Op Valentijnsdag grijpen sommige wijndrinkers naar champagne, anderen naar een fijne Bourgogne of Bordeaux – luxewijnen die zeggen: je bent het waard, schat. Anderen zoeken naar jubileumwijnen of wijnen die een gedeelde herinnering oproepen met een geliefde. Maar sommigen zoeken, tegen alle redelijkheid in, een wijn die naar de liefde is vernoemd. Dit is een zegen en een vloek gebleken voor de kleine appellatie Saint-Amour, gelegen ten zuiden van Bourgondië, aan de noordelijkste rand van de Franse Beaujolais-regio.
De Beaujolais heeft 10 “cru”-benamingen, geografische locaties waarvan bekend is dat ze de beste wijnen produceren – maar Saint-Amour is de enige die elk jaar een derde van zijn jaarlijkse productie op Valentijnsdag verkoopt, volgens Jérémie Giloux, voorzitter van het Saint-Amour wijnbouwsyndicaat. Degenen die de wijn van Saint-Amour verkopen – lokale wijnboeren, of, vaker, de grote wijnverkopers genaamd négoçiants, die groothandelsprijzen bepalen – profiteren van de appellation-regels waardoor ze hun wijn anderhalve maand eerder kunnen vrijgeven dan de andere negen crus, om ervoor te zorgen dat de oogst van het jaar beschikbaar is voor dorstige tortelduifjes over de hele wereld.
Saint-Amour is de meest noordelijke van de tien Beaujolais cru-gebieden, net ten zuiden van de Maconnais-AOP’s Pouilly-Fuissé en Saint-Véran. Iets minder dan 320 hectare is beplant met de Gamay-druivensoort op de hellingen op het zuiden en oosten aan de westelijke oevers van de rivier de Saône, die het wijnbouwgebied van de appellatie Saint-Amour vormen. Hoewel de meeste van de tien Beaujolais-cru-gebieden in de jaren dertig van vorige eeuw werden opgericht, werd Saint-Amour pas in februari 1946 officieel als een cru afgebakend. Tegenwoordig is het een van de kleinste Beaujolais-benamingen, alleen groter dan Chénas.
De topografie hier in het noordelijke deel van Beaujolais is heuvelachtiger dan in het zuiden. Klei-leembodems die voornamelijk uit leisteen en graniet bestaan, worden aangevuld met kleinere hoeveelheden kalksteen. Deze licht getextureerde bodems dragen vaak bij aan de mineraliteit die kenmerkend is voor de wijnen van Saint-Amour.
De heuvels ten westen van Beaujolais beschermen de wijngaarden van Saint-Amour tegen zware weersomstandigheden uit het noorden, in plaats daarvan ontstaat er een droge, warme wind die helpt om vocht uit de wijngaarden te houden, waardoor het risico op meeldauw wordt verminderd. De hoek en hoogte van de wijngaarden maximaliseren de blootstelling aan de zon, zodat de druiven voldoende zonlicht krijgen tijdens de rijpingsperiode. De oogst in dit deel van de Beaujolais komt daarom vaak eerder dan die in de vlakkere wijngaarden in het zuiden van de Beaujolais-streek.
Van Romeinse soldaat tot de jaarlijkse verkoopsbonanza op Valentijn
De benaming Saint-Amour ontleent zijn titel aan de gemeente Saint-Amour-Bellevue, in feite vernoemd naar een Romeinse soldaat genaamd Amor, die in de 4e eeuw aan de dood ontsnapte door zich tot het christendom te bekeren. Volgens de legende stichtte hij een klooster in het gebied en werd later heilig verklaard als Saint Amateur (amateur in de Franse betekenis van “minnaar”).
Er wordt ook behoorlijk wat witte wijn gemaakt in de wijngaarden van Saint-Amour, meestal van Chardonnay- en Aligoté-druiven, hoewel ze volgens de benamingswetten moeten worden geëtiketteerd onder de meer generieke aanduiding Beaujolais Blanc, of onder de Saint-Veran-appellatie die enigszins overlapt met Saint-Amour.
De naam Saint-Amour heeft de appellatie geen windeieren gelegd – ten minste, in het verleden. Toen de rest van de Beaujolais-regio worstelde met dalende verkopen en misvattingen van de consument als gevolg van de abrupte daling van de populariteit van Beaujolais Nouveau-wijn in de jaren negentig en 2000, kon Saint-Amour blijven teren op zijn verkoopsbonanza op Valentijnsdag.
Waarom Saint-Amour niet echt de beste wijn is
Maar – om het zacht te stellen – de consument die wijn koopt op basis van een amoureuze benaming is per definitie geen bijzonder veeleisende wijndrinker. En dat heeft geleid tot een gevaarlijke zelfgenoegzaamheid onder de wijnboeren van Saint-Amour. De normen voor wijnbereiding hebben geleden: Saint-Amour-wijn die vroeg voor Sint-Valentijnsdag wordt uitgebracht, zal noodzakelijkerwijs de effecten van zijn verkorte rijpingsperiode vertonen, waarbij hij dichter bij de eenvoudigere, primaire smaken van een vin nouveau (een wijn die in het jaar van zijn oogst wordt uitgebracht) komt. Er is ook een verhoogd risico op oxidatie wanneer wijn wordt gebotteld bij koud winterweer, een praktijk die de meeste wijnmakers in andere regio’s vermijden.
Maar de hoofdreden waarom de meeste Saint-Amour niet zo goed is, is eenvoudiger dan een kortere verouderingsperiode: hij hoeft niet goed te zijn. Terwijl in de rest van de Beaujolais veel wijnboeren reageerden op de almaar dalende prijzen die worden aangeboden door grootschalige négoçiants door zelf te gaan bottelen en hun eigen wijn in de markt te zetten – wat de kwaliteit flink opkrikte – was dat voor Saint-Amour niet het geval. De négoçiants zijn immers nog steeds bereid meer te betalen voor Saint-Amour, dankzij de kant-en-klare Valentijnsdagmarkt. De groothandelsprijzen van Saint-Amour-wijn zijn daardoor consequent de hoogste in de regio.
Als gevolg hiervan heersen nog steeds grootschalige négoçiants in Saint-Amour, en gebeurt slechts 20 procent van de verkopen door wijnbouwers zelf. Die négoçiants, wiens voornaamste klanten supermarkten en grote exportmarkten zijn, dringen aan op een risicovrij product. Dus in Saint-Amour, net als elders in Beaujolais, staan veel négoçiants erop dat hun wijnboeren thermovinificatie toepassen. Het is een proces waarbij de druiven worden gekneusd, ontsteeld en het fermenterend sap wordt verwarmd tot boven 60°C. Waardoor de wijn wordt gestabiliseerd, en je een wijn krijgt met veel kleur en een soepele smaak, want de tannines hebben geen kans gehad. Maar thermovinificatie zorgt er ook voor dat de persoonlijkheid van de wijn wordt uitgeroeid en de verraderlijke aroma’s van gekookte cassis achterblijven.
De winds of change zijn hier voorlopig nog maar een zacht briesje
De vraag van de grote négoçiants naar gestandaardiseerde, risicovrije wijnbereiding heeft geleid tot een conservatisme dat grenst aan cynisme in de wijngaarden van Saint-Amour. Het terroir van Saint-Amour is een mengelmoes, met stukken graniet, vuursteen en magmatische leisteen die het centrum naar het noorden domineren, omgeven door stukken alluviale klei in het oosten en zuiden. Maar waarom zou je de moeite nemen om die details van het terroir tot uitdrukking te brengen, als thermovinificatie het toch allemaal uniform in de fles zal maken?
Verder naar het zuiden, in de crus van bijvoorbeeld Morgon en Fleurie, hebben wijnboeren de jongste jaren indrukwekkende vooruitgang én commercieel succes geboekt door te werken volgens biologische principes, het gebruik van herbiciden te elimineren en terug te keren naar ploegen en schoffelen tussen de ranken. Saint-Amour ligt op dat vlak nog steeds op een andere planeet: de winds of change die door de wijnbouw elders waaiden, zijn hier nog maar een zacht briesje.