Wij in Nederland zonder toestemming naaktfoto’s of video’s van een ander verspreidt, maakt zich schuldig aan een seksueel misdrijf, besliste de Tweede Kamer dinsdag. Daarmee wordt Nederland één van de eerste landen ter wereld waar zogenoemde wraakporno als zedendelict strafbaar is.

Het verspreiden van naaktbeelden zonder toestemming was al sinds een paar jaar verboden. Maar in de oude wetgeving stond wraakporno aangemerkt als inbreuk op privacy. Een amendement van D66 op de Wet seksuele misdrijven zorgde er echter voor dat wraakporno nu door de rechter als seksueel misdrijf moet worden gezien.

“Misbruik van naaktfoto’s en naaktvideo’s maakt een inbreuk op iemands integriteit”, zei initiatiefnemer Hanneke van der Werf in het Kamerdebat. “Als jouw naaktbeelden op internet staan, worden gedeeld op sociale media, dan doet dat wat met je. Dat dragen slachtoffers lang met zich mee.”

Zedenrechercheur inschakelen

Vorig jaar was een op de acht Nederlanders van 16 jaar of ouder slachtoffer van seksueel grensoverschrijdend gedrag, aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Van hen kreeg 6 procent te maken met online seksuele intimidatie, zoals het verspreiden van naaktfoto’s of seksfilmpjes via internet.

Onderzoeker Marthe Goudsmit Samaritter vindt de wetswijziging een goede stap. Ze onderzoekt aan de Universiteit van Oxford de strafbaarstelling van seksueel misbruik met beeldmateriaal. “Nu is het nog zo dat het verspreiden van seksuele beelden tegen iemands wil, valt onder het verstoren van de openbare orde. Dat suggereert dat vooral het publiek moet worden beschermd, niet zozeer het slachtoffer. Met deze wijziging wordt erkend dat het om een schending van iemands seksuele autonomie gaat.”

Door de wetswijziging zal de bestrijding van ‘wraakporno’ er anders gaan uitzien, zegt Goudsmit Samaritter. “Als slachtoffer kun je door de wijziging naar een zedenrechercheur, die is getraind in het omgaan met de trauma’s die seksueel misbruik veroorzaken.” Op sommige plekken gebeurt dat nu al, maar daar moesten gemeenten dan wel zelf het initiatief voor nemen.

Wet scherper formuleren

Er kan volgens Goudsmit Samaritter nog wel wat verbeterd worden aan hoe de wet nu geformuleerd is. “Nu staat er: het verspreiden van beeldmateriaal is strafbaar als de dader redelijkerwijs kon weten dat het openbaar maken nadelig kon zijn voor de afgebeelde persoon. Dat laat ruimte voor daders die zeggen: ik wist niet dat de persoon van wie deze beelden zijn gemaakt, het erg zou vinden als ik ze zou verspreiden.”

Natuurlijk, zegt ze, kan de rechter dat ongeloofwaardig vinden. “Maar de wet zou er beter voor kunnen zorgen dat de dader moet bewijzen dat hij uitdrukkelijk toestemming had. Er is een vrij sterke norm in de samenleving over jezelf naakt laten zien: dat doe je niet bij iedereen. Laat daders aantonen dat ze niet roekeloos of nalatig zijn geweest in toestemming daarvoor vragen.”

Door ‘wraakporno’ als seksueel misdrijf te erkennen, worden rechten van het slachtoffer beter beschermd. Maar het is volgens Goudsmit Samaritter niet per se nodig dat een slachtoffer de schending ook als seksueel ervaart. “Hoe bot het ook klinkt: dat is niet hoe het recht werkt. Als iemand mishandeld wordt en een klap van een ander heeft gekregen, maar achteraf zegt dat het niet zo’n pijn deed, kan de dader alsnog vervolgd worden. Want als maatschappij zeggen we: het is niet oké om iemand te slaan.”

Capaciteitsprobleem

De politie heeft het op het moment al behoorlijk druk met seksuele misdrijven. Vorig jaar waren er 30 procent meer processen-verbaal van aanranding dan het jaar ervoor. Ook het aantal processen-verbaal van verkrachting nam met 20 procent toe. De politie wil die zaken binnen een half jaar behandelen, maar dat lukt op het moment niet: honderden zaken blijven langer liggen.

“Er is zeker een capaciteitsprobleem”, zegt Goudsmit Samaritter. “En het systeem zal meer belast worden als het verspreiden van beeldmateriaal ook een seksueel misdrijf wordt. Maar dat is geen argument om de wetswijziging niet door te voeren. De rechten van afgebeelde personen moeten beschermd worden, die kun je niet aanpassen aan wat je waar kunt maken.”

Correctie 5-7: In een eerdere versie van dit artikel stond dat Nederland het allereerste land ter wereld was dat het publiceren van naaktbeelden van een ander zonder toestemming strafbaar stelde. Dat is onjuist. België had eerder een soortgelijke regeling.