Koningin Máxima mag niet, wat VN-adviseur Máxima wel mag

Het contrast van de staatsbezoeken die koningin Máxima in het gevolg van de koning aflegt met haar eigen ‘staatsbezoeken’ is groot. Als VN-adviseur kan en doet zij dingen die ze als koningin niet mag. Dat leert het jaarverslag van haar VN-activiteiten. Het verscheen, tamelijk onopgemerkt, terwijl Willem-Alexander en Máxima op staatsbezoek in Australië en Nieuw-Zeeland waren.

Als echtgenote van de koning ondersteunt Máxima “in de eerste plaats het staatshoofd bij het vervullen van zijn taken”. In die rol trekt zij, zwijgend en glimlachend, de aandacht als modekoningin. Compleet anders ligt dat bij haar werk als “speciale pleitbezorger van de secretaris-generaal voor inclusieve financiering”. In die rol “zet zij zich wereldwijd in om financiële diensten voor iedereen toegankelijk te maken”. Daartoe houdt ze redevoeringen en spreekt ze met staatshoofden, ministers en topbankiers.

Als VN-adviseur houdt Máxima kantoor in New York. “Het uiteindelijke doel van ons werk is het leven te verbeteren van mensen met lage inkomens”, benadrukt zij in het net verschenen jaarverslag (.pdf). Daarin staat overigens niets over de kosten en financiers van de organisatie.

Heel veel toespraken

Sinds 2009 is Máxima actief voor de Verenigde Naties. Toen Willem-Alexander in 2013 de troon besteeg, legde hij al zijn functies neer, waaronder zijn voorzitterschap van de VN-adviesraad voor Water en Sanitatie. Dat om te vermijden dat de onpartijdige koning in politieke disputen, hoe klein ook, verzeild zou raken. De vraag rees of Máxima haar adviseurschap bij de VN wél zou kunnen aanhouden. Dat werd haar toegestaan vanwege het humane en in beginsel politiek onomstreden karakter ervan. Tot haar opluchting: “Het geeft mij echt een inhoudelijke voldoening waar ik heel veel energie uit krijg, om echt de rest te kunnen doen, zoals een betere moeder te kunnen zijn.”

Blijkens haar jaarverslag geeft de koningin aan haar VN-werk een steeds bredere invulling. Ze houdt, verspreid over de wereld, reeksen toespraken over onderwerpen als ondernemerschap, innovatie, klimaatverandering, duurzaamheid, consumentisme, vrouwenemancipatie, (bancair) betalingsverkeer, economische groei, startende bedrijven en financiële opvoeding.

De speeches hebben allemaal te maken met haar opdracht om financiële diensten voor arme mensen bereikbaar te maken. Toch komt ze daarbij onvermijdelijk in de buurt van politiek gevoelige kwesties.

Tijdens haar bezoeken tussen september 2015 en september 2016 aan Indonesië, Bangladesh, Mexico en Pakistan sprak Máxima, achter gesloten deuren, met presidenten, regeringsleiders en nationale bankiers. Om te voorkomen dat bij dergelijke gesprekken kwesties aan de orde komen die de koning in een lastig parket kunnen brengen, houden de Rijksvoorlichtingsdienst en het ministerie van Buitenlandse Zaken een oogje in het zeil. Zo wordt inhoud gegeven aan de ministeriële verantwoordelijkheid waaronder ook de VN-functie van de koningin valt.

Omdat Máxima koningin is, gaan er eerder deuren voor haar open. Dat zij voor het VN-adviseurschap gevraagd is, staat natuurlijk niet los van haar lidmaatschap van het Nederlandse koninklijk huis. Dus doordat ze koningin is, heeft Máxima een functie waarin ze dingen mag doen die ze als koningin niet mag doen. Zo werkt de constitutionele monarchie.