Indignatie redactie 
Wanneer de Nieuw-Zeelandse eerste minister Jacinda Ardern haar bevolking toestaat buiten te picknicken terwijl covid nog altijd rondwaart, dan betekent dat het einde van het ‘zero covid’-beleid. Uiteindelijk groeit ook bij de voorstanders van het viruseliminatiebeleid het besef dat covid op korte termijn uitroeien moeilijk, zo niet onmogelijk is. Was Zweden dan toch correct van bij het begin?
Auckland mag weer buiten spelen
Eind september gaf Jacinda Ardern op een persconferentie te kennen dat ze de inwoners van Auckland toestaat om opnieuw buiten te komen. Auckland is de grootste stad van Nieuw-Zeeland, waar een derde van het hele land woont. Die beslissing markeert een grote ommekeer in het Nieuw-Zeelandse covidbeleid. Want toen Ardern het blije nieuws aankondigde, telde de stad nog 15 tot 30 nieuwe positieve covidtesten per dag. Tot voor de persconferentie was Ardern voorstander van versoepelen vanaf nul covidgevallen, gedurende een aanhoudende periode van een aantal weken.
Dat beleid gold gedurende de pandemie als een voorbeeld voor de wereld. Door ‘snel en hard’ de samenleving stil te leggen, wist Ardern de massale verspreiding van covid voor langere periodes uit Nieuw-Zeeland te bannen. Tot nu toe vielen er ook maar 27 doden. Dit beleid leidde echter tot de isolatie van Nieuw-Zeeland op het wereldtoneel. Reizen buiten Oceanië was onmogelijk en de grensbewaking zeer streng. Maar ook intern was de strategie moeilijk vol te houden. Auckland ging de voorbije pandemische maanden verschillende keren in een ‘korte en harde’ lockdown voor amper enkele positieve gevallen.
41% vaccinatie
Grote vrijheden zijn evenwel nog niet voor onmiddellijk. Ardern werkt met een systeem in 4 stappen, waarbij niveau 4 totale lockdown is. Auckland gaat nu over naar niveau 3, waarbij mensen buiten mogen komen. Wanneer ze dit strenge niveau op zijn beurt wil afzwakken, is onduidelijk. De vaccinatie in Nieuw-Zeeland is door het zero covid-beleid eerder traag gevorderd. 41% van de bevolking is gevaccineerd. Daarnaast speelt er een psychologisch effect: een deel van de bevolking, maar vooral wetenschappers, zijn moedeloos en bang nu het strenge maar duidelijke eliminatiebeleid verlaten is. Ze lijken maar moeilijk te begrijpen waarom Ardern het succesvolle zero covid beleid verlaat.
Die redenen zijn politiek. Ardern kreeg steeds meer kritiek te verduren voor de als traag gepercipieerde vaccinatiestrategie. Omdat covid toch lange tijd ‘geëlimineerd’ was, haastte de Nieuw-Zeelandse regering zich aanvankelijk niet om de bevolking te vaccineren.
Aziatische discipline?
De hoofdzaak lijken ze te vergeten: hoe zwaar lockdowns zijn voor gewone mensen. Plus: Nieuw-Zeeland mag dan wel geprobeerd hebben om het virus op het eigen grondgebied te elimineren, in de wereld waart het ondertussen duchtig rond. Het land kan niet eeuwig geïsoleerd blijven. Bovendien was Nieuw-Zeeland zowat het laatste land dat ‘zero covid’ actief nastreefde. Singapore kondigde afgelopen zomer aan dat het die strategie niet meer zou volgen. En ook Hong Kong krijgt het virus met eenzelfde Aziatische discipline, en met zeer strenge quarantainemaatregelen, niet meer klein.
Australië – dat lange tijd samen met Nieuw-Zeeland als een succesvol Westers voorbeeld van ‘zero covid ‘gold – moet covidrestricties met toenemend geweld afdwingen.
Sommige alternatieve media roepen daarom de Scandinavische landen tot de meest succesvolle uit in het bestrijden van covid. Daar is iets van: zowel Denemarken, Noorwegen als Zweden hebben alle binnenlandse restricties opgeheven, waardoor zij aanvaarden dat covid deel uitmaakt van het leven.
Anders Tegnell
Vooral Zweden springt in het oog, omdat het nooit een lockdown afkondigde. Het land werkte hoofdzakelijk met aanbevelingen in plaats van verbodsregels, en vertrouwde op het gezond verstand van de burger. ‘Ons juridische systeem laat simpelweg geen strenge algemene restricties toe, en verkiest een gefocuste aanpak,’ zegt de Zweedse immunoloog Anders Tegnell, die het covidbeleid in Zweden uittekent. Zweden betaalde voor zijn keuze om onmiddellijk te leren leven met het virus aanvankelijk een zwaardere tol dan zijn buurlanden: er vielen 14.889 doden, terwijl Noorwegen er maar 871 telde, en Denemarken 2.665.
De naburige Scandinavische landen Denemarken en Noorwegen kenden wel afgedwongen restricties en lockdowns. Maar zij hebben nadien relatief snel versoepeld met een al even groot Scandinavisch vertrouwen in de burger. Denemarken is slechts voor 75 % gevaccineerd, Noorwegen voor 68%. Zweden 64%. Deze landen kennen dus momenteel geen restricties meer, met een vaccinatiegraad die lager ligt dan het Belgische gemiddelde van 73% (Vlaanderen bijna 80%).
Zelfde uitdaging
Wint de Zweedse aanpak? Eigenlijk is het nog te vroeg om dat te zeggen. Anders Tegnell heeft in een voorspelling vorig jaar ook al eens de potentiële besmettingsgraad van covid schromelijk onderschat. Tegnell verstaat wel de kunst om zijn fouten ruiterlijk toe te geven, anders dan onze experts. De Zweedse immunoloog sluit ook niet uit dat er in de toekomst opnieuw covidgolven kunnen komen die bepaalde aanbevelingen of restricties vereisen. Maar de basis blijft: géén verplichte lockdowns. Tegnell gelooft dat op de lange termijn alleen vaccinatie samenleven met het virus mogelijk maakt.
Een ding is zeker: je kan landen moeilijk onderling vergelijken, zoals Tegnell ook waarschuwt. De Zweedse methode kan niet zomaar overal werken. Maar hun inschatting was op de langere termijn wel realistischer. Zij zagen in dat covid niet direct weg zou gaan. Uiteindelijk staat Nieuw-Zeeland nu voor dezelfde uitdaging. Met de bittere nasmaak dat de trots die hun eliminatiebeleid met zich meebracht, voorgoed verleden tijd lijkt.
