Indignatie redactie 
Een paar dagen voor de beslissende tweede ronde komen drie regeringsleiders van de EU tussenbeide bij de Franse presidentsverkiezingen. Scholz & Co. wisten wat ze deden. Omdat Le Pen de vermoeide consensus van de EU-socialisten wil verstoren. Maar ook Macron volgt haar op haar spoor. Nog een laatste blik op de verkiezingsprogramma’s.
De Luxemburgse minister van Buitenlandse Zaken Jean Asselborn (Lëtzebuerger Sozialistesch Aarbechterpartei, LSAP) waarschuwt voor onherstelbare schade aan het vredes- en waardenproject van de EU als Marine Le Pen wint. En ja, hij heeft misschien gelijk, zelfs toen hij zei dat Frankrijk in een soort van “politieke burgeroorlog”. In feite is dat precies waar Frankrijk voor ons ligt: het bestrijdt nu de tegenstrijdige opvattingen thuis in plaats van ze te verdoezelen. Er is waarschijnlijk geen andere manier. De bewaarders van de goede toon op tv en in de pers kunnen echter nog steeds zien hoeveel pijn het hen doet om deze kandidaat te moeten spreken.
De socialistische regeringsleiders van Spanje en Portugal, samen met Olaf Scholz (SPD), hadden eerder in een gastartikel voor Le Monde beweerd dat Marine Le Pen openlijk solidair was met degenen die “onze vrijheid en democratie hebben aangevallen”. Het is goed dat de drie socialisten “onze” niet zijn vergeten. Want het gaat eigenlijk om hun zeer persoonlijke “vrijheid”, die erin bestaat een aanzienlijk deel van het electoraat en hun belangen buiten beschouwing te laten. Dat kun je ze in het dagelijkse politieke partijleven niet verwijten, want zo werkt politiek.
De gastpost van de drie regeringsleiders is niettemin een schandalig schandaal en veel erger dan de gemeenplaatsen van de Luxemburgse buitenlandse functionaris, die zich graag presenteert als de onofficiële woordvoerder van de 27. Vooral buitenlands beleid vereist eigenlijk diplomatie. Normaal gesproken gaat het erom de internationale betrekkingen niet onnodig te belasten, open te blijven en te praten. Maar ook de drie staatshoofden negeerden dit advies toen ze vlak voor de Franse tweede ronde hard werkten voor hun maatje Emmanuel.
Op deze manier creëren ambtenaren die eigenlijk verplicht zijn jegens alle burgers van hun land een stemming voor een zeer specifieke verkiezingsuitslag in een buurland. Ze laten openlijk zien dat ze vrijheid en democratie als hun privébezit beschouwen, dat niet gestoord mag worden door andere opvattingen. Kan EU-Europa nog lager zinken? Men kan alleen maar hopen dat de Fransen zich in hun spreekwoordelijke trots niet door dergelijke vermaningen laten meeslepen.
Wat scheidt de kandidaten en wat verenigt hen?
Je kon de verkiezingen in Frankrijk echt met een heel nuchtere blik volgen. Een overzicht van de programma’s die beschikbaar zijn voor verkiezing door de twee kandidaten zou kunnen helpen. Ze laten zien dat de Fransen weliswaar kunnen kiezen tussen twee heel verschillende politici, met verschillende politieke stijlen en inhoud, maar ook veel gemeen hebben. Voor de co-Europeanen zou natuurlijk één ding veranderen: ze zouden niet langer alleen aan de vergadertafel zitten met hun leeftijdsgenoten, maar zouden met andere mensen van gedachten kunnen wisselen over dezelfde realiteit.
Waar Le Pen verschijnt met een manifest en 17 thematische dossiers variërend van “digitalisering” tot “overzeese gebieden”, bevat de website van de Macron-campagne niet alleen het huidige programma, maar ook een samenvatting van de president in 40 hoofdstukken. Het verkiezingsprogramma van Macron is onderverdeeld in drie “pacten”, waarvan de eerste op bloemrijke wijze familiekwesties behandelt (“Pact tussen de generaties” met de subthema’s kinderen, gezondheid, oude mensen, goed leven in Frankrijk), vóór de twee volgende pacten gaan over de economie en gaan over de waarden van de Republiek.
Het verkiezingsmanifest van Marine Le Pen is ook verdeeld in drie grote hoofdstukken: ten eerste gaat het over de bescherming die Frankrijk en de Fransen verschuldigd zijn, vervolgens over economische en andere toekomstige kansen, en ten slotte over het ‘doorgeven’ van de Franse cultuur via familie, school, Franse cultuur en beschaving.
Zelfs uit deze indeling van de programma’s kunnen conclusies worden getrokken. In wezen lopen de belangrijkste divisies echter verrassend parallel. De Franse staat, de economie en het gezin, samen met een bredere cultuur, staan dubbel centraal. Marine Le Pen heeft echter een strijdlustige toon die zo afwezig is in het Macron-programma. Ze wil dus harder optreden tegen de fraude en de “diefstal” die Frankrijk en de Fransen begaan door middel van fraude. Bovendien moet de uitmuntendheid van de scholen worden hersteld en Frankrijk in het algemeen in zijn vroegere grootsheid worden hersteld.
Super EU versus Alliantie van Naties
Als je goed kijkt, zijn er natuurlijk nog meer verschillen, maar ook overeenkomsten. Macron staat erom bekend zichzelf als een aanhanger van de EU te zien en verkoopt zichzelf, maar het moet uiteindelijk ook om Franse belangen gaan. Le Pen wil een “Europese Alliantie van Naties” oprichten die geleidelijk de Europese Unie zal vervangen. Dit moet hand in hand gaan met een massale ondervraging van de confederatie van staten.
Ook mag worden aangenomen dat Le Pen aanzienlijke inspanningen zou leveren om de grensbescherming te versterken. Dit mag geen afbreuk doen aan de vrijheid van reizen voor EU-burgers. Uitwijzingen voor illegale immigranten, buitenlandse delinquenten en criminelen zouden onder haar regel moeten worden. Ook de arbeidsmigranten zullen naar verwachting afnemen bij langere periodes van werkloosheid.
Aan het begin van het jaar deed Macron een voorstel voor een Schengenhervorming en gaf daarmee een voorbeeld in zijn voorverkiezingscampagne, die toen al levendig was. Het is echter nog steeds onduidelijk wat deze hervorming zou moeten opleveren, afgezien van een nieuw op te richten “Schengenraad”. Macron sprak zich uit voor de bescherming van de buitengrenzen, wat om te beginnen een redelijke verklaring is. Daarnaast wil hij graag een snelle reactiemacht, die al bestaat in de vorm van “Rapid Border Intervention Teams” (RABIT), maar nog weinig bekend is. Macron had het bevel misschien op zijn eigen borst willen vastpinnen. Hij zou bij hem passen: de jonge, dynamische brandweerman met historische ambities voor de titel “Vader van een nieuwe Super-EU”.
Daarnaast wil de zittende president de asielprocedures van de EU herzien, wat in eerste instantie de geheime eis van een principe is. Want dat “gemeenschappelijke” EU-asielsysteem (CEAS) bestaat alleen als een EU-autoriteit het claimt . Het idee blijft echter de discussie achtervolgen. Het EU-migratiepact is een verdere uiting van dit streven naar meer eenheid in de EU bij de aanpak van het actuele onderwerp illegale migratie. Het blijft twijfelachtig of dit alles uiteindelijk zal leiden tot een beleid dat de burgers willen. De zaken worden zeker ingewikkeld omdat links en rechts ook in Brussel strijden om antwoorden, alleen dat ze minder worden gecontroleerd door de publieke opinie en de burgers dan in de natiestaten. En deze ontkoppeling is altijd gevaarlijk.
Le Pen wil alleen asiel toestaan voor mensen die echt vervolgd worden
Le Pen wil de Franse asielwet afstoffen, het karakter van een onofficiële immigratiewet wegnemen en zich richten op de bescherming van degenen die echt vervolgd worden. Bij de omgang met de Oekraïense vluchtelingen roept ze op tot toelating op grond van de Geneefse Conventie, daarbij bijgestaan door de UNHCR. Maanden voor de verkiezingen publiceerde Le Pen echter een wettekst die de regering in staat moet stellen het migratiebeleid beter te controleren in overeenstemming met de democratische wil van het volk. Daartoe wil Le Pen het verblijfsrecht van buitenlanders ondergeschikt maken aan de belangen van Frankrijk. Om dit te bereiken is een grondwetswijziging nodig (daarover later meer). De toekenning van het Franse staatsburgerschap moet door deze wijzigingen ook worden gewijzigd en de intrekking ervan moet mogelijk worden gemaakt.
Als het gaat om het omgaan met de radicale islam in Frankrijk, heeft Macron ongetwijfeld iets gedaan. Hij plaatste de financiering van de moskeeverenigingen onder staatscontrole en kondigde aan dat imamopleidingen in Frankrijk verplicht zouden worden gesteld. De erkenning door de imams van het ‘Hoofdhandvest voor de islam in Frankrijk’ door de staat blijft echter voor problemen zorgen. Veel moslims zullen waarschijnlijk op Macron stemmen als het minste kwaad.
Le Pen is nog steeds resoluut op dit gebied: de Franse staat moet “elke vorm van communitarisme” voorkomen, d.w.z. de afsplitsing van parallelle religieuze samenlevingen, evenals andere vormen van expressie van extremistische, met name islamistische, ideologieën. Als concreet teken zou de moslimhoofddoek in de openbare ruimte moeten worden verboden. Macron daarentegen lijkt een partijpolitieke grens te hebben bereikt als het gaat om het intensiveren van zijn beleid ten aanzien van de radicale islam.
Bij Macron is het minimum pensioen hoger, bij Le Pen komt het eerder
Het economische programma van Macron leest niet bepaald spaarzaam. Vrijdag nog beloofde hij investeringen in de gezondheidszorg om ziekenhuizen te versterken en de ‘medische woestijnen’ van het land weg te werken. Ook Le Pen wil hier investeren. Macron had in maart al aangekondigd dat de pandemie hem “kwetsbaarheden en afhankelijkheden” had laten zien. Hieruit concludeerde de president dat overheidsinvesteringen, misschien zelfs nationalisatie, noodzakelijk waren om de onafhankelijkheid van het land veilig te stellen – vreemd genoeg, vooral in de energiesector, die inmiddels actueler is geworden als gevolg van de oorlog in Oekraïne.
Volgens zijn verkiezingsprogramma wil Macron alleen al 30 miljard investeren in bepaalde industriële sectoren, die hij als “toekomstige gebieden” ziet. Maar hoe kan hij dat weten? Deze vraag zou ook gesteld kunnen worden aan de internationale e-carlobby, die het nooit nodig vond om haar project eerst aan de marktwerking te presenteren. Macron zal het binnenkort hebben over mini-lanceervoertuigen, nieuwe biomedicijnen of digitale bedrijven. Met andere woorden, alles wat momenteel in de mode is en winstgevend lijkt. Macron zet dus het staatsinvesteringssysteem in Frankrijk voort en breidt het uit. Natuurlijk stelt Le Pen ook een ‘soeverein’ staatsfonds voor dat moet investeren in strategische gebieden.
Zelfs Le Pen belooft de Fransen niets uit het niets. Je minimumpensioen is zelfs 100 euro lager dan dat van Macron en zou 1000 euro zijn. Le Pen heeft echter categorisch geweigerd de pensioenleeftijd te verhogen naar 65 jaar. Waar Macron ‘groene’, puur Franse toeleveringsketens wil creëren, wil Le Pen Franse bedrijven bevoordelen bij openbare aanbestedingen. Men kan zich lang afvragen welk van de twee beleidsmaatregelen uiteindelijk meer nationalistisch is. Een vleugje protectionisme wordt in Frankrijk over het algemeen als goede manieren beschouwd.
Het programma van Le Pen is zelfs een beetje groen: ze wil het gebruik van pesticiden en herbiciden afstemmen op het behoud van de biodiversiteit. Het enige waar ze niet veel aan heeft, zijn de windturbines die Macron wil promoten. Ook hier gaat het de regeringskandidaat blijkbaar om te investeren in een zogenaamd veelbelovend bedrijventerrein.
President voor Soevereiniteit en Dagelijkse Zaken
Ten slotte ziet Le Pen besparingspotentieel in de “nationale prioriteit” die ze van plan is, die volgens het Le Pen-manifest al in veel landen bestaat: ze wil in de toekomst 16 miljard euro per jaar besparen door sociale uitkeringen vooral op Franse burgers te richten en sociale huisvesting bij voorkeur boven de Fransen. Hiervoor is echter een grondwetswijziging nodig. Le Pen wil dit initiëren met een referendum, dat – net als bij het Brexit-referendum – ook een zekere druk moet opbouwen om het project te helpen een politieke overwinning in het parlement te behalen. In de geschiedenis van de Vijfde Republiek zijn tot nu toe 19 grondwetswijzigingen doorgevoerd. Dus waarom zou de twintigste een dictatuur of een “constitutionele staatsgreep” beginnen zoals Le Monde met enige moeite vermoedt? Bovendien zou de centrumlinkse krant de rekensom hebben gemaakt en in deze kwestie slechts een besparing van zes miljard hebben opgeleverd. Maar het gaat Le Pen niet zozeer om dit aantal als wel om het principe.
Overigens hoef je niet ver te zoeken om het land te vinden dat onderscheid maakt tussen zijn eigen en andere burgers. EU-buitenlanders in Duitsland hebben bijvoorbeeld de eerste vijf jaar niet hetzelfde recht op sociale uitkeringen als anderen. De Bondsdag en de Bundesrat beslisten hier pas in 2016 over. Voor minister van Arbeid Nahles was het destijds duidelijk dat het thuisland ook de “onderhoudsuitkeringen” kon betalen.
Sommigen vergelijken de verkiezingen van 2002, toen Jean-Marie Le Pen de tweede ronde bereikte, met dit jaar. In die tijd waren er landelijke demonstraties. Tegenwoordig is het alternatief Macron ~ Le Pen bijna vanzelfsprekend geworden en roept het geen demonstranten meer op achter het fornuis. Le Pen staat bekend om haar exotische Bengaalse katten en zou – zoals ze het zelf zegt – de “president van staatssoevereiniteit en alledaagse zaken” zijn. Wat vreemd klinkt in het Duits, maar toch logisch is, rijmt in het Frans en is daarom makkelijker te zeggen: “présidente du régalien et du quotidien”. De soevereine rechten hebben het voordeel dat ze ook zorgplichten voor de burgers omvatten. Hierdoor kan Le Pen de sociale componenten van hun programma gemakkelijk integreren.
Macron riep zijn potentiële kiezers toe: “Gezien de onzekerheid [geassocieerd met zijn concurrent, red. Red.], je hebt een aardig idee van hoe ik me gedraag.” De Fransen wisten dit idee inderdaad te winnen – en toch waren ze er niet altijd tevreden mee, bijvoorbeeld toen Macron aankondigde dat ze serieus en massaal zouden gaan irriteren degenen onder hen die niet waren ingeënt (“emmerder”) om haar aan te sporen het vaccin te halen. Het staatshoofd is momenteel in een bestedingspatroon en heeft zowel plattelands- als stadsbewoners meer geld beloofd. Hij wil ook de windenergie uitbreiden in het belang van de Groenen en Rood. Ondertussen portretteert hij zijn concurrent als een old-school fascist die de Fransen hun grondrechten (zoals vrijheid van meningsuiting) wil ontnemen.
Als hij wordt herkozen, zal Macron blijven regeren zoals voorheen, zei Marine Le Pen onlangs in een video van de verkiezingscampagne: met brutaliteit jegens de zwakken, de gele hesjes en arme gepensioneerden, met arrogantie jegens de eisen van de burgers en met zaken zoals die over de nep-politieagent Alexandre Benalla, die demonstranten in elkaar sloeg, terwijl hij in feite stafchef was van het Élysée-paleis. Onlangs is daar de affaire over adviesbureaus als McKinsey bijgekomen, die nog lang niet volledig is besproken. Voor Le Pen is de keuze echter eenvoudig: “Macron of Frankrijk.”
