Verbluffend doeltreffende corona-aanpak: Het geheim van Kerala en Vietnam

Kerala en Vietnam zijn twee straatarme landen die daarnaast bijzonder kwetsbaar zijn voor de verspreiding van het coronavirus. Toch kregen ze de epidemie op een indrukwekkende manier onder controle. Waarom slagen zij erin om zoveel levens te redden terwijl het Westen nog dagelijks duizenden nieuwe doden telt?

Minder dan 5 doden

Kerala is een deelstaat in het Zuidwesten van India met 35 miljoen inwoners. Vietnam ligt aan de andere kant van de Golf van Bengalen en telt 95 miljoen inwoners. Beide landen hebben een heel laag bnp per inwoner, ongeveer 17 maal zo laag als dat van België.

Arme landen zijn in de regel heel kwetsbaar voor het coronavirus. Beide landen hebben nog een extra nadeel. Vietnam heeft een lange grens met China, waar het virus voor het eerst uitbrak. Kerala heeft poreuze grenzen en kent heel veel arbeidsmigratie van en naar de rest van India, maar ook van en naar het buitenland, vooral het Midden-Oosten.

Toch was de coronabestrijding bijzonder doeltreffend. Kerala was aanvankelijk het hardst getroffen van alle Indische deelstaten. Op 22 maart was het goed voor een vijfde van alle besmettingen in het land. De ‘break the chain’-campagne kende succes. Terwijl het aantal besmettingen in de rest van het land met een veelvoud van 300 steeg, daalde die in Kerala tot een vierde (zie grafiek). Zes weken later heeft Kerala de laagste sterftegraad van het land. Er zijn in totaal 512 besmettingen geteld en vier doden. India daarentegen stevent mogelijk af op miljoenen coronagevallen met ernstige ziekteverschijnselen.

Vietnam deed nog beter. Het wist de uitbraak in de kiem te smoren. In totaal zijn er tot op vandaag 288 besmettingen gemeld en nul doden.

In vergelijking met de landen uit het Noorden hebben deze landen heel weinig middelen om het virus te lijf te gaan. Wat is dan het geheim achter hun efficiënte aanpak? We zetten de elementen ervan op een rij.

1. In de kiem smoren

Op 23 januari werden de eerste besmette patiënten in Vietnam geregistreerd, het ging om amper twee gevallen. Prompt erkende Vietnam het virus als epidemie en riep het de nationale noodtoestand uit. Daarmee was het één van de eerste landen om dat te doen. Op het hoogste niveau werd een stuurgroep gevormd, voorgezeten door de vicepremier. Scholen werden in heel het land gesloten en een week later werden verschillende dorpen in quarantaine geplaatst. Een systeem van ‘early warning’ (vroegtijdige waarschuwing) werd op poten gezet. Twee weken voordat Wuhan in lockdown ging, voerde Vietnam het systeem van ‘veilige afstand’ (social distancing) in en werden passagiers uit het buitenland systematisch gescreend.

De Wereldgezondheidsorganisatie prees deze snelle aanpak: “Vroege opsporing, vroege isolatie en actieve behandeling zijn buitengewoon belangrijk. De vroege acties van Vietnam hebben de verdere verspreiding van de ziekte gestopt en duizenden levens gered.”

Een zelfde verhaal in Kerala. Reeds vóór dat er eerste besmettingen waren, werd het land op 23 januari in staat van paraatheid gebracht. Anderhalve maand eerder dan België richtte Kerala een task force op. Terugkerende arbeidsmigranten werden gescreend op de luchthavens en in quarantaine geplaatst indien ze besmet waren.

Begin maart waren er 8 besmettingen. Toen er half maart 16 bijkwamen, werd een strenge lockdown afgekondigd. Scholen en bedrijven werden gesloten en grote bijeenkomsten verboden. Een sluitend systeem van tracking en tracing werd in gang gezet.

Volgens Todd Pollack, een expert in infectieziektes, is de reden voor het succes eenvoudig: “Landen die vroegtijdige, agressieve maatregelen hebben genomen met behulp van beproefde methoden, hebben het virus ernstig beperkt. Als je het snel genoeg reduceert, bereik je nooit het punt van exponentiële groei.”

2. Drastisch maar sociaal

In beide landen staat de veiligheid voorop en wordt alles gedaan om zoveel mogelijk mensenlevens te redden. De economische schade die dat tijdelijk met zich meebrengt neemt men erbij.[1] “Terwijl veel landen debatteerden over hun gezondheids- en economische keuzes, nam de Vietnamese regering een ondubbelzinnige beslissing om gezondheid voorrang te geven boven economische groei”, aldus Sang Minh Le, gezondheidsspecialist van de Wereldbank.

Vanaf half februari stelde Vietnam strenge lockdowns in. Wijken gingen volledig op slot, inclusief met politiebewaking. In ‘verdachte zones’ werd iedereen getest. In die zones werden net zoals in China potentiële dragers van het virus in quarantaine geplaatst weg van hun eigen familie. Zo werden de ouderen beschermd tegen mogelijke besmetting. Iedereen die uit het buitenland terugkwam werd gedurende veertien dagen in quarantaine geplaatst.

Kerala stelde een lockdown in die veel strenger was, langer duurde en ook heel wat vroeger kwam dan in de rest van India. De deelstaatsgrenzen werden afgesloten en voor de duizenden gestrande arbeidsmigranten werd opvang voorzien. Een systeem van intensief testen en contacttracering werd uitgerold. De Washington Post omschrijft hun aanpak als een “robuust antwoord” op de epidemie.

De strengheid ging gepaard met een sociale aanpak. In Vietnam kregen de gezinnen in quarantaine drie maal per dag een maaltijd tegen zeer lage prijzen. Werklozen, getroffen kleine zelfstandigen en armen konden rekenen op een corona -uitkering.

In Kerala werden de gratis maaltijden die de kinderen normaal op school krijgen nu thuis geleverd. Alle gezinnen ontvingen gratis voedsel en konden rekenen op een goedkope consumentenlenig. De betaling van de energiefactuur werd voor één maand uitgesteld en bepaalde uitkeringen werden vervroegd uitbetaald.

Die sociale aanpak tempert de angsten bij de inwoners en versterkt het vertrouwen in de overheid, wat op zijn beurt weer gunstig is voor het strikt naleven van de maatregelen.

3. Sensibilisering

De Vietnamese overheid voerde een intensieve bewustmakingscampagne via affiches en banners in grootwarenhuizen, banken en andere openbare ruimtes. Dagelijks werd de bevolking bestookt met sms-berichten, downloadbare apps, tientallen artikels op de meest populaire online nieuwsuitzendingen. Het ging over gedetailleerde uitleg over de symptomen, hoe je je best beschermt tegen het virus, enz. Jongeren werden vermaakt met informatieve popsongs of educatieve videoclips.

Gelijkaardige bewustmakingscampagnes waren te zien in Kerala. Voor de regeringsleden was het een absolute prioriteit. De eerste minister trok elke avond een uur uit om burgers toe te spreken over de stand van zaken. Toen in een bepaalde regio de bewoners uit schrik voor besmetting hun dorp wilden ontvluchten, kwam de minister van Gezondheid in eigen persoon de dorpsbewoners toespreken om hen te kalmeren.

De campagnes in beide landen waren niet enkel informatief, maar ook bedoeld als emotionele ondersteuning van de bevolking. Met die campagnes staken ze mensen in quarantaine een hart onder de riem en uitten ze hun medeleven met mensen die door de epidemie waren getroffen. Zo’n emotionele ondersteuning versterkt eveneens het vertrouwen van de mensen in hun regering. In Kerala wordt dat vertrouwen belichaamd door KK Shailaja, oud lerares en minister van Gezondheid. Zij kreeg verschillende bijnamen waaronder de ‘coronakiller’ en ‘Rockster minister van Gezondheid’.

4. De grote middelen

Een epidemie efficiënt bestrijden is zeer arbeidsintensief en vraagt heel veel man- en vrouwkracht. Beide landen hebben die snel en massaal gemobiliseerd.

De eerste coronabesmettingen in Vietnam deden zich voor in een dorp in de buurt van Hanoi. Direct werden massaal dokters en gezondheidswerkers naar deze plek gestuurd om een strikt behandelingsprotocol door te voeren. Om de epidemie in de rest van het land goed te bestrijden werden studenten geneeskunde en gepensioneerde dokters en verpleegkundigen opgeroepen. Legerkazernes en internaten werden ingericht voor quarantaine. De regering organiseerde mobiele eenheden om overal kort op de bal te kunnen spelen. Zo’n 16.000 teams werden gevormd om callcenters te bemannen en om de in quarantaine geplaatste mensen bij te staan met medische hulp, voedselpakketten of gewoon om er een praatje mee te slaan.

In Kerala kwamen de middenveldorganisaties van de regerende[2] communistische partij (vrouwen, boeren, jongeren) een handje helpen. Daardoor kon de regering rekenen op heel wat vrijwilligers om de campagne te laten dragen. De lokale dorpsraden organiseerden gemeenschappelijke keukens om gratis maaltijden te bereiden en moedigden lokale dorpelingen aan om mensen te huisvesten die geïsoleerd waren of thuis niet genoeg ruimte hadden voor ‘veilige’ afstand. Agenten werden ingezet om te controleren of elk huisgezin de quarantaine respecteerde.

5. Geneeskunde voor het volk

Het belangrijkste element in de strijd tegen het virus van zowel Kerala als Vietnam is het karakter van hun gezondheidszorg. In beide landen gaat het om een inclusief systeem waarin preventie en eerste lijn een centrale rol spelen.

Tot in de kleinste en afgelegen dorpen in Vietnam zijn dokters en gezondheidswerkers actief. De gezondheidszorg is voor iedereen betaalbaar, ook voor de allerarmsten. Bij epidemieën is het net belangrijk dat iedereen bereikt wordt en niemand door de mazen van het net glipt. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is het succes in de bestrijding van het virus in Vietnam onder meer te danken aan de jarenlange investeringen in volksgezondheid en de toegankelijkheid ervan.

Een andere factor is de klemtoon op preventie. Vietnam heeft op dat vlak een sterke traditie. Volgens Sang Minh Le, gezondheidsspecialist van de Wereldbank is het succes van Vietnam in de bestrijding van COVID-19 “het resultaat van aanhoudende inspanningen in de voorbereiding op een pandemie”. Er werd massaal ingezet op testen, contacttracering en het plaatsen van besmette personen in quarantaine. Dat verklaart waarom er uiteindelijk zo weinig besmettingen waren en nul doden.

Kerala heeft sinds jaar en dag sterk geïnvesteerd in zijn gezondheidszorg. Van bezuinigingen zoals elders in het land was in deze deelstaat de afgelopen jaren geen sprake, integendeel. Het besteedt per inwoner tweemaal zoveel aan gezondheidszorg als de rest van India. Zijn gezondheidsstelsel wordt gezien als het beste van het land. De verpleegster van Kerala staan bekend voor hun wereldklasse en worden sterk gegeerd in ziekenhuizen in de VS en Europa. De levensverwachting is zeven jaar hoger dan het Indiaas gemiddelde en de kindersterfte 4,5 maal zo laag.

Net zoals Vietnam heeft Kerala een goed uitgebouwde openbare eerstelijnszorg. Opvallend daarbij is het gedecentraliseerde karakter. Elk dorp heeft een centrum voor eerstelijnszorg en er zijn ziekenhuizen in elk district. Lokale besturen spelen een sleutelrol. Daardoor is de zorg zeer toegankelijk en kan men vlot inspelen op lokale klachten of noden. Dat maakte het testen en opsporen van besmette mensen ook gemakkelijker. Tijdens de coronacrisis was er door de lokale gezondheidswerkers en talrijke vrijwilligers aandacht voor mensen met specifieke noden en alleenstaande ouderlingen. Zo werd bijvoorbeeld toegezien of mensen op tijd hun medicatie namen.

Voor The Economist valt de uitstekende gezondheidszorg in beide landen niet uit de lucht: “Het is niet toevallig dat het communisme hier een sterke invloed heeft gehad, als de onbetwiste staatsideologie van Vietnam en als een merknaam die wordt aangeprezen door de linkse partijen die Kerala sinds de jaren vijftig domineren.”

Jason Hickel, professor aan de Goldsmiths universiteit van Londen en werkzaam in de VN beaamt dit. “Dit is wat er gebeurt als je een samenleving hebt die is georganiseerd rond het welzijn van mensen in plaats van rond het welzijn van kapitaal. … Het zet de zogenaamde ‘eerste wereld’ te schande.” Waarvan akte.

Notes:

[1] Het zelfs zeer de vraag of het instellen van een strenge lockdown op langere termijn meer nadelig is voor de economie dan een mildere vorm ervan. Volgens een recente paper van de University of California Berkeley is het omgekeerde het geval. Cfr. Martin Wolf in Financial Times. De mildere lockdowns in Zweden of Nederland leveren die landen in elk geval geen economisch voordeel op t.o.v. hun buurlanden.

[2] De huidige regering wordt gevormd door een front, het Links Democratisch Front. Dat front wordt van oudsher geleid door de Communistische partij.