Migrantenwijk Utrecht-Overvecht als eerste gedwongen van het gas af

De meeste bewoners van tien flats in Overvecht-Noord hebben er geen problemen mee dat ze als eersten in Nederland worden gedwongen van het gas af te gaan. Er is ook bescheiden protest. ‘Misschien ga ik wel naar de rechter.’

‘Dwang is niet het middel om mij van het gas af te krijgen, dan ga ik tegenwerken.’ Zichtbaar geërgerd loopt de 28-jarige ict’er Fouad – ‘liever geen achternaam’ – deze woensdagochtend naar de deur van het portiek van zijn huurwoning aan de Incadreef. Het is een van de tien portiekflats in de Utrechtse wijk Overvecht waarvan de bewoners, als allereersten in Nederland, worden gedwongen om van het gas af te stappen en over te gaan op elektrisch. Per 1 januari 2024 is een gasaansluiting hebben hier verboden.

Volgens een gemeentelijke enquête vindt een overgrote merendeel van de bewoners van deze in totaal 320 woningen dit prima, maar Fouad niet. In zijn beleving stelt de overheid zich te dwingend op, ‘net als met de coronamaatregelen’. ‘Veel mensen hier kunnen niet voor zichzelf opkomen, maar ik wel’, zegt hij strijdbaar. ‘Ik heb juristen in mijn familie. Wellicht ga ik naar de rechter.’

Weerstand

Het is een rigoureuze stap om bewoners te dwingen van het gas af te gaan. Dwang kan weerstand oproepen. Maar, denken beleidsmakers, zonder dwang heeft de energietransitie geen kans van slagen. Nu heeft een weinig welvarende Utrechtse flatwijk met relatief veel sociale huurwoningen hiervoor de primeur. Dat komt omdat de gemeente in 2017 Overvecht-Noord, met zo’n 8.000 woningen, heeft aangewezen als ‘proeftuin’ waar de bewoners versneld van het gas af moesten gaan. In dit gebied moesten de broze gasleidingen sowieso op korte termijn worden vervangen.

Bovendien is het merendeel van de huurders in deze wijk alleen voor het koken aangewezen op gas; de verwarming van hun huizen werkt via een warmtenet. Zo ook bij de bewoners van deze tien portiekflats uit de jaren zestig, opgetrokken uit bruine bakstenen, met vier verdiepingen die zijn voorzien van bescheiden balkonnetjes.

Deze maand ontvingen de bewoners een nieuwsbrief van de gemeente met een kop in grote rode blokletters: ‘Bewoners positief over elektrisch koken!’ De achttien bewoners die tegen hebben gestemd, krijgen binnenkort een telefoontje van de gemeente, belooft het schrijven. Van 33 anderen wacht de gemeente nog op een reactie. Zo snel mogelijk in het komende jaar begint de gemeente met de werkzaamheden. ‘We passen uw meterkast aan en leggen een leiding naar de plaats waar uw kooktoestel staat. En we plaatsen een speciale stekkerdoos bij uw kooktoestel.’

Nieuwe pannenset

Veel bewoners schakelen probleemloos over op elektrisch koken, zegt bijvoorbeeld het echtpaar Hans en Marjan van Doorn, beiden 59 jaar oud. Daarbij doet de gemeente de bewoners een aanbod: zij kunnen kiezen om 500 euro te ontvangen, of, in plaats van het geldbedrag, een pannenset en een inductiekookplaat. De gemeente verwacht dat huurders 150 tot 200 euro per jaar goedkoper uit zullen zijn, vooral omdat ze geen vastrecht meer hoeven te betalen voor een gasaansluiting.

Dat aanbod en de verwachte lagere kosten vallen in goede aarde in deze buurt, waar veel bewoners het niet ruim hebben. ‘Ik heb meteen voor die spullen gekozen’, zegt de 31-jarige Sarah, die aan de Selvasdreef woont. De alleenstaande moeder met schulden zegt dat ze bang was dat ze anders het geld aan iets anders zou uitgeven. ‘Met de stijgende gasprijzen ben ik er eigenlijk hartstikke blij mee dat we straks goedkoper uit zijn.’ Met de dwang heeft ze geen probleem, omdat de gemeente het volgens haar goed heeft aangepakt. ‘Ze hebben echt meegedacht. Het is niet zo van: zoek het maar lekker zelf uit.’

Ook bewoonster Patience Okunsowa (36) heeft voor de pannenset en de inductiekookplaat gekozen, vertelt ze, staande in de deuropening van haar portiekwoning. Ze heeft al uitgezocht dat dat voordeliger is dan de vergoeding aannemen. Maar ze ziet er wel een beetje tegenop om elektrisch te gaan koken. ‘In mijn geboorteland Nigeria houden we van vuur’, zegt ze. ‘Maar ik begreep al dat we hoe dan ook mee moeten doen.’

Dat gevoel geen keuze te hebben omdat de plannen er toch al liggen, hebben meer bewoners. ‘Als iedereen ja zegt, dan moet je wel’, zegt een buurvrouw van Marokkaanse afkomst berustend. Bij haar schoonmoeder heeft ze weleens elektrisch gekookt en het is haar allerminst bevallen. Ze trekt een vies gezicht. ‘Voor een tajine heb je eigenlijk vuur nodig.’

‘Vuur nodig’

Wat meespeelt, is dat niet alle bewoners goed Nederlands spreken. ‘Sommigen durven geen nee te zeggen, zoals mijn ouders’, zegt een zoon van in de 30 die deze woensdag bij hen op bezoek is. ‘Ze willen liever niet, omdat de Marokkaanse keuken volgens hen vuur nodig heeft, maar zij durven dat niet te zeggen tegen de woningcorporatie.’

Voor degenen die huiverig zijn voor elektrisch koken, organiseren de gemeente en de woningcorporatie speciale kookworkshops. Maar dat is niet de reden dat een bewoner van de Selvasdreef faliekant tegen is. De 47-jarige vrouw van Marokkaanse afkomst (die niet met haar naam in de krant wil) wijst naar de gloednieuwe stralend witte keuken die net is geïnstalleerd; een werkman is nog bezig de oven erin te monteren. In het midden prijkt een riante kookplaat met vijf gaspitten.

Nog maar net had ze eerder dit jaar de nieuwe keuken besteld, waar ze lang voor had gespaard, toen ze hoorde van de ambitie om haar flat van het gas af te halen. Ze kon hem niet meer afbestellen. De mevrouw van de woningcorporatie die bij haar langs kwam, was heel aardig en begripvol, maar een oplossing is er nog niet. ‘Ik vind het oneerlijk dat ik nu word gedwongen en anderen in Nederland niet’, zegt ze verontwaardigd. ‘Waarom gebeurt dit in deze wijk? Ga dit ergens anders doen, denk ik dan.’