Nederlandse reacties en debatten rondom Russische aanval op Oekraïne

Woensdag 2 maart stond op pagina 5 van het Nederlandse dagblad De Telegraaf een interview met de liberale oud-politicus Joris Voorhoeve. De zaterdag na de Russische inval was hij met enkele oud-studenten naar de grens van Polen met Oekraïne gereden. Inmiddels verblijft een Oekraïens gezin bij hem thuis. Diezelfde ochtend waarschuwde hij mensen overigens in een radio-interview dit niet lichtzinnig te doen. Die vluchtelingen moeten mogelijk langdurig bij jou verblijven en in de tussentijd ben jij verantwoordelijk voor hen, ook voor bijvoorbeeld ziektekosten. Wie wil helpen, moet eerst goed nadenken en handelt beter niet op eigen houtje, maar in samenwerking met anderen.

Principieel

Het is niet voor het eerst dat hij handelde naar zijn overtuiging. Veertig jaar geleden verruilde de doctor in de internationale betrekkingen de veilige studeerkamer voor de Tweede Kamer. Hij was overtuigd van het nut van het plaatsen van kruisraketten in het kader van het NAVO-dubbelbesluit. De rechts-liberale VVD was de enige van de drie grote partijen die dit ook zo zag. Kanttekening: de CDA-top steunde de plaatsing, maar moest voorzichtig opereren. Een deel van de achterban sympathiseerde met de (kerkelijke) vredesbeweging. Een moedige stap. Vanwege dit standpunt konden VVD-Kamerleden beter niet hun nieuwste kleren aantrekken bij optredens in het land. Grote kans dat iemand met eieren of tomaten zou gooien.

In 2010 zegde hij zijn partijlidmaatschap op, uit protest tegen regeren met de PVV van Geert Wilders. Hij was begin dat jaar ook lid geworden van het links-liberale D66. Politici die van partij wisselen is sinds 1999 gangbaar geworden in Vlaanderen, in Nederland is het ongebruikelijk. Zeker van een oud-fractievoorzitter (1986-1989) en minister (1994-1998). Desgevraagd antwoordde hij dat hij ermee had kunnen leven dat de VVD een andere kant op ging dan hij liever had gezien, als hierover goed nagedacht was. Als feiten en ideologie meegewogen waren. Hij constateerde echter dat de partijtop in 2010 vooral handelde uit opportunisme en op basis van peilingen.

Hij was minister van Defensie tijdens de val van Srebenica (1995) en het neerstorten van een Hercules-vliegtuig waarbij 34 inzittenden omkwamen (1996). Volgens parlement.com wilde hij beide keren aftreden, maar weerhielden premier Wim Kok (PvdA, sociaaldemocraat) en de VVD hem daarvan.

Economische gevolgen

Wist u dat een Nederlands technologiebedrijf voor een kwart eigenaar is van een Russisch sociaalmediaplatform, waar Gazprom en een kliek rond Poetin de dienst uitmaken? Of dat Gazprom bij ons kind aan huis was?

Het grote verschil tussen Rutte III en Rutte IV? In het vorige kabinet was Sigrid Kaag (D66) buitenlandminister en Wopke Hoekstra (CDA) minister van Financiën. Sinds  januari is het andersom. De Oekraïne-crisis toont aan waar hun wérkelijke belangstelling naar uitgaat. Kaag waant zich weer buitenlandminister, Hoekstra praat vooral over de economische gevolgen.

En defensieminister Kajsa Ollongren? Die laat haar spierballen zien.

Gisteren aangekondigd, vandaag take-off 💪 https://t.co/DWu2c7iZu3

— Kajsa Ollongren (@DefensieMin) February 27, 2022

PVV en Forum voor Democratie

Sinds 24 februari hebben Nederlandse politici vrijwel unaniem het Russische optreden veroordeeld. Nou ja, ‘Russisch’. Het lijkt vooral Poetin te zijn die het wenselijk vindt. Hoe vindt het leger, geconditioneerd om op te treden tegen opstandige moslims in Tsjetsjenië, het om een buurland dat óók Slavisch en christelijk is binnen te vallen?

Die dag leek Geert Wilders leek op Twitter een afwijkend standpunt in te nemen. Hij veroordeelde de inval, maar stelde ook dat het Westen ‘blunderde door een NAVO-lidmaatschap niet uit te sluiten’. Of de dag van de inval het ideale moment was om die discussie te voeren?

De Russische inval in Oekraïne is een flagrante en te veroordelen schending vd Oekraïense soevereiniteit.

Het Westen heeft enorm geblunderd door een NAVO-lidmaatschap van de Oekraïne niet uit te sluiten, maar voor een Russische militaire inval is geen excuus te verzinnen.

— Geert Wilders (@geertwilderspvv) February 24, 2022

Wilders veroordeelde de schending van de Oekraïense soevereiniteit. In een videoboodschap (opgenomen op de achterbank van een rijdende auto) nam Thierry Baudet (Forum voor Democratie) het op voor Poetin. Strekking: wat als Rusland, altijd een vrij land gebleven, militair zou interveniëren in het Canada van Trudeau, waar truckers vreedzaam protesteerden tegen mensenrechtenschendingen? Wat als het vervolgens een militair bondgenootschap zou sluiten met Mexico en Cuba en daar kruisraketten plaatste?

Statement over de actuele situatie in Oekraïne. #FVD pic.twitter.com/ZefK5ub18K

— Thierry Baudet (@thierrybaudet) February 24, 2022

Twee dagen eerder had hij de verklaring van buitenlandminister Wopke Hoekstra (CDA, christendemocratisch) becommentarieerd met ‘Donder toch op man, sukkel’.

Donder toch op man, sukkel. https://t.co/yQRDzrFbtv

— Thierry Baudet (@thierrybaudet) February 22, 2022

Onafhankelijk?

Bij democratie horen afwijkende meningen. Bij Baudet zijn er alleen aanwijzingen dat hij nog vóór zijn verkiezing tot Tweede Kamerlid, maart 2017, al bereid was geld aan te nemen van de Russische overheid. Wilders is het enige lid van de PVV. Hoe die partij gefinancierd wordt zonder ledencontributie is al jaren een vraag. Zolang openheid van zaken uitblijft, wekken uitspraken, die in lijn met Poetin lijken, verdachtmakingen op.

Woensdag 2 maart interviewde de Franse publieke omroep presidentskandidaat Nicolas Dupont-Aignan. Ook hij begon over ‘een verbond van Rusland met Mexico’. Delen hij en Baudet tips of hebben ze dezelfde adviseur? Een Russische, misschien? Op YouTube bleken de commentaren unaniem vernietigend voor de vragensteller, wat berichtgeving over Poetins trollenleger eerder bevestigt dan ontkracht.

https://www.youtube.com/watch?v=DIfkUUq6UlE

Kamerdebat

28 februari vergaderde de Tweede Kamer over Oekraïne. Drie partijen weken af van de consensus. Zowel de PVV als Wybren van Haga (ex-VVD, ex-Forum, sinds mei eigen fractie) veroordeelden de inval. Hun bezorgdheid leek alleen meer uit te gaan naar de economische schade voor Nederlanders dan naar de Oekraïners.

Baudet volhardde in zijn standpunt dat het Westen verantwoordelijk is voor de situatie. Andere Kamerleden herinnerden hem aan de titel van zijn proefschrift: ‘De aanval op de natiestaat’. Schond Poetin niet de soevereiniteit van Oekraïne?

Baudet probeerde dit te pareren: internationale kwesties draaien om machtsverhoudingen, realpolitik, niet om morele oordelen. Dat vond Pieter Omtzigt opmerkelijk.  ‘De heer Baudet beoordeelt de hele dag iedereen. (…) Dat mag hij. Hij veroordeelt de VS, die Libië binnenvalt. Dat mag. Maar het waren niet de VS die Rusland binnenvielen, het was Rusland die Oekraïne binnenviel. Daar hoor ik nog steeds geen antwoord op.’

Omtzigt (die mede sprak namens plattelandspartij BBB) en Derk Jan Eppink en (JA21) sloten zich aan bij de consensus. Zij zagen dit als de grootste crisis sinds de Cubacrisis in 1962.