Indignatie redactie 
Half maart worden in Nederland verkiezingen gehouden voor de Tweede Kamer. Vanwege corona zijn de stembussen dit jaar niet alleen op woensdag open, maar ook op maandag en dinsdag. Kiezers boven de 70 mogen zelfs per post stemmen. Spreiding van de verkiezing betekent dat gebroken wordt met het aloude mos dat op verkiezingsdag zelf gene debatten en peilingen worden gehouden. Maandag de 15e is er zelfs nog een tv-debat op de publieke omroep.
Het belooft een saaie verkiezing te worden. Uit peilingen blijkt dat de rechts-liberale VVD, de partij van premier Rutte, veruit de grootste is. Eerder veertig dan dertig zetels. De nummer twee is ook telkens dezelfde: de PVV van Geert Wilders. Waardoor het neerkomt op de vraag welke partij derde wordt.
Zelfs de regeringscoalitie na afloop lijkt voorspelbaar. De VVD en het christendemocratische CDA hebben allebei samenwerking met de PVV uitgesloten. Wat de kans op een centrumrechtse coalitie vrijwel uitsluit. VVD en CDA moeten dus naar centrumlinkse partijen kijken. Te beginnen bij een huidige coalitiepartner, het links-liberale D66.
Volgens de peilingen doet D66 het niet slecht, maar houdt het de huidige 19 zetels niet. Lijsttrekker Sigrid Kaag was diplomaat, totdat ze in 2017 minister voor ontwikkelingssamenwerking. Ze wekt de indruk niet bekend te zijn met wat leeft onder Nederlanders. Het feministische D66 bleek, ná #MeToo, met seksuele intimidatie te kampen te hebben. In verkiezingstijd zouden andere partijen daar doorgaans raad mee weten. In plaats daarvan ontzien VVD en CDA het ogenschijnlijk makkelijke slachtoffer. Want wordt D66 te zwak, dan moeten ze in zee met linksere partijen.
Verdeeld links
GroenLinks en de sociaaldemocratische PvdA hebben namelijk aangekondigd niet zonder de ander in een regering met VVD en CDA te stappen. Ze willen niet de enige linkse partij zijn in een coalitie met twee rechtse. Wat veel zegt over D66. Een overwegend progressieve partij, maar door linkse partijen beschouwd als op de hand van centrumrechts. Het weerhield GL-lijsttrekker Jesse Klaver er niet van om te lonken naar samenwerking met PvdA en D66. D66 houdt vooralsnog de boot af. Indien het menens was geweest met de linkse samenwerking, had het voor de hand gelegen ook de uiterst linkse (maar niet communistische) Socialistische Partij (SP) te vragen. Dat deed Klaver weer niet. De standpunten op het gebied van milieu zouden te veel verschillen.
De SP onderscheidt zich op één punt van de andere drie partijen. De SP voelt zich verbonden met arbeiders. Met mensen die na de middelbare school niet naar hogeschool of universiteit gingen. Vind zulke mensen eens onder de hoogopgeleide achterban van D66 of GroenLinks! En de PvdA? Formeel staat de afkorting voor Partij van de Arbeid. Tegenwoordig dekt ‘Partij voor kinderen van de Arbeiders’ de lading beter. Wanneer arbeiders andere opvattingen hebben dan bedienden of intellectuelen, sympathiseert de PvdA met de laatsten. In de ogen van de andere drie partijen is de SP te ‘populistisch’. Afgelopen zondag mocht de PvdA niet deelnemen aan het verkiezingsdebat van commerciële zender RTL4, omdat het te laag in de peilingen staat.
D66 staat al met één been in de volgende coalitie. Of het PvdA en GL menens is met ‘samen uit, samen thuis’, weten we pas als één van de twee kans maakt op regeringsdeelname.
Geen rechts alternatief
Waarom kijken VVD en CDA niet naar andere rechtse partijen? Kort antwoord: geen meerderheid. Twee jaar geleden werd Forum voor Democratie van Thierry Baudet vanuit het niets bij de provinciale verkiezingen grootste partij in alle provincies. De samenstelling van de Eerste Kamer (senaat) wordt indirect gekozen via de provincie, waardoor Forum ook daar twaalf (van de 75) zetels veroverde. Forum kreeg vrijwel gelijktijdig te maken met interne ruzie. In 2020 kreeg Baudet steeds meer oor voor complotdenkers en ontkenners van het bestaan van het coronavirus. Afgelopen najaar leidde dit wederom tot interne ruzie. Veel mandatarissen verlieten daarop de partij.
Laten we meegaan in de stelling van Baudet dat de ‘weglopers’ opportunisten waren, die meeliftten op de populariteit van Forum, om eenmaal verkozen voor zichzelf te beginnen. Laten we aannemen dat de kiezers en leden van Forum inderdaad op de hand van Baudet zijn. Dan blijft dat uitgerekend het rechts georiënteerde weekblad Elsevier onlangs publiceerde over racistisch appverkeer. Niet alleen tussen leden van de jongerenorganisatie, maar ook van Thierry zelf. Waarmee de aanname dat Forum een beschaafd alternatief was voor de PVV definitief onhoudbaar lijkt. Vanwege de lage peilingen trekt Forum alvast vragen bij de verkiezingsprocedure van dit jaar.
Er zijn — zoals sinds 2006 gewoonlijk — nieuwe partijen die mikken op het electorale gat tussen VVD en CDA enerzijds en PVV en Forum anderzijds. De ‘weglopers’ kunnen enigszins tevreden zijn. JA21 maakt in peilingen kans op minimaal één zetel, soms drie. Drie zetels betekent overigens dat JA21 in het Europese Parlement de meest ervaren volksvertegenwoordiger verliest, Derk Jan Eppink. Maar zelfs al halen ze drie zetels, dan haalt de ChristenUnie er vijf of zes. Acht senatoren verlieten Forum voor JA21. Hoeveel daarvan blijven in 2023 behouden?
PVV: zelfgekozen isolement
De vraag die de lezer waarschijnlijk al na drie alinea’s stelde: waarom sluiten VVD en CDA de PVV uit? Daar zijn twee redenen voor. De eerste reden is al bekend vanaf het moment dat Wilders de VVD verliet: zijn standpunten over de islam. De VVD is doorgaans voor een strenger migratie- en integratiebeleid, maar liberalen trekken de grens bij het uitgaanspunt dat moslims niet kúnnen integreren, simpelweg omdat ze moslim zijn.
De tweede reden: VVD en CDA hebben het al een keer geprobeerd, van oktober 2010 tot april 2012. Omdat samenwerking met de PVV gevoelig lag bij de sociale vleugel van het CDA, werd gekozen voor een gedoogkabinet naar Deens model, waarbij de PVV geen ministers leverde. Dus leverde de PVV ook geen minister voor migratie, asiel en integratie. Wel werd daarop telkens streng beleid geëist. In alle wijsheid was die portefeuille naar een CDA-bewindspersoon gegaan. Die dus niks kon doen zonder commentaar te krijgen van de PVV of van de linkervleugel van zijn eigen partij. Toch verliet de PVV april 2012 de coalitie, omdat ze niet wilde meewerken aan bezuinigingen. Volgens een recente documentaire vertrouwen VVD en CDA de PVV simpelweg niet meer.
Tenzij onvoorziene incidenten plaatsvinden, lijkt nieuwe samenwerking tussen VVD, CDA en D66, met Rutte als premier, een gegeven. Misschien wordt de ChristenUnie ingeruild voor GroenLinks. GL haalt meer zetels, maar regeerde nooit. Gezien Rutte’s uitgesproken voorkeur voor stabiliteit, dan liever CU?
