Rutte-IV: wie gaat er als eerste sneuvelen?

Alom wordt geoordeeld dat D66 met Ernst Kuipers en Robbert Dijkgraaf de meest veelbelovende bewindspersonen in huis heeft. Maar in die knappe koppen schuilt ook een risico. Bij Dijkgraaf denk je meteen aan Ronald Plasterk, ook zo’n bèta-wetenschapper die als minister in Rutte-II nauwelijks uit de verf kwam. In de wetenschap gelden de wetten van de logica, in de emotionele, grillige, alpha-achtige omgeving van het Binnenhof, heb je daar doorgaans weinig aan. Ernst Kuipers zal als voormalig ic-baas zo begaan zijn met bestrijding van de pandemie, dat alles daar in zijn optiek voor moet wijken. Misschien zelfs een beetje democratie, waardoor hij vroeg of laat de algehele prikplicht erdoorheen zal proberen te jassen. Intussen verheugen we ons op de Kamer-debatten waar dokter Kuipers al die naar aandacht smachtende afgevaardigden verheven zal negeren dan wel hen fijntjes zal wijzen op hun totale onwetenheid. Met zo’n houding evenwel voed je boosheid en frustratie, welke emoties in de geschiedenis vaker de wraakzucht hebben aangewakkerd.

Kijk je naar de bordesfoto, dan denkt de gemenerik in mij: wie zou er als eerste sneuvelen? Mijn gok: defensieminister Kajsa Ollongren, ook D66. Niet omdat haar portefeuille zo vol verborgen lijken zit of omdat zij met een lege portemonnee aantreedt, integendeel, voor het eerst sinds begin jaren negentig is er weer geld voor broodnodige investeringen. Maar vooral omdat ze in haar vorige periode als minister van Binnenlandse Zaken een allesbehalve daadkrachtige indruk maakte. Zij schafte het raadgevende referendum af, en maakte zich daarmee weinig geliefd. Ollongren was ook lange tijd uit de running door ziekte, keerde pas na maanden terug en was dit voorjaar een van de informateurs die het beruchte ‘Functie Elders’-slippertje maakte, mede waardoor de formatie hopeloos zou vastlopen. Ollongren overleefde het debat van 1 april, maar vraag niet hoe. Had Rutte met haar nou wel of niet gesproken over een andere functie voor de in Den Haag zo ongeveer heilig verklaarde Pieter Omtzigt? Rutte noch zij hadden er actieve herinneringen aan. Maar toen uit later opgevraagde stukken bleek dat er wel degelijk over hem was gesproken, voorzag ze haar politieke einde omdat ze de Kamer blijkbaar onjuist had geïnformeerd. Maar een motie van wantrouwen tegen haar, bleef wonderlijk genoeg uit. De Kamer had het te druk met Rutte, terwijl zo’n motie tegen Ollongren geheid ook het aftreden van Rutte had betekend.

Is Ollongren daarmee ‘aangeschoten wild’? D66 had er verstandiger aan gedaan een andere kandidaat voor Defensie te kiezen, een die misschien ook wat meer voeling had gehad met het militaire bedrijf.

Rutte is aan zijn laatste etappe begonnen. Ongetwijfeld zal hij af en toe denken over een leven na ‘Den Haag’, een leven van ‘s avonds op normale tijd thuis, misschien wel met een partner en kinderen, met gewoon weer over straat kunnen gaan, schrijvend aan zijn memoires of aan een boek over het liberalisme. Niet dat hij daarvan veel verstand heeft, hij is een bestuurder die zich er sowieso op laat voorstaan zo weinig mogelijk ‘visie’ aan de dag te willen leggen. Maar het is vaker vertoond met minister-presidenten, eenmaal met pensioen komen ineens de gedachten op waar in de actieve jaren geen behoefte of simpelweg geen tijd voor was. Een boek over het liberalisme, welke ideologie het immers zwaar had en heeft te verduren in de pandemie. Mensen die zich niet vaccineerden, beriepen zich op het grondrecht van hun persoonlijke vrijheid. Terwijl het wenselijk was geweest als Rutte, of een ander VVD-kanon (Dijkhoff?), ooit eens had uitgedragen dat er vele vrijheden bestaan die soms strijdig zijn met elkaar, maar dat het nou juist aan de overheid (en langs democratische wegen) is om gradaties en prioriteiten aan te brengen in al die vrijheden. Dit alles met maar één doel: de vrijheid te bewerkstelligen van niet een paar, maar van zoveel mogelijk individuen in een samenleving.

Mij dunkt dat van de vier regeringspartijen het CDA er het slechtst vanaf is gekomen in Rutte-IV. Hugo de Jonge verdwijnt min of meer uit de schijnwerpers nu hij minister van Volkshuisvesting is, al blijft het streven om ieder honderdduizend nieuwe woningen te bouwen een politiek gevoelige doelstelling. De politieke leider Hoekstra zit de meeste tijd in het buitenland en meent desnoods via Teams eventuele brandhaarden in eigen gelederen te kunnen monitoren. Na het gedoe met Omtzigt en de verloren Tweede-Kamerverkiezingen van vorig jaar, zullen de christendemocraten zich weinig illusies maken over het verloop van de gemeenteraadsverkiezingen volgende maand. Het is wachten op betere tijden, zo valt te vernemen in deze kringen. Geen al te gekke dingen meer doen. Rust in de tent. Laat misschien zelfs de onrust in de Tweede Kamer, met al die partijtjes die voortdurend moord en brand gillen, verder oplopen, of althans wrijf er zelf niet te veel in (dus minder twitteren, Hugo, en meer het land en de achterafzaaltjes in). Net zolang tot de zwijgende meerderheid de chaos en ‘s lands dreigende onbestuurbaarheid, zo spuugzat is dat men weer terugverlangt naar een stabiele, verantwoordelijke, bezonnen partij als het CDA.

Of als de PvdA. Huh? Vergeet Ploumen, vergeet de resultaten uit het verkiezingsverleden (de PvdA won alweer voor het laatst in 2012). Maar dit land is nauw verweven met de sociaaldemocratische traditie. En dat zelfs binnen de VVD de roep om een sterke overheid tijdens de afgelopen corona-jaren steeds luider klonk, zou de PvdA toch tot het inzicht moeten hebben gebracht dat de oude, sociaaldemocratische boodschap nog immer levensvatbaar is. Dus vergeet Ploumen, alle hoop gericht op, wij noteren, het kamerlid Attje Kuiken als nieuwe voorvrouw.