Indignatie redactie 
Nederland is de bakermat van het kapitalisme – de thuisbasis van ’s werelds eerste aandelenmarkt en het dominante wereldwijde financiële centrum in de 17e en 18e eeuw. De banksector was de eerste die innovaties introduceerde, zoals internationale handelsfinanciering en acceptatie van obligaties uitgegeven door buitenlandse overheden. En haar banken behoren tegenwoordig tot de veiligste, meest winstgevende en digitaal meest slimme van de Europese Unie. Dus waarom haten Nederlanders zoveel?
Uit een onderzoek van onderzoeker NIM uit 2018 bleek dat Nederlanders het hoogste niveau van vertrouwen in advocaten, artsen en andere professionals in Europa hebben, maar ze staan op de tweede plaats in hun gevoelens ten opzichte van bankiers. Nederland is een broeinest van gematigde matiging – het mist de felle vakbonden van Frankrijk, de sensationele tabloids van Groot-Brittannië en de reeks falende regeringen van Italië – maar Nederlandse bankiers worden geconfronteerd met de zwaarste beperkingen van Europa op het gebied van loon, winst en praktijken. Toen ING Groep NV , de grootste geldschieter van het land, Duitsland’s Commerzbank AG benaderde voor een mogelijke overname dit voorjaar bood het aan om zijn hoofdkantoor naar Frankfurt te verplaatsen als onderdeel van de deal, volgens lokale media. “Nederland is een egalitair land met relatief kleine inkomensongelijkheid”, zegt Jeroen Dijsselbloem, een voormalig minister van Financiën. “De cultuur in de financiële sector, die zijn eigen prestaties overschat, past daar niet echt in.
Terwijl wereldwijde financiële instellingen hun ontsnapping uit Londen na de Brexit plannen, verplaatsen maar weinigen belangrijke operaties naar Nederland. De Japanse bank Norinchukin zal zijn Europese kantoor in Amsterdam plaatsen en het in New York gevestigde handelsbedrijf Jane Street Group LLC zal zijn regionale activiteiten vanaf daar ondersteunen, maar de meeste topbanen die zijn verhuisd, zijn in Dublin of Frankfurt terechtgekomen. Het land had een aantrekkelijke bestemming kunnen zijn voor banken die Londen verlaten, al was het niet vanwege de strenge loonregels in de financiële sector, zegt Hans de Boer, voorzitter van de Nederlandse werkgeversfederatie VNO-NCW. “Brexit bood een enorme kans die Nederland niet heeft aangegrepen”, zegt De Boer
De animus is relatief recent en met zijn historische rol in de financiën was Nederland lange tijd een comfortabele plek voor bankiers. Na agressieve leningen in binnen- en buitenland vertegenwoordigden de activa van banken in 2007 meer dan vijf keer het bruto binnenlands product, een van de hoogste ratio’s in Europa. Maar de expansie mislukte en tijdens de financiële crisis moesten drie van de vier grootste geldschieters, die zwaar werden belast door omvangrijke onroerendgoedportefeuilles en risicovolle buitenlandse avonturen, door de staat worden gered. “Het prestige van bankiers was hoger in Nederland vóór de crisis, maar de val was verder dan waar ook,” zegt Arnoud Boot, financieel hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en voorzitter van een adviescommissie bij de Nederlandse centrale bank.
De publieke woede brak over toen de Nederlandse koopkracht kelderde. Van 2014 tot 2018 verkocht een theatergroep genaamd The Seducers locaties met een toneelstuk uit “waargebeurde verhalen van de banksector” met megalomane executives die giechelen terwijl ze manieren bedenken om hun leningboeken op te pompen. ING Chief Executive Officer Ralph Hamers is een frequent doelwit van politici, krantencolumnisten en financiële activisten (een van hen wil dat Hamers gevangen wordt gezet voor zijn vermeende rol in de witwaskwesties van de bank, een beschuldiging die ING ronduit afwijst). Sjoerd van Keulen, ooit ‘CEO of the Year’ van het land als baas van SNS Reaal – een bank die werd gered – zag zijn contactgegevens online gepubliceerd in 2013. Een talkshowgastheer spoorde mensen aan om te bellen of te schrijven en eiste dat Van Keulen terug een € 1 miljoen ( $ 1,1 miljoen) bonus toegekend vóór de crisis. Geen “enge bedreigingen,” voegde de gastheer toe, maar te weinig baat. Van Keulen vluchtte het land uit nadat de krant Telegraaf een luchtfoto van zijn uitgestrekte landhuis op de voorpagina had gepubliceerd.
De crisis leidde tot tal van voorschriften, zoals kapitaalvereisten die 25% hoger waren dan het Europese gemiddelde. Nederlandse banken worden geconfronteerd met een speciale belasting om de kosten van hun reddingsoperaties te dekken, terwijl Frankrijk en Duitsland soortgelijke heffingen schrappen nadat Brussel een EU-fonds voor hetzelfde doel had opgezet. Ze kunnen niet het volledige bedrag aan rentekosten aftrekken van belastingen, zoals banken in de meeste andere landen wel. Nieuwe regels stellen bedrijven in staat om bonussen terug te vorderen als de prestaties achteruitgaan. En bankiers moeten een eed ondertekenen dat ze altijd de belangen van klanten voorop stellen, geen misbruik maken van vertrouwelijke informatie en hun “verantwoordelijkheid tegenover de maatschappij” erkennen.
Het grootste slagveld is betalen. Bonussen in Nederland mogen niet meer bedragen dan 20% van de vaste vergoeding, terwijl ze elders in de EU gelijk kunnen zijn aan het basissalaris van een werknemer. Onder druk van de overheid hebben ING en ABN Amro Group NV de afgelopen jaren voorgestelde loonsverhogingen voor hun leidinggevenden ingetrokken. Nadat ING vorig jaar een loonsverhoging aankondigde, bekritiseerde premier Mark Rutte de beweging en noemde banken “soort semipublieke instellingen” die meer verantwoording moeten afleggen dan andere bedrijven. ING heeft het idee snel weerlegd.
De banken hebben gereageerd door topmanagers naar scholen te sturen om het belang van financiën uit te leggen, en ze zijn gestopt met het inhuren van agressieve buitenstaanders om slechte leningen te innen. Ze hebben investeringsbankeenheden teruggeschroefd en hun buitenlandse expansie beperkt. En hun internationale kredietportefeuilles hebben de neiging gehad zich te concentreren op minder risicovolle bedrijven zoals vrachthandel en landbouw, sectoren waarin ze zich historisch hebben gespecialiseerd. Dat is zoals het hoort, zegt Joost Sneller, parlementslid van D66, een sociaal-liberale partij in de regeringscoalitie. Voor Nederlanders is een goede bankier ‘saai en fatsoenlijk’, zegt Sneller, ‘niet iemand die avontuurlijk is en grenzen verlegt.’
