Indignatie redactie 
Premier Rutte zoekt een ander soort premierschap. Hij komt met ‘reflectie’ op zijn eigen rol, maar een knieval wordt het niet. Hij blijft trots op zijn eerste drie kabinetten.
Voor de vierde keer op rij wil VVD-leider Mark Rutte premier worden, maar één ding staat al vast: de rol van premier gaat stevig veranderen. Rutte moet zichzelf opnieuw uitvinden om weer te kunnen regeren. Hij heeft concrete voornemens klaarliggen, die hij een dezer dagen wil ontvouwen.
Met ‘reflectie’ op zijn eigen rol en gedrag van de afgelopen tien jaar, hoopt hij het vertrouwen in zijn persoon te herstellen. Dat vertrouwen raakte zwaar beschadigd nadat hij onwaarheid sprak over een ‘functie elders’ voor het kritische Kamerlid Pieter Omtzigt. Sinds die tijd wachten andere partijen nog steeds op een handreiking van de VVD’er. Rutte wil een dezer dagen op televisie zijn nieuwe verhaal toelichten.
Gaat het hem lukken om zonder schuldbekentenis toch overtuigend te zijn? Alleen dan kan de kabinetsformatie beginnen. Een diep mea culpa is niet wat hij beoogt, is al duidelijk.
Loslaten van zijn vertrouwde werkwijze
Rutte is het er enerzijds mee eens dat het Binnenhof een andere bestuurscultuur moet krijgen. Dat vereist een andere invulling van de rol van de minister-president, stelde informateur Herman Tjeenk Willink onlangs, en dat zal ‘het nodige vragen’. Vrij vertaald: Rutte zal zijn vertrouwde werkwijze helemaal los moeten laten. De premier kan niet langer met zijn Nokia in de hand de hele dag het coalitiebeleid tot het laatste kiertje blijven dichtkitten. Hij moet zich bekeren tot het dualisme en de controle overlaten aan de Tweede Kamer.
Rutte vindt dat hij een grote verantwoordelijkheid heeft gehad, maar hij weigert de rol van van grote aanstichter op zich te nemen. Hij wil zichzelf “niet honderd procent verantwoordelijk maken voor alles wat er in Nederland bestuurlijk niet goed gaat”, zei hij in de Tweede Kamer vorige week. Op het inhoudelijke beleid van zijn drie kabinetten wil hij ‘trots’ kunnen blijven. Daarbij schetste hij zichzelf als de premier die Nederland al vele keren door crisis heeft geleid. Die statuur wil hij behouden.
Wil Rutte het vertrouwen herwinnen bij andere partijen, dan zal hij met concrete voorstellen moeten komen. Hij beweert radicale ideeën te hebben. Het premierschap anno 2021 moet weg uit de achterkamertjes. Rutte wil het coalitieoverleg afschaffen, zei hij vorige week al. Dat is geen nieuw idee; andere partijen gingen hem voor. In dat maandagse coalitieoverleg kookte het kabinet met de coalitiefracties besluiten voor. De rest van de Kamer stonden buitenspel. Een ongewenste ‘tussenwereld’, noemt hij het nu.
Een dun regeerakkoord
De nieuwe Rutte wil verder een dun regeerakkoord, net als veel andere partijen. En minder leunen op een favoriet instrument, de ‘tafels’ met deskundigen en belanghebbenden die gevoelige politieke besluiten voorbereiden, zoals bij het Klimaatakkoord. Maar wat Rutte verder aan ideeën heeft, is nog onduidelijk.
De belangrijkste boodschap waarmee hij gaat komen, betreft zijn eigen persoon. Hij wil spreken over zijn eigen rol, manier van werken en gedrag de afgelopen tien jaar. “Dat is persoonlijk en fundamenteel”, signaleert hij. Dat is ook het deel waar de andere partijen hun oren spitsen: is de nieuwe toon en grondhouding ook radicaal anders? En als dat zo is, hoe kan het dat de VVD eerder de bestuurscultuur geen onderwerp vond?
Als Rutte voor de vierde keer premier wil worden, moet hij zelf de deur weer openen. D66 en CDA, partijen waar de VVD graag mee wil regeren, wachten op herstel van vertrouwen. D66 wil er ‘open’ naar luisteren, aldus fractievoorzitter Kaag. Minstens zo belangrijk is of Rutte de komende dagen PvdA en GroenLinks kan overtuigen. Hij kan ze nog hard nodig hebben in de formatie. Maar eerst willen zij overtuigend horen dat de nieuwe Rutte een andere bestuurscultuur brengt.
