Nederland gaat in rap tempo Italië en Griekenland achterna: politici liegen en bedriegen er op los

Afspraak is afspraak en liegen dat doen we ook niet. Deze calvinistische waarden gelden niet alleen in Zeeland, maar ook in de rest van Nederland. Dus… als je de Zeeuwen een marinierskazerne belooft, dan kom je die belofte na.

Wij Nederlanders hebben altijd gevonden dat je blindelings moet kunnen vertrouwen op de politiek, de overheid en de instellingen. Maar dat geklungel met die marinierskazerne is op korte termijn het zoveelste incident dat dit vertrouwen behoorlijk op de proef stelt. Als de instellingen door blijven gaan met het regelmatig schenden van het rechtvaardigheidsgevoel zal het goed medeburgerschap in ons land worden aangetast en zal het onderlinge maatschappelijke wantrouwen verder toenemen.

Er is al een tijdje iets aan de hand in Nederland. Doordat politici gemaakte afspraken niet nakomen –  denk aan de verhuizing van de marinierskazerne naar Vlissingen, al dat gedoe bij de belastingdienst of de knullige aardgascompensatieaanpak voor de Groningers – verliest de Nederlander steeds meer het vertrouwen in zijn instellingen. En wat nog erger is: als die instellingen het niet meer nodig vinden om zich zelf aan de spelregels te houden, waarom zouden wij dat als gewone burger dan wel moeten doen? Zo wordt het goed burgerschap door vooral de eigen politiek en overheid steeds verder ondermijnd. Het voedt het gebrek aan moraliteit en stimuleert het onderlinge wantrouwen. Wie gelooft die lieden in Den Haag nog, zal men in de provincie denken. Als Den Haag de volgende keer iets van ons wil dan kunnen ze rekenen op een koekje van eigen deeg!

Behalve de recente toestanden rond de marinierskazerne, de belastingdienst en de aardgascompensatie zijn er nog vele andere voorbeelden te geven. Denk aan een Ministerie van Defensie dat achteraf zou geweten hebben dat het personeel gewerkt zou hebben met kankerverwekkende verf maar pas echt in actie kwam toen het een mediarel werd. Onvindbare bonnetjes bij justitie die na de nodige media-aandacht toch boven water kwamen. Een premier die bij onwelgevallige berichtgeving een selectief geheugen blijkt te hebben, enzovoort, enzovoort. Is het dan niet raar dat Nederlanders het vertrouwen in de overheid en politiek verliezen? Op verjaardagsfeestjes hoor je steeds luider klinken: wie gelooft die politici nog?

Terwijl – even los van het coronavirus – de economie op volle toeren draait en de werkloosheid nog nooit zo laag is geweest, zou het vertrouwen in de instellingen juist moeten pieken. Maar het tegendeel is het geval zo bleek uit de onlangs verschenen jaarlijkse Trust Barometer van het internationale pr-bureau Edelman. Het vertrouwen in de politiek en overheid bleek juist een historisch dieptepunt te hebben bereikt. In navolging van Zuid-Europese landen als Italië en Griekenland wordt ook Nederland in rap tempo een low trust-landje.

Nederlanders dachten tot voor kort dat onze politici en ambtenaren betrouwbaar en onkreukbaar waren. Want ‘bedrog’, zoals een boze Zeeuwse commissaris van de Koning, Han Polman, afgelopen zondag bij Buitenhof het optreden van de verantwoordelijke staatssecretaris van Defensie onomfloerst bestempelde, dat doen we hier toch niet? Dat is gewoon onbehoorlijk bestuur, vond hij terecht. Hiermee vertolkte hij niet alleen de gevoelens van de Zeeuwen, maar ook die van de meeste weldenkende Nederlanders. In ons land geen Zuid-Europese toestanden. Netjes samen polderen en daar horen liegen en bedriegen niet bij! Om het in de woorden van premier Rutte te zeggen: samen dit mooie en supergave landje future proof maken en houden.

Intussen laten veel politici zich meer dan ooit leiden door het optimaliseren van de persoonlijke beeldvorming. Ministers gaan naar de zonnebank en lopen op blitse design-schoentjes rond. Nog nooit hebben politici zich omringd met zoveel communicatie-experts om hun imago te managen als nu. Wie ligt er dan nog wakker van al die reeds bestede miljoenen weggegooid belastinggeld voor die marinierskazerne die er nooit komt? Tja, wie gelooft die mensen nog? En waarom zou ik zelf nog netjes in het gareel blijven lopen?

Evert van Wijk werkte de voorbije 20 jaar vanuit Brussel als communicatieadviseur voor Belgische en Europese politici.