In een toespraak van 3 oktober waarschuwde Angela Merkel tegen te veel verwachten van de staat. In plaats daarvan moeten de burgers nadenken over hun eigen fouten. Wat komt als een oproep tot persoonlijke verantwoordelijkheid is in feite een afwijzing van hun critici.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel hield een interessante toespraak tijdens de ceremonie ter gelegenheid van de “Dag van de Duitse Eenheid” in Kiel , waarin zij de burgers opriep om niet te veel van de staat te verwachten en zich te concentreren op hun individuele vrijheid en verantwoordelijkheid.
Aan het begin van haar toespraak citeerde Merkel Thomas Mann, die de Duitsers attent maakt na de Tweede Wereldoorlog, slavernij, onvolwassenheid en saaie onderdanigheid. Helaas heeft Mann volgens Merkel de ‘succesvolle Duitse revolutie’ van 1989 niet meegemaakt.
Verder in de toespraak van de kanselier: Na enkele verwachte opmerkingen over de Duitse eenheid blikt Merkel terug op de DDR – en maakt een aantal fundamentele opmerkingen over de rol van de staat:
De vreedzame revolutie in de DDR (…) vond plaats omdat de burgers in hun staat, als we het eenvoudig zeggen, zich niet thuis voelden en dit eindelijk konden uitdrukken in 1989. Vier decennia lang had deze staat van vrijheid zijn burgers de mogelijkheid ontnomen om hun eigen beslissingen te nemen over belangrijke kwesties in hun leven en om ze te hebben (…).
De luisteraar en de lezer leren dan dat de DDR de kanselier heeft ontzegd zijn grenzen te verleggen (in tegenstelling tot het volledig Duitse heden, zou men willen aanvullen, waar zij deze grenzen hebben bereikt en overschreden – kan worden geïnterpreteerd als hun beven -)
Daarmee had hij ook zijn burgers, waaronder ik, de mogelijkheid ontnomen om naar hun eigen persoonlijke grenzen te gaan, dat wil zeggen, te kunnen ervaren wat het individu in staat was, hoe ver zijn eigen mogelijkheden waren, waar de staat werkelijk was was dat de grenzen legde voor onze individuele sterke punten, en waar het in werkelijkheid ons eigen onvermogen was.
Dan komt de beurt aan het heden, en indirect een herinnering aan zijn critici:
In sommige opzichten was het daarom soms handig geweest om naar de staat te kunnen verwijzen als er iets was mislukt in plaats van na te denken over zijn eigen fouten. De staat als een bijna perfect excuus voor zijn eigen tekortkomingen. Om dat te denken, was een val in de DDR-tijd, waarin je kon tappen – zelfs ik betrapte mezelf. Het is daarom des te belangrijker om precies na te denken over hoe de relatie tussen burger en staat vandaag (…) eruit ziet. Want ik merk op dat sommigen – en inderdaad in heel Duitsland – in de eerste plaats de oorzaak van moeilijkheden en tegenslagen zoeken onder de staat en de zogenaamde elites.
Op dit moment is het nu echt interessant. Wat bedoelt Merkel met de uitdrukking “zogenaamde elites”? Zijn er geen kringen in de politiek, het bedrijfsleven en de media die bepalen waar over wordt geschreven en wat er wordt gedaan? Of wordt hun betekenis overschat? Of vindt de kanselier de term elites misplaatst, omdat hier niet de meest gekwalificeerde strijdkrachten aan het werk zijn? Merkel onthult het niet, maar deze laatste optie kan waarschijnlijk worden uitgesloten. Het gaat door:
Volgens hen is de staat min of meer synoniem met een afgeschaft gezag, verbonden met zogenaamde elites in de politiek, de media, de economie, de wetenschap, die men toch niet kan geloven en die op de een of andere manier alleen in de weg staan van het individu. Als dergelijk denken de overhand had, leidde dit tot ellende.
Nog interessanter is wat Angela Merkel zegt over de relatie tussen staat en burger. Dat elk individu de verantwoordelijkheid voor zijn leven neemt en zijn beslissingen weerspiegelt, alsjeblieft, wie wil daar iets tegen hebben? Maar dit verandert niets aan het feit dat Merkel in al haar regeringen een beleid heeft gevoerd en voert dat duidelijk in strijd is met de belangen van de meerderheid van de Duitsers. Ongelijkheid en onveiligheid zijn toegenomen voor de meerderheid van de bevolking. En wat wil ze precies zeggen? Dat de staat geen beveiliging kan bieden? Voor voorspoed?
Het is ronduit bizar dat de kanselier haar critici beschuldigt van het denken van de autoritaire staat en daarmee centrale beslissingen heeft genomen over haar ambtstermijn, zoals de nucleaire uitfasering in 2011 en het vluchtelingenbeleid vanaf 2015, vrijwel alleen en zonder voorafgaand debat. Tegelijkertijd is de opiniecorridor over belangrijke onderwerpen zoals migratie, veiligheid en “klimaatbescherming” tegenwoordig erg smal – in een samenleving die de kanselier als liberaal viert. Natuurlijk ontbrak Merkels toespraak noch de waarschuwing voor intolerantie en uitsluiting, noch de eis voor “kosmopolitisme”.
Kortom, haar verklaring is niet om te kijken naar de staat en de ‘zogenaamde elites’, maar naar iemands eigen acties, een mooi gedecoreerde afwijzing van hun critici, zou je ook kunnen zeggen tegen de onderklasse in het algemeen, die de gevolgen van het overheidsbeleid moet aftappen , Om hen te herinneren aan hun eigen verantwoordelijkheid is volledig misplaatst en cynisch in het licht van sociale realiteiten.
Het zou passender zijn om de regering en de elites te herinneren aan hun verantwoordelijkheid voor het geheel – en de eed van de kanselier, waarin ze zwoer het welzijn van het Duitse volk te vergroten, niet dat van het internationale financiële kapitaal.
Overigens kan Merkels verwijt aan haar critici zich tegen haar keren. Er is moed voor nodig om zich publiekelijk uit te spreken tegen de mainstream of de straat op te gaan, het kan ook aanzienlijke gevolgen hebben – dus de critici zullen hun individuele verantwoordelijkheden nakomen.
Dit geldt niet voor aanhangers van Merkel, de onvoorwaardelijke voorstanders van migratie, “klimaatverandering” en “Westbound”, degenen die zij en de mainstream die zij vertegenwoordigt (de “zogenaamde elites”) nog steeds geloven in het goede en het ware in deze wereld. Zwemmen met de mainstream kost niets. Het goede gevoel aan de rechterkant te zijn is gratis beschikbaar.
In het proces houden deze mensen zich in wezen bezig met de economisch grotendeels onbezorgde stedelijke bourgeoisie, die de verklaring van Thomas Mann over de onvolwassenheid en dienstbaarheid van de Duitsers tot op de dag van vandaag heeft overleefd. Anders zou de kanselier nauwelijks in functie zijn gezien de steeds dreigende gevolgen van haar beleid. Wat zou Thomas Mann zeggen over Duitsland in het jaar 2019?
Wellicht de fout om op Merkel te stemmen.