Schulden overnemen en aflossing uitstellen: de aanloop naar een ‘schuldjubileum?’

Het is geen geheim dat we in Nederland gebukt gaan onder een berg van particuliere schulden, zoals hypotheken en persoonlijk krediet. In Europa voeren we de lijst aan als het gaat om hypotheekschulden en flexibel krediet.

Daarnaast liegen de bedrijfsschulden er ook niet om. Nederlandse bedrijven, en vooral de agrarische sector, staan bekend als innovatieve ondernemingen die investeren met geleend geld. Juist door voorop te lopen met technologische innovatie blijf je de concurrentie voor en zijn de meeste ondernemingen in staat hun krediet met de (meer)winst af te lossen. Zo ging het altijd onder normale omstandigheden. Echter zijn sinds de coronajaren, of beter gezegd sinds het uitrollen van de Agenda 2030, de rollen omgedraaid.

Sparen werd ontmoedigd door negatieve of te lage rentetarieven, terwijl door de lage rente hoge bedragen geleend konden worden. De inflatie in huizen- en aandelenmarkt was begonnen. De beurzen verkeerden in jubelstemming terwijl de stemming in een groot deel van de samenleving de andere kant op ging. Tot over de nek beladen met schulden betekent dat rente en aflossing een flink bedrag wegnemen van het besteedbaar inkomen. Hoge schulden leiden tot lager consumptiegedrag.

Recessie of depressie

Toch is er een (vals) lichtpuntje doordat de Nederlandse Staat in tegenstelling tot andere lidstaten van de EU veel voorzichter was met lenen op de kapitaalmarkt. Nederland heeft een veel lagere staatsschuld dan de Zuid-Europese landen. Dat lijkt gunstig maar omdat we met 19 andere, voornamelijk schuldenstaten, in dezelfde muntunie zitten delen we mee in de malaise rondom de euro die veel waarde heeft verloren t.o.v. de dollar, de wereldhandelsmunt.

Dat schiet niet op om in samenwerkingsverband de economie te laten groeien. Een economie moet groeien zolang de bevolking groeit. Dat was nog steeds het geval, hoewel er vragen rijzen over de snelheid van bevolkingsgroei. We zien een toenemende oversterfte en daartegenover een toenemende groei van immigranten. Ontwikkelingen die leiden tot ongerustheid in de samenleving die groeit met de dag omdat er remmende factoren opdoemen die de economie doen krimpen. Een recessie ligt in verschiet die zou kunnen verdiepen tot een heuse depressie.

Alles tegelijk

Alles op het moment dat de Nederlandse Staat heeft aangekondigd om zich dieper in de schulden te steken. In vergelijking met andere EU-lidstaten die een staatsschuld hebben van meer dan 100 procent van hun BBP had NL wat meer ruimte om te lenen bij een staatsschuld van 57 procent v/h BBP. De veilige grens is door de EU gesteld op 60 procent. Bij een schuld van meer dan 100 procent is er geen ruimte om te investeren in de economie omdat veel staatsinkomsten dan verloren gaan aan rente- en aflossing. Oude staatsleningen worden afgelost met nieuwe leningen bij een stijgende rente. Hoe ga je het lange termijn beleid daar op afstemmen?

Er spelen nu gigantische problemen op de korte termijn. Ineens vertoeft Europa in een energiecrisis. Bedrijven en particulieren sluiten nieuwe contracten af waarbij de maandlasten een aantal malen over de kop gaan. Dat zal faillissementen veroorzaken. Modale inkomens raken aangewezen op de voedselbank terwijl het midden- en kleinbedrijf juist nu wordt geconfronteerd met de terugbetaling van belastingschulden die door corona mochten worden uitgesteld. Ook de terugbetaling van teveel ontvangen coronasteun start vanaf oktober. Opgeteld bij de stijgende energielasten is dit de bekende druppel die niet alleen de emmer maar de hele natie doet overlopen als niet snel wordt ingegrepen.

Versnelde energietransitie

In een vlaag van verstandsverbijstering is onlangs aangekondigd dat van particulieren die de energierekening niet kunnen betalen, de betaling door het Rijk wordt overgenomen. Om te voorkomen dat de schuldhulpverlening en voedselbanken overbelast raken. De exacte invulling van deze tijdelijke regeling zal veel commotie geven omdat deze net als de tijdelijke coronasteun fraudegevoelig is. Maar er komt nog meer.

Door het bedrijfsleven wordt een beroep gedaan op de overheid om uitstel van betaling van coronaschulden. Dat is de optelsom van uitgestelde belastingschuld en teveel ontvangen en gefraudeerde coronasteun. Gelukkig was het Ministerie van Financiën erg voorzichtig met lenen op de kapitaalmarkt, dus ligt er wat ruimte om extra miljarden te lenen. De Minister van Financiën zal de Rijksbegroting nog voor Prinsjesdag moeten herzien. De geschatte belastinginkomsten voor 2023 kunnen met vele miljarden naar beneden.

Er zal een enorm begrotingstekort ontstaan, ondanks de stijgende btw-inkomsten op de hogere energietarieven waarvan de opbrengst door bezuiniging wellicht zal dalen. Minder stoken, en 1 x per maand douchen. Zo bestaan er talloze noodoplossingen die Europa nopen tot versnelde doorvoering van de energietransitie. Mede volgens de wens van Europees Commissaris Timmerfrans die wijst naar de “klimaatdoelen” op de Agenda 2030.

Leve Christine Lagarde

We gaan een periode tegemoet van schuldenopbouw in het kwadraat. Van bedrijven en particulieren die het niet redden neemt de overheid de schulden over. De ECB doet hetzelfde met overtollig schuldpapier op bankbalansen. Zal het einde van een schuldentijdperk nabij zijn nu overheden onze schulden “wassen” en de Staatsschuld verhogen tot gevaarlijke proporties? Waarom kan dat ineens zo makkelijk?

Nu pas geloof ik dat Christine Lagarde van de ECB onze reddende engel wordt. De centrale bank werkt aan een CBDC(Central Bank Digital Currency) die het failliete monetaire stelsel moet redden. Als banken en schuldenstaten straks op omvallen staan is Christientje de nieuwe Europese heldin. Tegen inruil van al onze bezittingen, zowel ter linker- als rechterzijde op de balans, ontvangen we een “tegoed” in digitale euro’s. “Voor wat hoort wat.”

Complottheorie, fantasie of harde werkelijkheid? De tijd zal het leren, 2030 duurt nog 8 jaar. Ik hoop het nog mee te maken, “I will be happy, when I turn seventy-seven!” Geen zorgen meer voor morgen als de ECB onze schulden bezit. Lange leve Christientje, of is het Klaus…