Redt Corona-noodfonds EU van de ondergang?

Failliet zonder noodpakket

Het zal niemand zijn ontgaan in deze komkommertijd dat er toch enige politieke spanning viel te bespeuren. Al was het dan op hoog Europees niveau en niet op een lager niveau in een klein kikkerlandje. Onze volksvertegenwoordiging heeft reces en daarom is het stil in Den Haag. Niet in Brussel waar de centrale macht van een ‘groot Europa’ zetelt. 27 Regeringsleiders hadden er een lange marathonzitting voor nodig om het samen eens te worden over enorme steunpakketten die de nooddruftige unie overeind moeten houden. Zonder noodpakket zouden een paar schuldenstaten het niet gered hebben en ten onder gaan aan financieel wanbeleid. Nu zijn wij samen één met nog 26 andere bevriende Europese landen en houden we elkaar overeind door het voeren van een gemeenschappelijk politiek beleid. Hoewel de EU nog niet officieel een politieke unie is. En ook geen fiscale unie, en geen monetaire unie, geen gezamenlijk beleid heeft voor de volksgezondheid, en noem maar op. Er is een monetair beleid tussen de 19 lidstaten die de euro als gemeenschappelijke munt hebben. De ECB moet de euro overeind houden door te concurreren tegen de dollar en andere valuta. We weten inmiddels waartoe het monetaire beleid van de ECB heeft geleid. De laagste rente ooit en de hoogste schuldenberg bij een aantal spilzuchtige lidstaten.

Is Mark Rutte de gevierde staatsman?

Hoe het ook zij, op bestuurlijk niveau is de EU nog lang niet gereed. Er zijn diverse instituten opgericht die met duizenden ambtenaren de verdeel- en heersregeltjes bedenken. Dat zijn opgelegde restricties en administratieve regeltjes waarover de soevereine parlementen van de lidstaten weinig of geen zeggenschap over hebben. Het lastige is dan dat voor beleidsbeslissingen een kosten verslindende top moet worden opgezet waarbij 27 regeringsleiders met hun ambtenaren en adviseurs bijeen komen. Er is (nog) geen centraal gezag die een centraal beleid voert. De Europese Commissie en het Europees Parlement, met zijn 751 parlementsleden, stippelen een beleid uit waarbij ze de 27 soevereine parlementen af en toe moeten raadplegen. Voor de grote zaken, zoals een noodfonds, komen de regeringsleiders in vergadering bijeen. De hotels en de cateraars in de Belgische hoofdstad vinden het prima. Hoe vaker, hoe beter. Gezien de deplorabele toestand waarin de EU zich momenteel bevindt zou dat vast wel vaker gebeuren. De top in Brussel duurde 4 dagen en lange nachten met een sfeertje om te snijden. Zoals onze ‘geliefde’ Mark Rutte treffend verwoordde: “We komen hier niet samen om elkaars verjaardagen te vieren.” Er werden stevige discussies gevoerd waarbij Rutte de kans greep om alvast stemmen te winnen voor de verkiezingen in 2021; ondanks dat nog onbekend is of Rutte zich beschikbaar stelt. Maar ook een persoonlijk succes siert de staatsman, zo zal Rutte denken.

Noodrem werkt niet

Onze Mark heeft zich sterk gemaakt voor het landsbelang en dat wordt gewaardeerd. Echter heeft niemand nog enig idee hoe een aantal punten uit het akkoord moeten gaan werken. Er is bijvoorbeeld een soort van ‘noodrem’ bedacht voor de situatie waarin een lidstaat niet levert. De grote vraag is wie als toezichthouder moet optreden. Wie gaat bepalen of Italië onvoldoende levert? Dat zal niet een andere lidstaat kunnen zijn, zoals Nederland. Is de rol toebedacht aan de EC, het EP, of bijvoorbeeld een onafhankelijk accountantsbureau. Dit gaat m.i. niet werken. Er zou nog een nadere uitwerking volgen op het akkoord waarin wordt vastgelegd aan welke ‘gedragsregels’ landen als Italië en cs zich moeten houden. Er worden uiteraard ontsnappingsclausules in opgenomen om te voorkomen dat de Italiaanse bevolking wordt afgeknepen of zelfs in opstand dreigt te komen tegen vergaande hervormingen die leiden tot verplichte bezuinigingen. Die noodrem gaat niet werken. In een rijdende trein heeft niemand zicht op de machinist.

Rente op staatsleningen daalt verder

We kunnen er op wachten dat na enige tijd de financiële markten zich weer tegen Italië keren als blijkt dat afspraken niet worden nagekomen. Als beleggers en valutahandelaren het niet vertrouwen en inzien dat het noodfonds is gebouwd op drijfzand. Dan gaan bijvoorbeeld de rentemarges op staatsleningen tussen de sterke en zwakke EU-lidstaten weer verder uiteen lopen. Maar vandaag(21 juli 2020) nog niet. De rente op de 10-jarige Italiaanse staatslening daalt sneller dan die van Duitsland en Nederland. Maar wat betekent dat? De rente op de Duitse en Nederlandse 10 jarige staatsleningen zijn negatief. Respectievelijk  min 0,4 en min 0,3 procent. De Italiaanse 10-jarige staat op plus 1,13.  De rentes op alle Europese staatsleningen dalen dus verder, maar moeten wij daar blij mee zijn? Dit zijn dus de gevolgen van het EU-akkoord. Dat een noodfonds wordt opgetuigd waarbij veel geld op de kapitaalmarkt geleend moet worden. Voorlopig eerst 360 miljard. Beleggers azen op deze eurobonds en dat is een slecht teken. De rente zou verder kunnen dalen.

Gedeelde smart is halve smart

Vooral de institutionele beleggers, zoals onze pensioenfondsen, beleggen meer in veilig staatspapier als ze de opgeblazen aandelenmarkt niet meer vertrouwen. Opgeblazen door het beleid van centrale banken. Door de negatieve rentetarieven vluchten voornamelijk de vermogende particulieren naar de beurs. Met negatieve spaarrente op deposito’s zou je best een gokje willen wagen op de beurs. De afloop van dit casinospel is voorspelbaar. De EU werkt hier aan mee door een noodfonds op te tuigen waarbij nog meer geld geleend moet worden op de kapitaalmarkt. Geld lenen doet Italië bijna niet meer zelf maar dat doen de vrienden die in de bres springen. Letterlijk en figuurlijk. We springen met 27 EU-landen tegelijk in een nog onzichtbare breuk die zichtbaar verder zal scheuren door het overgewicht van een enorme Europese kredietberg. Dat is dus solidair zijn met je Europese vrienden. Ach ja, gedeelde smart is halve smart. Deze woorden gebruik ik helaas al vaker in de slotzin van mijn columns. Moet geen gewoonte worden.

GW