Indignatie redactie 
Diverse grote steden hebben aangegeven ‘niet actief te gaan handhaven’, dat wil zeggen: controleren of horecaondernemers hun bezoekers vragen om de coronapas. Alleen met deze app, die aangeeft of mensen gevaccineerd, negatief getest of recentelijk hersteld zijn van corona, heb je vanaf 25 september toegang tot onder andere horeca, theaters en bioscopen.
Ik was meteen benieuwd hoe dat in zijn werk gaat, ‘niet actief handhaven’. Ik zag een station voor me waarop alle ov-chipkaartpoortjes open en uit staan. En als je dan aan het NS-personeel vraagt: ‘Hé, controleren jullie niet?’ ‘Jawel, want de poortjes stáán er wel. We controleren alleen niet actief. Snap je?’
‘Niet actief handhaven’ bestaat niet. Het staat tenminste niet actief in de Van Dale. De manier waarop en de mate waarin kan verschillen, maar als je handhaaft, handhaaf je. En als je dat niet doet, dan handhaaf je niet.
Het idee van handhaven is dat je aangeeft waar een grens ligt. Het is feedback voor burgers en bedrijven over waar de grenzen van het toelaatbare liggen. Als je bij je belastingaangifte vergeet je burgerservicenummer in te vullen, dan is het wel zo fijn als zo’n digitaal formulier aangeeft dat je dat bent vergeten. Want dan kun je je gedrag aanpassen en met een beetje mazzel onthoud je het voor een volgende keer. Geen feedback en je weet niet dat je iets fout hebt gedaan en al helemaal niet wat.
Overigens blijkt ‘niet actief handhaven’ in verschillende steden iets anders te betekenen. Amsterdam liet weten ondernemers die hun bezoekers alleen steekproefsgewijs controleren ‘niet snel’ een boete te zullen geven. Logisch, want snel is actief. Een boete kan wel volgen bij een exces, en dat is volgens burgemeester Halsema ‘als cafés na sluitingstijd nog vol staan met honderden mensen’. Dat laatste lijkt dan weer niet zoveel van doen te hebben met toegangscontrole, tenzij niet-gevaccineerden standaard tot veel later blijven zuipen. Breda gaat horecaondernemers steekproefsgewijs controleren en Den Haag wil ‘horecazaken niet één op één controleren’, maar burgemeester Van Zanen wilde niet zeggen dat Den Haag niet gaat handhaven.
En dat is natuurlijk wat ‘niet actief handhaven’ betekent. Het niet doen, maar dat niet zeggen. Rutte had ‘geen actieve herinnering’ aan een gesprek over de functie elders voor Pieter Omtzigt. Rutte wilde zeggen dat hij het er niet over had gehad, zonder te zeggen dat hij het er niet over had gehad. Maar als je als burgemeesters zó onduidelijk communiceert, motiveert dat horecauitbaters niet bepaald om op hun beurt hun bezoekers wél actief te controleren. En dan sta je voor je het weet alsnog actief te handhaven.
Amsterdam viert de coronapas-samenleving: ‘Het is tijd voor vrijheid, liefde en connectie!’
Op de dansvloer veranderde zaterdagavond de 1,5 meter-samenleving in een feestelijke kluwen mensen. Niemand die de nieuwe regels begreep, maar de sfeer bleef tot na middernacht extatisch in de Amsterdamse binnenstad.
Het is nog gewoon licht als de eerste paradijsvogels passeren in de Amsterdamse Reguliersdwarsstraat. Voor de deur van Club Nyx laten jongens met zwarte lippenstift, meisjes in Lolita-outfit en diva’s met platinablonde pruiken hun QR-code zien. Normaal gaan zij pas tegen middernacht de stad in, maar nu blinken hun glitterende oogleden en glanzende tepelpiercings in de avondzon. Sommige bezoekers kleden zich pas om als ze binnen zijn, om nare opmerkingen op straat te voorkomen.
‘Wij bieden hun een veilige plek’, zegt medeorganisator Junior – een voormalig balletdanser met op zijn torso een tatoeage van Jeanne d’Arc. ‘Ook zij was een crossdresser.’ Onlangs nog pleegde een transgender artiest die voor Club Nyx heeft gewerkt zelfmoord uit wanhoop na twee jaar corona, zegt hij. ‘Het nachtleven vervult een belangrijke functie voor een gemarginaliseerd deel van de samenleving. Het is jammer dat de politiek daar geen oog voor heeft.’
Op de eerste avond zonder anderhalve meter-restricties hangt er een feestelijke sfeer in de hoofdstad. Voor Café Zwart op het Spui zitten bezoekers weer elleboog aan elleboog aan Franse bistrotafels, sommige zaken hebben hun speakers buiten gezet en op de stoepranden drinken jongeren wijn en geven sigaretten door. Wie ergens naar binnen wil, moet zijn coronacheck-app laten zien, maar niemand die daarom vraagt. ‘Nee hoor, iedereen mag plassen’ zegt een kelner van muziekcafé De Heeren van Aemstel. ‘Ja, eigenlijk moet ik u controleren’, zegt de ober van Golden Chopsticks met een schaapachtig lachje.
Het zijn de clubs die nadrukkelijk wél om QR-codes vragen. Zij beschikken over portiers en zijn al veel controle gewend aan de deur. Ook bioscoop Tuschinski vraagt om de code. De kaartjesknipster: ‘Een Britse dame met paspoort en vaccinbewijs kon ook gewoon naar binnen.’ Filmketen Pathé houdt nog wel een stoel vrij tussen groepen. ‘Dat waren eerst twee vrije stoelen, we denken dat veel bezoekers nog niet helemaal klaar zijn om pal naast een vreemde te gaan zitten.’ Studentenbioscoop Kriterion laat weten het coronabeleid voortaan te negeren.
‘Eindelijk mogen we uit!’ gillen vier meiden in het pasfotohokje van Club Bitterzoet. Ze zijn net 18 geworden. ‘We waren fokking eenzaam tijdens corona. Dus nu is het tijd voor vrijheid, liefde en connectie!’ In de danszaal bewegen vierhonderd gasten synchroon op de vrouwvriendelijke hiphop van Ashanti, Drake of Beyoncé. Een meisje kronkelt zich als een slang om een jongen met baard en oorhangers, een stel in de hoek begint te grinden, tientallen armen steken omhoog en glibberige schouders raken elkaar. Zo verandert anderhalve meter in nul meter – tot opluchting van alle bezoekers. ‘Ik doe maandag wel weer een zelftest’, zegt een meisje uit Berlijn.
Het nachtleven is volgens muzieksocioloog Julian Schaap (Erasmus Universiteit) een soort magische cirkel. ‘Voor een relatief kleine groep is het een veilige plek; voor de massa is het een ontsnapping’, zegt hij telefonisch over de heropening van de clubs. Bouwmarktmedewerker Tony Manero vergeet zijn problemen op de dansvloer, net als Bol.com medewerker Daan die vanavond zijn nare coronajaar weg danst in Bitterzoet. Samen dansen en naar muziek luisteren wekt volgens Schaap een roes op. ‘Oxytocine – het knuffelhormoon – speelt daarbij een rol. Je synchroniseert met anderen, je staat meer open voor contacten, ook als dat niet jouw soort mensen zijn.’ Daarom levert het nachtleven volgens de onderzoeker nieuwe perspectieven op voor met name jonge mensen.
Eigenaar Bas Louwers van Bitterzoet is blij dat zijn club weer open is, al begrijpt hij niets meer van de regels. Hoofdschuddend: ‘Koninklijke Horeca Nederland liet net nog weten dat een steekproefsgewijze controle, 1 op 10, wel genoeg is. En o ja, die capaciteitsbeperking van 75 procent blijkt kennelijk ook niet nodig!’ Daarnaast haperde zaterdag het overheidssysteem van de QR-codes. Gelukkig is de behoefte om uit te gaan zo groot, zegt Louwers, dat de club kaartjes last minute nog kwijt kan. Louwers: ‘Het zou me niet verbazen als we over drie weken weer dicht moeten. Ik hou mijn hart vast.’
Het steekt de 43-jarige clubbaas dat hem discriminatie wordt verweten. Zijn gevel werd beplakt met affiches over Apartheid en tekeningen van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema als neoliberale politieagent. ‘Ik heb helemaal geen keuze. Of willen zij misschien mijn huur betalen?’ Ook eigenaar Rob de Jong van Club Nyx, waar zaterdag ruim zeshonderd queer -gasten de heropening vieren, reageert fel. ‘Ik discrimineer niet. Iedereen met een test is welkom. Als je dat discriminatie vindt, dan heb je geen idee wat dat woord betekent.’
Tien minuten voor middernacht gaan de tl-buizen boven de bar in Bitterzoet een standje feller. Nog één keer Rihanna, nog een keer Goddamn meezingen met Tyga. ‘Hold Up, Hold Up’, roept de MC. ‘Ik voel echte liefde, we gaan nog vijf minuten door!’ Dan maakt een bebaarde portier in het midden van de zaal een gebaar en floepen alle lichten aan. Dansers met bezwete gezichten kijken beduusd om zich heen en gaan op zoek naar hun eigen groepje. De magische cirkel is verbroken.
Misschien wordt het zo langzamerhand tijd om de ‘branding’ van Nederland te veranderen. Er staat Je maintiendrai in ons wapen, maar als we iets níét doen in dit land, dan is het handhaven. Ik zou willen voorstellen: Je ne maintiendrai pas activement.
