Indignatie redactie 
Wilders Regeren met een extreemrechtse partij is niet langer taboe nu Nederlandse politici een schetsovereenkomst overeenkomen.
Ondanks zijn dramatische overwinning bij de verkiezingen van 2023 heeft de Nederlandse extreemrechtse leider Geert Wilders zijn poging om premier te worden opgegeven.
Zijn gok is dat hij, door persoonlijke ambitie op te geven, ervoor zal helpen zorgen dat zijn harde rechtse politieke visie werkelijkheid wordt. Dat vooruitzicht kwam een stap dichterbij toen donderdag een partijoverschrijdende deal werd onthuld.
De populistische Partij voor de Vrijheid (PVV) van Wilders, die campagne voerde tegen migratie en de islam, won bij de verkiezingen in november een schokkende 37 zetels – veel meer dan voorspeld, maar ver achter bij een meerderheid in het Nederlandse parlement met 150 zetels.
Sindsdien voert hij verkennende coalitiegesprekken met de conservatieve Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD), de partij van vertrekkend premier Mark Rutte, de centristische NSC-partij en de populistische agrarische Boerenburgerbeweging (BBB). ).
Het werd echter duidelijk dat het grootste obstakel voor een coalitieakkoord het vooruitzicht was dat Wilders zelf premier van Nederland zou worden.
Kim Putters, de tussenpersoon die coalitieonderhandelingen heeft gefaciliteerd, presenteerde donderdag zijn eindrapport, waarin hij een buitenparlementair kabinet voorstelde waarin experts en figuren van buiten het parlement en zelfs buiten de politiek zouden worden gekozen om het land te besturen.
Wilders zei donderdag dat het “oneerlijk” en “constitutioneel incorrect” was dat hij geen premier wordt. In een gesprek met journalisten zei hij dat hij als leider van de grootste partijen tegen de leiders van de andere partijen had gezegd dat ‘ik het moest zijn’. Hij voegde er echter aan toe dat hij tijdens de coalitiegesprekken niet genoeg steun kreeg van partijen om zijn land te kunnen leiden.
In plaats daarvan keert Wilders terug naar zijn vertrouwde plek in het Nederlandse parlement, waar hij in 1998 zijn politieke carrière begon, een record dat hem tot de langst dienende wetgever van Nederland maakt.
Als onderdeel van de deal die Putters heeft onthuld, zijn de andere drie partijleiders – Dilan Yeilgöz van de VVD, Pieter Omtzigt van de NSC en Caroline van der Plas van de BBB – ook overeengekomen hun zetels in het parlement te behouden in plaats van ministersposten in te nemen.
Nieuwe premier
Putters zei dat de beste weg vooruit een ‘programmakabinet’ is – een zelfbedachte term die verwant is aan een buitenparlementair kabinet. Volgens het plan zullen de partijen onderling beslissen wie zij voordragen voor de premier, de eerste nieuwe premier van Nederland sinds het aantreden van Rutte in 2010. Ook de overige kabinetsposten zullen zij opvullen met mensen uit de eigen gelederen, andere partijen of zelfs niet-politici die experts zijn op dit gebied.
Het regeerakkoord waarin het beleid wordt vastgelegd zal waarschijnlijk ook breder en minder gedetailleerd zijn, waardoor de ministers meer speelruimte krijgen en het parlement meer macht.
“Nederland staat bekend om de meest uitgebreide coalitieakkoorden van West-Europa”, zegt Rick van Well, promovendus aan het Instituut Politieke Wetenschappen van de Universiteit Leiden. “Een kort regeerakkoord zou dus een breuk zijn met het steeds langer wordende document.”
Ondanks de contouren van een deal is het verhaal van het vormen van een regering nog niet voorbij. Deskundigen verwachten nog steeds maandenlange gesprekken over een regeerakkoord, waarbij een aantal kwesties opgelost moeten worden.
“Het valt te bezien of zo’n document echt kort zal zijn”, zei Van Well.
De inzending voor een nieuwe regering zal bestaan uit het bereiken van overeenstemming over een begroting, buitenlandse uitgaven en klimaatbeleid, belangrijke kwesties die momenteel de vier partijen verdelen.
Met zijn eindrapport markeert Putters ook een belangrijk moment in de Nederlandse geschiedenis: regeren met de partij van Wilders is niet langer taboe. De afgelopen jaren was de Partij voor de Vrijheid nooit in beeld als regeringspartij, ondanks het feit dat zij sinds 2010 minstens 10 procent van de stemmen behaalde.
“Wilders werd in 2010 nog als paria gezien toen de PVV alleen in het eerste kabinet van Rutte mee mocht doen in een vertrouwensconstructie om een rechtse meerderheid mogelijk te maken – maar dat is niet meer het geval”, aldus Van Well.
Wilders is mainstream geworden.
Geert Wilders is alles waar de Europese centristen een hekel aan hebben. Nu wint de extreemrechtse Nederlandse oproerkraaier de boeren die Brussel al tientallen jaren probeert te paaien.
Wilders – die op een anti-migranten-, eurosceptisch platform stond en eerder heeft opgeroepen tot het verbieden van de Koran – heeft bij de landelijke verkiezingen in Nederland in november een schokkende overwinning behaald. In de maanden daarna heeft zijn Partij voor de Vrijheid (PVV) moeite gehad om een coalitieregering te vormen, waarbij grotere centristische partijen weigerden zich aan te sluiten bij een regeling voor machtsdeling.
Maar een constante stem steunt hem om een van de meest extreemrechtse leiders in de naoorlogse geschiedenis van Europa te worden: het hoofd van de partij Farmer-Citizen Movement (BBB), Caroline van der Plas.
In een donderdag vrijgegeven rapport zei Putters dat de vier betrokken partijen – PVV, de liberaal-conservatieve VVD, de agrarische BBB en de centrumrechtse nieuwkomer NSC – hadden ingestemd met het nastreven van een “buitenparlementaire” regering.
Zij zouden “streven naar een goede, evenwichtige mix van ministers van binnen en buiten de politiek”, aldus Putters. “Op basis van de gevoerde discussies acht ik het verstandig om te streven naar een splitsing van bijvoorbeeld 50% van de mensen met politieke banden en 50% van buitenaf.”
De bemiddelaar zei dat hij tot de conclusie was gekomen dat het niet mogelijk zou zijn om een door de PVV geleide coalitie te vormen met een meerderheid in het parlement, of een minderheidsregering die opereert met parlementaire steun, gezien de verschillen tussen de vier partijen.
Wilders gaf woensdag met tegenzin toe dat hij de steun van zijn toekomstige coalitiepartners ontbeerde om de volgende premier te worden. Hij zei donderdag dat alleen de populistische BBB-leider, Caroline van der Plas, zijn ambities volledig had gesteund.
Hij zei dat zijn gedwongen terugtrekking onrechtvaardig was, maar dat de vorming van een rechts kabinet voorop stond. “Uiteindelijk heb ik, ongeacht hoeveel pijn het doet, en hoe oneerlijk ik denk dat het is, en hoe constitutioneel verkeerd het is, de beslissing genomen om niet mijn eigen standpunt te kiezen.”
Berichten in de media suggereerden dat een technocratisch kabinet – waarbij alle vier de coalitieleiders als parlementsleden in het parlement zouden blijven en geen ministeriële banen zouden aannemen – de prijs was die met name de NSC had geëist voor het steunen van een door de PVV geleide meerderheidsregering.
Het rapport van Putters suggereerde dat het doorgaans gedetailleerde regeerakkoord – een min of meer bindende blauwdruk voor de regering – korter en minder specifiek zou moeten zijn, omdat parlementsleden een aanzienlijk grotere zeggenschap zouden hebben over individueel beleid.
Nederland heeft sinds 1918 niet meer zo’n regering gehad, maar het concept is bekend in andere Europese landen, waaronder Italië. Het is onduidelijk hoe het precies in Nederland zou werken, al zou Wilders waarschijnlijk de nieuwe premier voordragen.
De PVV voerde campagne op een populistisch, anti-immigratieplatform en won 37 zetels bij de verkiezingen van november , veel meer dan verwacht, maar ver achter bij een meerderheid in het parlement met 150 zetels. De vier potentiële coalitiepartners hebben samen 88 parlementsleden.
Wilders zei donderdag dat veel mensen die op de PVV stemden en verwachtten dat hij premier zou worden als deze de grootste partij zou worden, boos waren, “en ik ben net zo boos als zij”. Maar hij zei dat een rechts kabinet ‘veel voor Nederland zou kunnen bereiken’.
Politieke commentatoren zeiden dat het besluit van Wilders positief voor hem zou kunnen zijn. “Als partijleider in de Tweede Kamer kan hij een vrijere, kritische rol blijven spelen”, aldus politiek redacteur van de NOS, Xander van der Wulp. “Hij hoeft niet te handelen in naam van de vier partners.”
erwacht wordt dat het Parlement volgende week over het rapport van Putters zal debatteren alvorens te beslissen over de volgende stap. De gesprekken tussen de vier partijen zijn tot dusver gespannen verlopen, waarbij NSC-leider Pieter Omtzigt in februari opstapte vanwege onverenigbare meningsverschillen met Wilders.
De extreemrechtse oproerkraaier Wilders, die veroordeeld is voor het beledigen van de Nederlandse Marokkanen als groep, moest anti-constitutionele toezeggingen laten vallen, waaronder een verbod op moskeeën, de Koran en islamitische hoofddoeken, evenals een “Nexit”-referendum over het vertrek de EU, maar drong er woensdag op aan dat hij ooit premier zou worden.
“Met de steun van nog meer Nederlanders – zo niet morgen, dan overmorgen”, zei hij op X. “De stem van miljoenen Nederlanders zal gehoord worden!”
