Om de kernwapenstaten in de goede richting te bewegen is aanhoudende druk nodig van het maatschappelijk middenveld, wetgevers en de internationale gemeenschap.
kernwapens – Een speciale bijeenkomst van de VN-Veiligheidsraad over nucleaire ontwapeningskwesties, bijeengeroepen door Japan in maart, onderstreepte de overeenstemming tussen alle vijftien leden dat het risico op een nucleaire oorlog en wapenwedloop groter is dan ooit tevoren sinds het einde van de Koude Oorlog. Maar het bracht ook chronische meningsverschillen tussen de kernwapenstaten aan het licht over de wijze waarop het gevaar kan worden verminderd.
Zoals de Japanse minister van Buitenlandse Zaken voorafgaand aan de bijeenkomst waarschuwde: “De wereld staat nu op de vooravond van het omkeren van tientallen jaren van afname van de nucleaire voorraden.”
Om dergelijke uitdagingen aan te pakken schetste VN-secretaris-generaal António Guterres een aantal op verstandige wijze haalbare stappen die de wereld zouden kunnen wegbrengen van de nucleaire afgrond als ze door China, Rusland, de Verenigde Staten en anderen zouden worden nagestreefd.
Guterres merkte op dat “staten die kernwapens bezitten afwezig zijn op de tafel van de dialoog”, zei Guterres dat ze “opnieuw moeten ingrijpen” om de nucleaire voorraden te verminderen, het gebruik van kernwapens te voorkomen, te onderhandelen over een gezamenlijke ‘niet-eerst-gebruik’-overeenkomst, het geratel van nucleaire wapens te stoppen, en opnieuw te bevestigen steun voor het Alomvattend Kernstopverdrag uit 1996.
Hij legde specifieke nadruk op de landen met de grootste arsenalen, Rusland en de Verenigde Staten, en zei dat zij “een weg terug naar de onderhandelingstafel moeten vinden om het [Nieuwe Strategische Wapenvermindering] Verdrag [Nieuwe START] volledig ten uitvoer te leggen en overeenstemming te bereiken over de opvolger.”
Vorige maand presenteerden ruim twintig leden van het Congres een belangrijke resolutie waarin werd opgeroepen tot sterkere Amerikaanse inspanningen om Rusland en China te betrekken bij wapenbeheersingsgesprekken. Om de kernwapenstaten in de goede richting te bewegen zal echter een veel sterkere en aanhoudende druk van het maatschappelijk middenveld, wetgevers en de internationale gemeenschap nodig zijn.
Tijdens de bijeenkomst van de Veiligheidsraad op 18 maart bekritiseerde de Amerikaanse ambassadeur Linda Thomas-Greenfield de nucleaire retoriek van Rusland en herhaalde zij het aanbod van de VS uit 2023 om bilaterale gesprekken met Moskou aan te gaan over een post-New START-kader voor kernwapenbeheersing. Het is niet verrassend dat de Russische afgevaardigde de afwijzing door het Kremlin van het Amerikaanse aanbod hernieuwde en beweerde dat er geen basis is voor dergelijk werk als westerse landen weigeren “de vitale belangen van [Rusland] te respecteren.”
In werkelijkheid is het handhaven van de grenzen van hun strategische nucleaire arsenalen in het levensbelang van beide landen. Toch zal New START, het laatst overgebleven bilaterale wapenbeheersingsverdrag, over minder dan 675 dagen aflopen. Bovendien zijn Rusland en de Verenigde Staten op grond van artikel VI van het nucleaire non-proliferatieverdrag (NPV) verplicht om onderhandelingen aan te gaan om de wapenwedloop een halt toe te roepen en stappen te zetten in de richting van ontwapening.
De lidstaten van het NPV zouden er tijdens de vergadering van de voorbereidende commissie van het NPV in juli hun hoogste prioriteit van moeten maken om Moskou en Washington onder druk te zetten om de New START-limieten voor ingezette kernkoppen in acht te nemen totdat een meer permanente, alomvattende regeling voor kernwapenbeheersing is gesloten.
Thomas-Greenfield haalde ook de nucleaire opbouw van China aan en zei dat China, ondanks een ronde van bilaterale gesprekken in november, “onwillig bleef om deel te nemen aan inhoudelijke gesprekken over nucleaire risicoreductie en wapenbeheersing.”
De Chinese afgevaardigde was het ermee eens dat “het risico van een nucleaire wapenwedloop en een nucleair conflict toeneemt”, maar benadrukte dat de Amerikaanse kritiek op China “geen steek houdt.” Hij nodigde andere kernwapenstaten uit om de mogelijkheid van een no-first-use-overeenkomst te onderzoeken.
Het voorstel van China is uiteraard bedoeld om zijn al lang bestaande ‘niet-eerst-gebruik’-beleid te onderstrepen en de aandacht af te leiden van zijn nucleaire opbouw. Niettemin zou een dergelijke overeenkomst het nucleaire risico helpen verminderen. Zoals de Amerikaanse president Joe Biden in oktober 2022 zei over de Russische dreiging van een mogelijk eerste gebruik van kernwapens in Oekraïne: “Ik denk niet dat er zoiets bestaat als het vermogen om gemakkelijk een tactisch kernwapen te [gebruiken] en niet te eindigen met Armageddon.” Dezelfde logica is van toepassing op het eerste gebruik in de VS of China.
Als de Verenigde Staten een meer inhoudelijke dialoog met China willen, moet het Witte Huis serieus instemmen met het voorstel van China en is het niet van plan te dreigen met nucleaire dwang tegen China. Een dergelijke verschuiving zou de spanningen kunnen verminderen en kunnen leiden tot concretere maatregelen om een kernwapenwedloop tussen China en de VS te voorkomen.
Guterres riep ook op tot hervormingen op de Ontwapeningsconferentie (CD) om de weg vrij te maken voor lang uitgestelde besprekingen over een splijtstofverdrag (FMCT) en over juridisch bindende negatieve veiligheidsgaranties tegen nucleaire aanvallen voor niet-kernwapenstaten. prioriteit voor de meeste landen.
Om vooruitgang bij de CD te bevorderen, hebben de Verenigde Staten in februari aangegeven dat zij hun verzet tegen gesprekken over juridisch bindende garanties tegen een nucleaire aanval voor niet-nucleaire staten die een goede reputatie hebben met hun NPV-verplichtingen zouden laten vallen als andere staten, waaronder China en Pakistan, zouden stoppen hun bezwaren tegen lang uitgestelde gesprekken over een FMCT. Een dergelijke tegenprestatie zou, indien aanvaard door Peking, de CV-activiteit een impuls kunnen geven en tot tastbare resultaten kunnen leiden die de nucleaire risico’s verminderen en bescherming bieden tegen onbeperkte wapenopbouw.
De wereld heeft al eerder met ernstige nucleaire gevaren te maken gehad. Net als nu zullen er sterke binnenlandse en internationale druk, slimme diplomatie en wat geluk nodig zijn om rampen te voorkomen.