraan toe.
Kolks suggereerde dat Rutte ‘een von der Leyen’ zou kunnen trekken – de voorzitter van de Duitse Commissie die op de bovenste verdieping van haar kantoor in Brussel woont – en zijn tijd zou verdelen tussen Brussel en zijn geboortestad, een treinrit van twee uur verwijderd.
Het is echter onwaarschijnlijk dat Rutte de vrijheid zou genieten die hij als premier had als hij het hoofd zou worden van ’s werelds grootste militaire alliantie. De officiële residentie van de NAVO in Brussel bevindt zich in een afgesloten straat met zware beveiliging.
“Ik denk niet dat er veel ruimte is om die eisen te schrappen, alleen maar omdat Rutte graag informeel is of zegt: ‘Ik kom gewoon met de fiets’”, zegt Koster, voormalig directeur defensiebeleid. “Als hij naar dezelfde vakantiebestemmingen blijft gaan, vermoed ik dat de lijfwachten de volgende keer met hem mee zullen gaan.”
