Indignatie redactie 
Volgens betrouwbare bronnen stelt de regering van de Amerikaanse president Donald Trump momenteel een economisch en financieel pakket maatregelen samen ter waarde van meer dan een biljoen dollar (duizend miljard) om te voorkomen dat de Amerikaanse economie in de gevreesde depressie terechtkomt. Maar net als bij de vorige crisis gaat het vooral om door de belastingbetaler gefinancierde reddingsoperaties voor grote bedrijven, met het enige verschil dat het deze keer niet alleen de banken zijn die aan de beurt komen, maar in eerste instantie ook andere zogenaamd “systeemrelevante” industriële sectoren zoals de luchtvaartmaatschappijen en aanverwante bedrijven, zoals bijvoorbeeld de al ruime tijd zwaar getroffen luchtvaartgroep Boeing.
Eerder deze week had Trump tijdens een persconferentie alleen al een reddingsoperatie van $ 50 miljard aangekondigd voor Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen. Trump zei: “We zullen de luchtvaartmaatschappijen 100% steunen – het is niet hun schuld”.
Dat klopt niet. De slechte positie van de airlines is hun schuld en dat heeft niets te maken met het corona-virus. In goede tijden hebben de raden van bestuur van deze ondernemingen al het mogelijke gedaan om niet alleen hun aandeelhouders te verrijken, maar vooral ook zichzelf, en in plaats van overtollig geld opzij te zetten voor slechtere tijden, hebben ze onverantwoordelijk extra schulden geïnd. En nu is het voorgestelde reddingspakket primair bedoeld voor hun aandeelhouders, en ook (maar voor een veel kleiner deel) de crediteuren, b.v. de toeleveranciers, die de luchtvaartmaatschappijen kredieten hebben verstrekt.
Het alternatief voor het redden van aandeelhouders is een faillissementsprocedure volgens hoofdstuk 11 van het Amerikaans ondernemingsrecht, waardoor de betrokken luchtvaartmaatschappijen hun activiteiten kunnen voortzetten en het tegelijkertijd aan de schuldeisers kunnen overdragen. De aandeelhouders zouden daarbij hun aandeelwaarde geheel of gedeeltelijk verliezen. Als het bedrijf alsnog winstgevend is (bijvoorbeeld door een herzien – of nieuw businessmodel) dan is er een schuldenvrije doorstart met nieuwe eigenaren en nieuw management gewoon mogelijk.
Het gaat momenteel om de vier grote Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen – Delta, United, American en Southwest – wier aandelen sinds medio februari 2020 zijn gedaald en tot gisteren driekwart van hun aandelenkoers hebben verloren. Aangezien de vluchten vanwege de coronacrisis grotendeels worden stopgezet en er geen verbetering in zicht is, maar er nog veel kosten doorlopen, is het al duidelijk dat de vier luchtvaartmaatschappijen uiterlijk over een paar maanden zonder geld komen te zitten en hun aandelenkoersen zullen crashen. De reddingsoperatie van Trump van $ 50 miljard zou dat moeten voorkómen, omdat de vier de belangrijkste ontvangers van de bailout zijn.
Er is echter één probleem, een probleem dat vrij nieuw is voor de VS, omdat er op internetfora en zelfs in de mainstream media een ongewoon luide en in omvang toenemende oproep is tegen hernieuwde met belastinggeld gefinancierde reddingsoperaties om de aandeelhouders te redden. De tegenstanders van de reddingsoperatie van $ 50 miljard wijzen er terecht op dat de vier betrokken luchtvaartmaatschappijen de afgelopen 8 jaar tonnen geld hebben verspild envernietigd, in plaats van het te investeren in mensen en nieuwe materialen. Uit de cijfers blijkt namelijk dat de vier luchtvaartmaatschappijen sinds 2012 in totaal $ 43,7 miljard hebben uitgegeven om aandelen van hun eigen bedrijf op de beurzen terug te kopen om de aandelenkoersen op te drijven.
Met andere woorden, de vier grote Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen – Delta, United, American en Southwest – waarvan de aandelen nu zijn gedaald omdat ze binnen een paar maanden geen geld meer hebben, zullen naar verwachting de belangrijkste begunstigden zijn van de reddingsoperatie ter grootte van $ 50 miljard , hoewel ze eerder $ 43,7 miljard verbrandden door het terugkopen van hun eigen aandelen. Zulke maatregelen zijn nutteloos voor de normale gang van zaken (tenzij je investeert in de eigen onderneming), maar ze waren buitengewoon effectief om de aandeelhouders en de top van de concerns verder te verrijken. En uitgerekend deze mensen worden nu geacht door de belastingbetaler te worden gered via het reddingspakket van Trump.
Het terugkopen van aandelen wordt al lang beschouwd als een vorm van marktmanipulatie en was tot 1982 illegaal volgens de Amerikaanse wetgeving op aandelen (SEC-regels). Destijds was de invloed van de neoliberale zogenaamde “Chicago Boys” al merkbaar toen er een aantal nieuwe SEC-regels (10b-18) uitkwamen die bedrijven een “veilige haven” wilden bieden voor hun geld wanneer er een overschot aan contant geld was, namelijk in de vorm van inkoop van eigen aandelen, maar alleen onder bepaalde voorwaarden.
Maar toen bedrijven in de loop van de jaren ontdekten dat geen enkele toezichthouder voor deze voorwaarden zorgde en niemand iets controleerde, nam de praktijk van inkoop van eigen aandelen toe. Maar ze explodeerden pas na de financiële crisis van 2007-2010. Op dat moment had de Amerikaanse centrale bank de rentetarieven verlaagd tot nul, waarbij bijna alle grote ondernemingen van Wall Street gebruik van maakten om de koersen van hun aandelen op te krikken, wat het gevolg was van het met goedkope leningen financieren van een terugkoop.
De 500 bedrijven in de Amerikaanse beursindex S&P, inclusief degenen die nu enorme bailouts eisen van belastingbetalers en de Fedederal Reserve, hebben sinds 2012 hun eigen aandelen teruggekocht voor een totaal van $ 4,5 biljoen (4.500 miljard), dat met enorme goedkoop geleende bedragen gefinancierd, en nu zijn sinds de corona-crisis de aandelenkoersen praktisch van de ene op de andere dag sterk gedaald.
De beurswaarden van tot voor kort zijn gedecimeerd, maar de schulden zijn gebleven. De bedrijven zijn kapot. En als ze niet worden gered met het geld van de belastingbetaler, zullen ze niet kunnen overgaan tot het terugbetalen van hun leningen, waarna ook (veel) banken het loodje zullen leggen. De corrupte en frauduleuze Amerikaanse economie, die grotendeels bestaat uit dikke lucht en toeleveringen uit China, is kapot en het is nog maar de vraag of extra biljoenen aan bailouts dit weer kunnen verhelpen.
In 2018 werd het hoofd van de Amerikaanse beurstoezichthouder SEC kort zenuwachtig over de ongebreidelde inkoop van eigen aandelen en wat dit betekende voor de financiële en operationele gezondheid van de bedrijven. In die tijd zei SEC-commissaris Jackson: “Te vaak hebben bedrijven die eigen aandelen terugkopen, geen langetermijninvesteringen in innovatie of in hun personeelsbestand gedaan die onze economie zo hard nodig heeft.” Tegelijkertijd vroeg hij zich af of de bestaande SEC-regels “investeerders, werknemers en gemeenschappen kunnen beschermen tegen de vloedgolf van de zakelijke aandelenhandel die de huidige markten domineert”.
Dat konden ze duidelijk niet, zoals we momenteel ervaren.
Behalve de luchtvaartmaatschappijen staat het lucht- en ruimtevaartconcern Boeing momenteel vanwege haar zorgwekkende situatie in het middelpunt van de belangstelling, en dus ook op de kandidatenlijsten voor het financiële reddingsboeien van miljarden aan belastinggeld! En het liefst wil het dat geld al gisteren hebben.
Een paar uur nadat president Trump de luchtvaartmaatschappijen had laten weten dat hij hun bailouts zouden goedkeuren, sprak Boeing zich uit en wilde het zijn eigen reddingspakket van $ 60 miljard. Het aandeel van Boeing ligt momenteel meer dan 75% onder het hoogtepunt van september 2019. De koers van het aandeel Boeing had al een daling ingezet vóór de corona-crisis, namelijk na de tragische crashes van twee van de nieuwste 737 MAX Airliners. Inmiddels is gebleken dat om redenen van snelle winstmaximalisatie één van de nieuwe machines was gebaseerd op een foutief ontwerp. Bovendien hebben diepgaande onderzoeken na de crashes duidelijk gemaakt dat de productie van de nieuwe machine een unieke ramp is waarvoor niemand verantwoordelijkheid wil nemen. Sindsdien is de productie van de 737 MAX stopgezet en mogen de bestaande modellen niet vliegen.
Tegelijkertijd heeft Boeing sinds 2012 ook haar aandelen voor meer dan $ 100 miljard teruggekocht, veel geld, dat de onderneming nu goed had kunnen gebruiken.
Op 30 september 2012 had Boeing een beurswaarde van $ 49,6 miljard bij 762 miljoen uitstaande aandelen, die op dat moment rond een koers van $ 65 werden verhandeld. Sindsdien is het management van Boeing ook begonnen met het systematisch en grotendeels met geleend geld inkopen van 198 miljoen eigen aandelen op de beurs, tegen de lage rentetarieven van de Amerikaanse centrale bank FED. Daartoe heeft het top-management van Boeing met toestemming van de “eigenaars” (aandeelhouders) tot 30.09.2019 het zojuist genoemde, enorme bedrag van $ 100 miljard (voornamelijk geleend geld) daarvoor uitgegeven.
Niet alleen door, maar vooral dankzij deze prijsopdrijvende marktmanipulatie die sinds 1982 opnieuw is toegestaan, was de aandelenkoers van Boeing in februari 2019 met 670% gestegen tot $ 446 per aandeel. Met 565 miljoen uitstaande aandelen gaf dat Boeing een marktwaarde van een kwart biljoen dollar, om precies te zijn 252 miljard dollar. Door de crash bedraagt de beurswaarde nu nog maar $ 56,5 miljard, net iets boven het niveau van 2012. Daarvoor heeft bedrijf als gevolg van de terugkoop van eigen aandelen een enorme schuldenberg opgebouwd.
Uiteraard waren de aandeelhouders en het topmanagement verheugd met deze ontwikkeling, omdat de aandeelhouders vele malen meer hebben geprofiteerd van de hogere beurskoersen dan van een hogere dividenduitkering. De reden: het merendeel van de prijsvorming werd gefinancierd met geleend geld, maar geleend geld mag niet gebruikt worden om dividenden te financieren.
De hoofdprijs bij deze prijsmanipulatie van de aandelen van Boeing, met geld dat de onderneming had geleend, werd binnengehaald door het topmanagement van de onderneming omdat het gebruikelijke, enkele miljoenen dollar hoge jaarsalaris meestal aanzienlijk wordt verbeterd door een bonus. Deze bonus komt meestal in de vorm van aandelenopties, zoals kan worden uitgelegd aan de hand van een vereenvoudigd voorbeeld: een dergelijke bonus bestaat bijvoorbeeld uit de verbintenis van het bedrijf om in een bepaald jaar 20.000 Boeing-aandelen aan de ceo te geven als de koers van het aandeel tegen het einde van het jaar meer dan $ 250 bedraagt. Dat zou dan “recht” geven op een bonus van $ 5 miljoen.
Tussen haakjes: denk niet dat alleen in de VS ceo’s gek waren en zijn op de aandelenkoers van hun onderneming. Het meest (voor ons, want wij hebben bij die instelling gewerkt) aansprekende voorbeeld is dat van de topgraaier van voorheen Amro Bank, toen nog één van de ouste banken van Nederland (opgericht 1824), die door Rijkman Groenink – na een desastreus beleid bij die bank – in de uitverkoop werd gegooid, en waar naast hemzelf het hele topmanagement miljoenen beter werd van de uiteindelijke deal. Voor zijn wanpresteren streek Nog Rijkerman Groenink over 2007 een (ten onrechte ontvangen) bonus van 1,4 miljoen euro op, bovenop de vertrekregelingen van 22 maandsalarissen, een bonus van 4,3 miljoen euro en plusminus twintig miljoen euro aan opties en aandelen.
Na het extreem trage herstel van de reële Amerikaanse- en wereldconomie na de ernstige ineenstorting als gevolg van de financiële crisis in 2007-2010 en de daaropvolgende crisis in de overheidsfinanciën, was de inkoop van aandelen in eigen bedrijven de belangrijkste tak van sport geworden van de aandeelhouders en het management van de grote beursgenoteerde bedrijven.
Nu is door het corona-virus de sluier van de verrotte Boeing-bedrijfscultuur opgetild. Maar net als bij de luchtvaartmaatschappijen is het coronavirus niet de belangrijkste boosdoener in de benarde situatie van het bedrijf. Desalniettemin probeert Boing te profiteren van het virus door kapitaal of een bailout van de staat te krijgen om zijn overleving te garanderen.
“Toegang op korte termijn tot openbare en particuliere liquiditeit zal één van de belangrijkste manieren zijn voor luchtvaartmaatschappijen, luchthavens, leveranciers en fabrikanten om een brug naar herstel te bouwen”, aldus de woordvoerder van Boeing: “We waarderen wat de regering en het Congres doet met alle onderdelen van de luchtvaartindustrie in deze moeilijke tijd.”
Aangezien de economische gevolgen van het coronavirus met de dag toenemen, zullen andere industrieën die zwaar worden getroffen waarschijnlijk binnenkort ook om reddingspakketten vragen. Hoewel dergelijke reddingsoperaties massale ontslagen en economische verstoringen kunnen voorkómen, is de bottom line het privatiseren van winsten en het socialiseren van verliezen. Onder deze vlag leidt de Amerikaanse multimiljardair Mark Cuban momenteel in het openbaar de strijd tegen de geplande bailouts van de Trump-regering.
Cuban, geboren in 1958, is een ondernemer, speculant, eigenaar van de beroemde basketbalclub Dallas Mavericks en ook actief in de sport- en televisiewereld. Op 18 maart jl. verscheen Cuban voor een interview op de populaire Amerikaanse omroep CNBC om commentaar te leveren op “virus-bailouts”, zoals hij de reddingspakketten noemde. Hij was nog steeds verontwaardigd over de reddingspakketten die tien jaar geleden tijdens de financiële en economische crisis waren samengesteld, omdat geen van de leidinggevenden van de grote bedrijven die verantwoordelijk wàren voor de Grote Recessie totaal niet verantwoordelijk wèrden gehouden. Tegelijkertijd klaagde hij dat de overgrote meerderheid van het TARP-reddingsprogramma van de Federal Reserve in de rangen van leidinggevenden en aandeelhouders was gestroomd en de kloof tussen arm en rijk in het land alleen maar groter had gemaakt.
Met betrekking tot de huidige crisis klaagde Cuban ook dat de reddingsoperaties de massa’s van de middenklasse negeerden en in plaats daarvan de leidinggevenden, uitgerekend die mensen die hun bedrijven in precaire posities brachten, vooral door het terugkopen van aandelen, dat zij de crisis-storm niet kunnen doorstaan. “We weten al wat er gaat gebeuren”, zei Cuban. ‘”Over een jaar zullen we terugkijken en zeggen: waarom hebben we de arbeiders niet geholpen? De dagloonarbeider. De mensen met een minimumloon. Waarom hebben we hen ook niet geholpen? We moeten er dus voor zorgen dat wat we ook doen in een reddingspakket, we ervoor zorgen dat elke werknemer wordt gecompenseerd en gelijk wordt behandeld, en dat leidinggevenden niet worden beloond omdat ze in het bedrijf blijven, alleen omdat ze nergens anders heen kunnen. De regering heeft het risico uit hun vergelijking voor bedrijfsleiders gehaald, dus laten we alle werknemers gelijk behandelen,” zei Cuban.
