Vaccindeal ondermijnt geloofwaardigheid commissievoorzitter Von der Leyen

Ook Europees Parlement stelt zich steeds meer vragen over geloofwaardigheid commissievoorzitter Von der Leyen

De timing kon niet veel slechter: uitgerekend op de vooravond van haar jaarlijkse State of the Union krijgt Europees Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen een stevige veeg uit de pan van de Europese Rekenkamer. Haar onwil om meer duidelijkheid te scheppen over de vaccindeal met Pfizer wordt haar ook vanuit het Europees parlement niet in dank afgenomen.

De Europese Rekenkamer stelde gisteren een rapport voor waarin ze de aanpak van de Europese Commissie voor de aankoop van de coronovaccins onder de loep neemt. Om het geheugen nog even op te frissen: in het voorjaar van 2021 ging Europa in eerste instantie met de billen bloot omdat de levering van de miljoenen beloofde Pfizer- en Astra Zeneca-vaccins maar niet op gang kwam. Intussen liep de start van de vaccinatiecampagne in onder meer Israël en de VS wél als een trein.

In maart 2021 besloot Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen opnieuw rechtstreeks én persoonlijk te gaan onderhandelen met Albert Bourla, de ceo van Pfizer/Biontech, over de levering van een nieuwe partij vaccins. De oorspronkelijke onderhandelaars van de Commissie werden niet verder betrokken bij die gesprekken. Op basis van die privé-onderhandelingen sloot de Commissie wat later een contract met Pfizer voor de levering van 900 miljoen vaccindoses, met een optie voor nog eens 900 miljoen doses extra, in de periode 2022-2023.

Sms-berichten

De démarche van Von der Leyen was om meerdere redenen opmerkelijk. Zo heeft de Commissie haast geen bevoegdheden op vlak van gezondheidsbeleid, die liggen nog grotendeels bij de individuele lidstaten. Daar staat natuurlijk tegenover dat de urgentie én de druk vanuit de bevolking op dat moment gigantisch waren, en dat de Commissie op een gegeven moment besefte dat het beter was om zelf het heft in handen te nemen en niet in verspreide slagorde met farmareus Pfizer aan tafel te gaan zitten.

Opmerkelijk was ook dat de Europese Commisise blijkbaar al volop met Pfizer aan het onderhandelen was alvorens de openbare aanbesteding officieel uitgeschreven was. Op zich is dat niet illegaal, maar de Europese Rekenkamer wilde toch graag weten wat er tijdens die onderhandelingen nu precies afgewogen en afgesproken werd. Daarom vroeg ze bij de diensten van Von der Leyen onder meer ook de sms-berichten op die de Commissievoorzitter had uitgewisseld met der Pfizer-topman. Ursula Von der Leyen blijft weigeren die berichten vrij te geven, ook niet aan de Europese Rekenkamer. Die heeft nochtans net als opdracht om de financiële handel en wandel van de Europese instellingen te controleren.

Sluier van intransparantie

Met andere woorden: de wijze waarop Europa de miljardendeal met Pfizer onderhandelde blijft omgeven met een sluier van intransparantie. Ook de Europese Ombudsman had de bewuste sms’jes eerder al opgevraagd, maar ook hij kreeg nul op het rekest. Volgens de Commissie zijn die sms-berichten niet opgeslagen. ‘Dat komt neer op wanbeheer’, vindt de Ombudsman.

Dat de Europese Commissie, ja zelfs de voorzitter van die Commissie, blijft weigeren om mee te werken aan een onderzoek dat net voor meer openheid moest zorgen, leidt nu ook in Straatsburg tot flink wat wrevel. Op een moment dat de Europese Commissie zwaar onder druk staat om sneller en efficiënter op te treden in de energiecrisis, kan Von der Leyen elke bijkomende vorm van kritiek op haar persoon bovendien ook missen als kiespijn.

Buiten de normale onderhandelingsprocedure om

Ook Vlaamse Europarlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit) toont zich behoorlijk kritisch over het optreden van de Commissievoorzitter. ‘Er zijn uiteraard een aantal verzachtende omstandigheden’, klinkt het bij Van Brempt. ‘De EU stond onder enorme druk op het moment dat mevrouw Von der Leyen contact had met mijnheer Bourla. Onze vaccinatiestrategieën liepen achter, en bovendien hadden de lidstaten de Commissie pas in juni 2020 een mandaat gegeven om namens hen te onderhandelen. Daarom waren we op dat moment bijzonder afhankelijk van Pfizer, dat de EU ook snellere leveringen had beloofd.’

‘Ik begrijp dus dat ze rechtstreeks contact opnam met de ceo van Pfizer’, vervolgt Van Brempt. ‘Wat ik daarentegen niet begrijp, is dat ze persoonlijk heeft onderhandeld over de contracten voor 2022 en 2023, een periode waarin de meeste Europeanen sowieso al volledig gevaccineerd zouden zijn. Buiten de gewone onderhandelingsprocedure om bovendien, en zonder tussenkomst van het reguliere onderhandelingsteam.’

Van Brempt onderstreept ook dat het in totaal om 1,8 miljard vaccins ging, waarbij dan ook nog eens een prijsverhoging van 25% per dosis werd overeengekomen. ‘Ik geloof niet dat de omstandigheden van die tijd dit kunnen rechtvaardigen. Daarom zullen we de Europese Rekenkamer vragen om hun bevindingen toe te lichten aan het parlement.’

Op 10 oktober wordt Pfizer-ceo Bourla ook verwacht in de speciale covid 19-commissie van het parlement. Hij mag zich ongetwijfeld aan een aantal kritische vragen verwachten rond de deal met de EU.