Nederlandse opiniemaker Rutger Bregman over WEF in Davos: “Complottheorieën? Daar is onze elite echt niet slim genoeg voor”

WEF Voor het eerst sinds 2020 komen in Davos de allerrijksten der aarde weer in de sneeuw samen om de universele uitdagingen van onze tijd te bespreken.

In 2019 hield de Nederlandse historicus en opiniemaker Rutger Bregman op dat WEF nog een opgemerkt en vlammend betoog tegen belastingontduiking. In “De wereld vandaag” op Radio 1 vertelt hij hoe hij vandaag naar de bijeenkomst kijkt en wat hij vindt van de complottheorieën die nu over het forum de ronde doen.

Het betoog van Bregman dateert dan wel van vier jaar geleden, het lijkt vandaag actueler dan ooit, zeker nu een groep van 205 allerrijksten er op het WEF in een open brief zelf voor pleit om meer belastingen te mogen betalen.

“Dit laat zien hoe extreem de situatie is geworden”, vindt Bregman, “want het is niet de normale gang van zaken dat miljonairs en miljardairs beginnen te beseffen dat de belastingen misschien omhoog moeten.” Hij maakt de vergelijking met een klas kinderen die zelf aan hun ouders smeken om hen geen snoep meer te geven. Dat snoep geven had al lang moeten stoppen.”

Toch zijn er tekenen dat er een kentering gaande is, vindt Bregman. De recente beslissing van de Europese Unie om een minimumbelasting van 15 procent te heffen voor multinationals is voor hem een kleine stap in de goede richting. “Hoe meer landen het doen, hoe moeilijker het wordt om niet mee te doen.”

Bregman heeft veel kritiek op het WEF:

“Het blijft een gênante aangelegenheid, een soort van safe space voor miljardairs. De rijken der aarde komen daar aan in een privéjet. Greenpeace berekende dat dat goed is voor een totale uitstoot van 300.000 wagens. En dan wordt hun brandstof nog niet eens belast.”

Dat wil volgens hem niet zeggen dat de bijeenkomst alleen maar slecht is. Internationale organisaties als Oxfam weten de bijeenkomst aan te grijpen om te pleiten voor het terugdringen van de exorbitante rijkdom. Dat is een kwestie van lange adem maar er wordt wel succes mee geboekt. Als voorbeeld noemt hij de stap van de EU om een begin te maken met het belasten van multinationals. In de gemakkelijke kritiek worden belastingmaatregelen altijd als zinloos weggezet omdat bedrijven dan eenvoudigweg naar andere landen vertrekken maar volgens Bregman wijst de werkelijkheid juist anders uit. “Hoe meer landen het doen, hoe moeilijker het wordt om niet mee te doen.”

Bregman keert zich tegen het idee dat het geven van een mening voldoende is om de wereld te veranderen. “Als je echt het verschil wil maken dan moet je misschien wat meer doen dan af en toe wat roepen op Twitter.”

“Safe space” voor miljardairs

Na zijn veelbesproken optreden in 2019 werd Bregman niet meer uitgenodigd op het WEF. Hoe kijkt hij vandaag naar die bijeenkomst van de superrijken in het mondaine Zwitserse skioord? “Het blijft een gênante aangelegenheid, een soort van safe space voor miljardairs. De rijken der aarde komen daar aan in een privéjet. Greenpeace berekende dat dat goed is voor een totale uitstoot van 300.000 wagens. En dan wordt hun brandstof nog niet eens belast.”

Maar het forum heeft ook zijn nut, geeft Bregman grootmoedig toe. “Het is ook nuttig om kritiek te ventileren en dat doen partijen als Oxfam dan wel verstandig.” Over de complottheorieën die vandaag ook de ronde doen over het forum -zowel uit linker- als rechterhoek – is hij zeer uitgesproken.

“Dat zijn zulke domme verhalen. De mensen die denken dat de wereld daar wordt geregeerd wordt door een elite. Ik kan u garanderen, onze elite is echt niet slim genoeg om alle touwtjes zo in handen te houden. Nee, de werkelijkheid is nog veel verontrustender. Je gaat ernaartoe en je komt er best hartelijke mensen tegen die oprecht geloven dat ze veel goede dingen doen voor de wereld, die het probleem niet zien van hun belastingontduiking en hun corrupte businessmodellen. Wás het maar een complot, want dat kan je gewoon oprollen. Dit gaat veel dieper.”

Meeleven is niet voldoende

Steeds meer mensen zijn zich, in tegenstelling tot vroeger, bewust van de problemen om zich heen maar ze ondernemen geen actie om er iets aan te doen. Bregman haalde in een recent artikel (“Aan alle wereldverbeteraars van nu: idealen zijn mooi, resultaten nog beter”, De correspondent, red.) uit naar die wereldverbeteraars.

“Meningen zijn gratis, daden zijn duur”, zegt hij. “Als je echt het verschil wil maken dan moet je misschien wat meer doen dan af en toe wat roepen op Twitter. Je moet weten waar je het over hebt, een organisatie starten of je talenten op een bepaalde manier inzetten. Dat zou je een soort van realistisch-idealisme kunnen noemen.”

Mijn boodschap is: je hebt maar één leven op de planeet, misschien moet je nadenken over wat je kan toevoegen aan de grote uitdagingen waar we als mensheid voor staan. Steeds meer jonge mensen doen dat. Ze willen iets doen dat nuttig is.”

De meeste mensen deugen – nog steeds?

Vindt hij na alles wat de voorbije jaren gebeurd is nog steeds dat de meeste mensen deugen? “Zeker wel, maar macht corrumpeert. Als er te veel macht is, worden mensen blind, cynisch en misschien ook egoïstisch. Dat blijkt ook uit onderzoek. Het is dus belangrijk om te zoeken naar middelen om de macht onder controle te houden. Daar is een rol weggelegd voor de democratie en de pers, transparantie is cruciaal.”

Reden te meer, vindt Bregman, om er blijvend de aandacht op te vestigen. “Belastingontduiking floreert als we het er niet over hebben. Maar als we die macht controleren, dan kunnen we een veel gezondere samenleving bereiken.”