Ongehoord Nederland

Ongehoord Nederland is weer onderdeel van de zoveelste ophef. Het regent klachten over de populistische omroep, nu vanwege de verdenking van racisme. De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) meent dat de grens van redactionele vrijheid is bereikt. De vraag is natuurlijk of nepnieuws, complotten, onverholen racisme en desinformatie wel moeten worden aangejaagd met geld van de belastingbetaler.

Ongehoord Nederland De NPO vraagt het Commissariaat voor de Media om zich uit te spreken op basis van artikel 2.88 lid 5 in de Mediawet. Daarin staat dat een publieke media-instelling passende maatregelen neemt om te voorkomen dat het aanbod van mediadiensten aanzet tot geweld of haat tegen een groep of lid van een groep.

Volgens bijna alle omroepen is Ongehoord Nederland recent te ver gegaan met een uitzending over zwart racisme. ‘Vrijheid van meningsuiting is niet onbeperkt. Daar waar onder de mantel van journalistiek racistische ideeën worden verspreid, is die grens bereikt, schrijven de omroepen AVROTROS, BNNVARA, EO, HUMAN, KRO-NCRV, MAX, NTR, PowNed, VPRO, WNL en Omroep ZWART gezamenlijk.

Context

De recente ophef centreert zich rond een item dat zonder context een aantal geweldsdaden laat zien van donkere mensen tegen witte mensen. Ophefkanon Raisa Blommesteijn spreekt in haar introductie van ‘blanken die door zwarten worden aangevallen’ en noemt de geweldplegers in de random filmpjes meerdere keren onomwonden provocerend negers.

Ze stelt onder meer: ‘Dit zijn werkelijk schokkende beelden, je ziet dat blanken in elkaar worden geslagen door negers, overigens op grote schaal..’

Waar ze dat ‘grote schaal’ vandaan haalt is volstrekt onduidelijk. Er volgt ook geen deskundige en causale verklaring over de relatie tussen huidskleur en het toegepaste geweld. We zien mensen die geweld gebruiken.

Racisme?

Maar laten we dan maar eens kijken wat er op de beelden te zien is. De vier getoonde filmpjes zijn ten eerste allemaal uit het buitenland.

Op de eerste video slaat een donkere jongen een oude dame van achteren neer. Het zijn bekende beelden van een eerdere en terechte ophef, het gaat om een straatroof in Frankrijk door drie tienerjongens. Het motief is een beroving, er zijn nergens aanwijzingen voor racisme.

Het tweede filmpje is eerder verspreid door Dan Lyman (die zichzelf presenteert als Freedom Fighter en PureBlood). Niet geheel toevallig schrijft hij ook voor het complotkanaal Infowars Europe. De beelden laten een vechtpartij zien tussen twee leerlingen, er zijn geen aanwijzingen voor racisme.

Op het derde filmpje slaat een gekleurde jongen een ander met een boksbeugel. Ook hier blijkt nergens iets van een racistisch motief. De geweldsdaad zou zijn gepleegd omdat het slachtoffer eerder had gezegd dat hij de dader wel in elkaar kon slaan.

Het vierde filmpje zou volgens verschillende nieuwsberichten ook weer gaan om een uit de hand gelopen ruzie. De aanleiding ligt volgens nieuwsberichten in oortjes die niet terug werden gegeven, een kapotgeslagen raam en daarop weer een wraakactie.

Gelijkgezinden

Hoe je ook over Ongehoord Nederland denkt, het is vanaf het begin duidelijk dat de omroep weinig op heeft met journalistiek. Het is op zijn best een bonte verzameling van radicale gelijkgezinden, die elkaar voor de snorrende camera’s in de studio opzichtige voorzetjes geven om steeds maar weer op dezelfde punten te ‘scoren’. Klimaatverandering is onzin, Nederland gaat ten onder aan massa-immigratie, vaccinaties zijn schadelijk en links is zo’n beetje de bron van alle ellende op de wereld.

Met name de radicaal rechtse partijen krijgen kritiekloos alle ruimte om hun zegje te doen.

In 2020 begon de omroep al met een duidelijke valse start met het maken van programma’s op YouTube. Zo mocht anti-vaccinatie-activist Roland Heister, niet gehinderd door presentatrice en oud-Kamerlid Ybeltje Berckmoes, kritiekloos allerlei complotten de wereld in slingeren. Vaccins zouden zijn voorzien van microchips om gecomputeriseerde mensen te kunnen maken en de Verenigde Naties zouden een wereldwijde communistische dictatuur willen stichten.

Van presentator Berckmoes kwam geen kritische vraag. Ze zwaaide opzichtig met het boek 1984 van George Orwell om de boodschap nog even te benadrukken. Opmerkelijk was ook dat Heister de hele coronasituatie vergeleek met de Tweede Wereldoorlog en en passant de Joden een sneer uitdeelde door zijn verbazing uit te spreken over het gegeven dat ze niet waren gevlucht voor hun lot.

Ombudsman

Ook een rapport van de onafhankelijke ombudsman Margo Smit van de NPO liet eerder al zien dat ON met graagte over de schreef gaat. Presentatoren stellen suggestieve vragen, zetten hun eigen mening voorop en Smit kwam met meerdere voorbeelden van desinformatie.

‘In journalistieke programma’s van ON wordt ruimte gegeven aan aantoonbaar onjuiste informatie: passief wanneer een presentator niet doorvraagt of aantoonbaar onjuiste informatie geuit door gasten niet tegenspreekt, en actief in eigen teksten van presentatoren of in reportages met aantoonbaar onjuiste opmerkingen en niet-bevraagde aantijgingen’, aldus Smit.

Pamflet

Ongehoord Nederland is een schreeuwend pamflet voor mensen die bij voorbaat een mening hebben gevormd en daar ook niet van afwijken. Voorgezeten door een oud-oorlogscorrespondent die niet alleen een brief van Jezus, maar ook de weg al jaren kwijt is. En geflankeerd door opiniemakers die leven van ophef en claimen deskundig te zijn op vrijwel ieder onderwerp.

De nieuwe klachtenreeks is bepaald geen incident. In juli legde de Raad van Bestuur van de NPO de omroep al een financiële sanctie op voor de verspreiding van aantoonbaar onjuiste informatie. Ongehoord Nederland werd voor dik 90.000 euro gekort op het budget. De korting was onder meer te danken aan presentatoren van de omroep die gasten niet corrigeerden of doorvroegen. Bijvoorbeeld toen Freek Jansen van Forum voor Democratie stelde dat het kabinet ons land wil ontmantelen door ‘het criminele Afrikaanse gebeuren’ naar Nederland te halen als arbeidsmigrant.

Taak

Als de omroep louter een ander geluid zou laten horen, dan is dat het probleem niet. En dat een aan aandacht en ophef verslaafde rechtsfilosofe bewust ophef creëert om vervolgens verontwaardigd en opzichtig overal te jeremiëren dat je ook niets meer mag zeggen ook niet. De ironie spat er natuurlijk wel vanaf, op een door de Staat gefinancierde zender voor een publiek van een paar honderdduizend man vrijelijk je zegje doen en dan later gaan lopen mekkeren dat je niets meer mag zeggen.

Als je de vraag wil beantwoorden of een omroep, gefinancierd met belastinggeld, bestaansrecht heeft, dan zul je moeten kijken naar hoe serieus ze hun taak nemen. Het is namelijk een gegeven dat de Publieke Omroep werkt met regels. Regels die bedoeld zijn om goed journalistiek werk te garanderen en de kijker of luisteraar niet op het verkeerde been te zetten.

Lukraak

Zonder enige context losse filmpjes laten zien en stellen dat witte mensen op grote schaal worden aangevallen door donkere mensen in een item over racisme, is geen journalistiek. Het ontstijgt niet eens een gemiddelde Twitterdiscussie waarin mensen lukraak beelden delen om hun eigen gedachten kracht bij te zetten.

Volgens Ongehoord Nederland is het gewoon een kwestie van iets op de agenda zetten. Maar dan moet je wel met goede argumenten komen en je punt onderbouwen. Op deze populistische manier vul je namelijk voor de kijker in hoe en wat ze moeten denken. Zonder tegengas van een echte deskundige of expert is er geen sprake van balans. De omroep drukt de kijker in de mal van het oordeel.

Doel

En daar komen we ook precies bij het doel van Ongehoord Nederland. Het journalistieke argument van hoor en wederhoor is helemaal niet waar de omroep op uit is. Dat bleek onlangs maar weer eens bij een item over oversterfte. Vanaf het begin was duidelijk dat de omroep niet van plan was om verschillende oorzaken van oversterfte aan te geven. Wat op de agenda gezet moest worden was de vermeende schadelijke werking van vaccins. Dat bleek helemaal toen duidelijk werd dat een genuanceerde bijdrage van Ruben van Gaalen van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) wel op beeld werd opgenomen, maar op wonderbaarlijke wijze de uitzending niet haalde.

Niet zo gek, Van Gaalen kwam namelijk met mogelijke oorzaken die niets te maken hebben met vaccins.

Anders?

Voorzitter Arnold Karskens van de omroep heeft zich nooit wat aangetrokken van de kritiek. Hij meent dat het voor mensen nu eenmaal wennen is dat er andere meningen en feitelijke interpretaties te zien en horen zijn in het publieke bestel.

Maar dat is juist waar het bij Ongehoord Nederland aan ontbreekt. Er komen geen andere meningen of feiten op tafel. De omroep poept van tevoren bedachte stellingen uit die rancuneus tegengesteld zijn aan dat waar wetenschappers en echte deskundigen het over eens zijn. De omroep is als een puber die stelt dat roken goed is voor de gezondheid, de hele dag chips eten uiterst voedzaam en stikstof een zegen voor de natuur.

De mediawet (2008) is helder. Een omroep dient evenwichtig, pluriform, gevarieerd en kwalitatief hoogstaand te zijn en op evenwichtige wijze een beeld van de samenleving te geven en voldoet aan hoge journalistieke en professionele kwaliteitseisen.

Of Ongehoord Nederland moet blijven of niet is niet aan mij. Maar als de regel is dat een omroep zich moet houden aan journalistieke regels en evenwichtig verslag moet doen, dan kunnen we wel stellen dat ze daar bij herhaling niet aan voldoen en ook niet aan willen voldoen.

Je kunt je dan ook afvragen of evident nepnieuws, bizarre complotten, onverholen racisme en kritiekloze flodders desinformatie wel moeten worden aangejaagd met geld van de belastingbetaler.

Ik denk van niet.