Inhoud
De rechtbank besloot deze week om een streep te zetten door een eerder opgelegd sociale mediaverbod van activist Willem Engel. Omdat het een te grote beperking is van zijn vrijheid. Het is natuurlijk ergens een mooi idee: onbeperkte vrijheid. Maar het bestaat niet in een samenleving. Want wie gaat de slachtoffers beschermen tegen de totale vrijheid van het individu?
Om maar met de deur in huis te vallen; een verbod om bepaalde uitingen te doen op sociale media komt niet overdreven veel voor, maar het is wel degelijk een legaal middel en rechters leggen het ook op. De casus rond Willem Engel is een wat complexe, omdat de gesjeesde dansleraar nog niet veroordeeld is, maar rechters leggen aan de lopende band verregaande beperkingen op aan mensen die in aanraking komen met de wet. Ook als ze nog niet veroordeeld zijn, mogen ze bijvoorbeeld geen contact meer zoeken met anderen (contactverbod) of ergens zijn (locatie-verbod), moeten ze verplicht een behandeling ondergaan of moeten ze zich onthouden van alcohol of drugs.
Soms legt de rechter zelfs het dragen van een enkelband op, waardoor iemand in verregaande mate beperkingen ervaart in zijn of haar leven. Bedenk daarbij ook dat ruim veertig procent van de mensen die gedetineerd zitten dat doen in afwachting van hun strafzaak (cijfers 2019). Ze zijn dus nog niet veroordeeld, maar missen wel hun grootste bezit; hun vrijheid.
Complotdenkers
Een verbod om je op een bepaalde manier te uiten is niet zeldzaam. Complotdenker Huig Plug, die onder meer Mark Rutte en Hugo de Jonge bedreigde, mocht van de rechter bijvoorbeeld geen berichten meer op sociale media plaatsen waarin hij een rechter koppelt aan kindermisbruik. Plug negeerde het vonnis, verbeurde een kwart miljoen aan dwangsommen en inmiddels is de Staat bezig om zijn huis te veilen.
Het opperhoofd van de complotdenkers, Micha Kat, werd in juli 2021 korte tijd vrijgelaten uit een gevangenis in Ierland met de mededeling dat hij over een aantal onderwerpen geen tweets meer mocht plaatsen en ook geen livestreams meer mocht verzorgen. Ook moest hij de politie desgewenst inzage geven in zijn ‘devices’ (apparaten met internettoegang), moest hij zijn reisdocumenten inleveren en mocht hij ook geen nieuwe meer aanvragen.
In een civiele zaak tegen Kat werd het de complotwaanzinnige samen met zijn partners in crime Wouter Raatgever en Joost Knevel letterlijk verboden om nog verder verhalen over een vermeend satanisch-pedofielennetwerk in Bodegraven te verspreiden. Dit op last van hoge dwangsommen.
Dankbaar
En dan hebben we nog complotdenker Wim Dankbaar. Ondanks stevige verboden bleef hij onder meer de moeder van de in 1999 vermoorde Marianne Vaatstra lastigvallen met krenkende publicaties. Zelfs vanuit de gevangenis in Zaanstad ging Dankbaar door met het beschuldigen van mensen. Hij raakte uiteindelijk voor zeker 700.000 euro aan dwangsommen kwijt.
Dat wat je zegt kan een ander beschadigen. De kracht van het (geschreven) woord is groot en kan levens verwoesten.
Het kan echter nog een stap verder. In augustus 2012 oordeelde de rechtbank in Amsterdam dat een man teksten op Facebook, Hyves en Blogpost moest verwijderen en ze ook niet meer opnieuw mocht plaatsen. De man beschuldigde zijn ex-partner onder meer van prostitutie, seksueel misbruik en allerlei psychische aandoeningen. Ondanks het toch duidelijke vonnis verwijderde de dader bepaalde teksten niet en dat leverde een verregaand vonnis op in december van dat jaar.
De man mocht een jaar lang geen enkel profiel meer aanmaken op sociale media. Sterker nog: het slachtoffer moest in staat worden gesteld om eventuele aangemaakte profielen zelf weg te kunnen halen.
Viruswaarheid
De club van Willem Engel, Viruswaarheid, kreeg zelf ook te maken met een beperking van de vrije meningsuiting toen Facebook besloot om bepaalde teksten van de activisten over de coronapandemie te verwijderen. Viruswaarheid stapte naar de rechter, maar kreeg nul op het rekest. In het vonnis oordeelde de rechter als volgt:
Het recht op vrijheid van meningsuiting is een fundamenteel recht dat van groot belang is in een vrije democratische samenleving, juist ook als het gaat om uitingen die strijdig zijn met de heersende opinie. Toch betekent dit niet dat iedereen overal, via elk medium of platform, per definitie zijn mening moet kunnen uiten. Private partijen, zoals ook Facebook, kunnen zonder wettelijke basis niet worden verplicht om iedere uitlating van gebruikers op haar platform te dulden. De eigenaar van de Viruswaanzin-pagina kan bovendien ook langs andere wegen zijn standpunten onder de aandacht van het grote publiek brengen, bijvoorbeeld door de pers te benaderen of via een eigen website. Dat men vanwege het grote bereik liever Facebook gebruikt, is begrijpelijk maar maakt dit niet anders.
Tolerantieparadox
Beperkingen met betrekking tot het geschreven en gesproken woord worden dus wel degelijk opgelegd. Het is een wapen in de strijd tegen schadelijke intolerantie. Het is optreden tegen de ‘grapjas’ die luidkeels brand roept in een volle bioscoop terwijl er geen brand te bekennen is.
De filosoof Karl Popper wist het in 1945 al mooi te verwoorden.
‘Als we ongelimiteerd tolerant zijn, zelfs jegens hen die zelf intolerant zijn, als we niet bereid zijn een tolerante samenleving te verdedigen tegen de aanvallen van de intolerante medemens, dan zal de tolerante mens te gronde gaan, en met hem de tolerantie’
De maatregel die Engel recent werd opgelegd om zich niet meer op sociale media te uiten (overigens zelf voorgesteld) gaat volgens de ene rechter te ver en volgens de ander niet. Daar kun je van alles van vinden, onder meer of een wat beperkter verbod niet succesvoller zou zijn geweest. De vraag rijst echter wel wie de mensen gaat beschermen waar de treiterpijlen van Engel met grote regelmaat op zijn gericht.
Er zijn namelijk genoeg mensen die zich onveilig voelen door de doe-opdrachten die de Messias van de onbeperkte vrijheidsstrijders afvuurt op zijn gevolg. Wetenschappers bijvoorbeeld. Artsen. Een burgemeester die te maken kreeg met brandstichting voor de deur van de ambtswoning.
Wie denkt er aan de vrijheid van die mensen? Mag iemand zijn eigen vrijheid zo ver doorvoeren dat anderen er onder moeten lijden? Of komt met de vrijheid van meningsuiting ook de plicht om anderen niet te beschadigen?
Kort en goed: waar moet de vrijheid van het individu eindigen om anderen effectief te kunnen beschermen?