Indignatie redactie 
De ChristenUnie kiest de principiële route en beschermt de oude coalitievrienden D66 en CDA niet. De partij stemt vanavond vóór moties van afkeuring tegen minister Kaag van Buitenlandse Zaken (D66) en Bijleveld van Defensie (CDA). De ChristenUnie heeft naar alle waarschijnlijkheid de beslissende stem of een meerderheid wordt behaald. Dat is vooral voor Kaag een probleem.
Soms kan het lot wreed zijn. Nog maar kort geleden voelde D66-leider Sigrid Kaag zich zelfverzekerd genoeg om de ChristenUnie definitief de deur te wijzen als mogelijk vierde formatiepartner in een kabinet van VVD-D66-CDA. Gert-Jan Segers voelde zich niet langer welkom. Hem werd de rug toe toegekeerd door Kaag, zonder dat er fatsoenlijk inhoudelijk was gesproken over politieke meningsverschillen.
Maar vandaag zijn de rollen ineens omgedraaid. Na het nachtelijke debat over Afghanistan dreigt Kaag, evenals haar CDA-collega Bijleveld, door een meerderheid van de Kamer een tik op de vingers te krijgen vanwege hun gebrekkige optreden tijdens de Afghanistan-crisis. Een motie van afkeuring, die zo goed als zeker wordt aangenomen nu de CU voor stemt, betekent niet dat ze naar huis worden gestuurd (zoals bij een motie van wantrouwen), maar wel dat het aanzien van de ministers ernstig geschaad kan raken.
Sleutelrol
Het is voor het eerst sinds vele jaren dat een coalitiegenoot een minister, laat staan twee, laat vallen. Het kabinet is weliswaar demissionair, maar de CU neemt nog steeds elke vrijdag deel aan de ministerraad met VVD, D66 en CDA.
De ChristenUnie realiseerde zich dat de partij een sleutelrol heeft in deze kwestie. De moties tegen Kaag en Bijleveld worden niet gesteund door VVD, D66 en CDA, maar als alle andere partijen vóór stemmen – en daar ziet het nu naar uit – worden de moties van afkeuring tegen Kaag en Bijleveld met een nipte meerderheid van 78 stemmen aangenomen.
De fractie was een groot deel van de dag in vergadering over de moties. Het Kamerlid Don Ceder verwoordt hoe de partij tot het zware besluit kwam om het optreden van Kaag en Bijleveld in Afghanistan af te keuren. ‘Al voor de zomer al hamerde de Kamer meerdere keren op het ondernemen van actie voor het in veiligheid brengen van mensen die in Afghanistan voor ons land werkten. Maar de urgentie die de Kamer wel voelde, blijkt door de verantwoordelijke bewindspersonen heel lang – té lang – niet voldoende te zijn gevoeld’, aldus Ceder.
Aangenomen Kamer-moties, bijvoorbeeld over het zo snel mogelijk evacueren van tolken en later ook van niet-tolken en zelfs het opstellen van een evacuatieplan, zijn volgende de ChristenUnie onvoldoende uitgevoerd. Ceder: ‘Uit alles blijkt dat er vanuit het Nederlandse kabinet onvoldoende coördinatie is geweest om te zorgen voor een zo goed mogelijke operatie ten behoeve van de veiligheid van mensenlevens’.’
De hoofdelijke stemming staat gepland tijdens de pauze van het coronadebat: dat betekent dat er rond 19.45 uur een uitslag is.
Positie Kaag
Vooral Kaags positie als D66-leider en onderhandelaar bij de kabinetsformatie is aangetast door het fiasco in Afghanistan. ‘De minister heeft ons niet kunnen overtuigen dat ze in de crisis voldoende regie en leiderschap heeft getoond’, concludeerde het PvdA-Kamerlid Kati Piri nadat zij haar motie van afkeuring had ingediend tegen de vrouw die een half jaar geleden nog een grote verkiezingsoverwinning behaalde met de belofte van nieuw leiderschap.
In haar partij is ze neergezet als de grote crisismanager. Maar de PvdA’er oordeelt hard: ‘Er is te lichtzinnig en te laat gehandeld.’ Dat oordeel wordt waarschijnlijk door de voltallige oppositie gedeeld. SP-Kamerlid Jasper van Dijk dient zelf een motie van wantrouwen in.
Saillant detail is dat Kaag in april na een breed gesteunde motie van afkeuring tegen VVD-leider Rutte nog zei: ‘Ik zou er mijn conclusies aan verbinden. Maar ik ben een ander mens.’ Het zal moeten blijken of Kaag zelf in een soortgelijke situatie de daad bij het woord voegt. Vooralsnog maakt zij geen enkele aanstalten om op te stappen.
Gevolgen kabinetsformatie
Hoe dan ook zal het moeilijker worden voor Kaag om Rutte nog langer een gebrek aan leiderschap of visie te verwijten. In het Kamerdebat gaf zij toe dat zij de situatie in Afghanistan verkeerd heeft ingeschat. ‘Dat spijt mij zeer.’
Aankomend weekeinde zitten Kaag en Rutte samen met CDA-leider Hoekstra op de hei in Hilversum om te kijken of ze alsnog samen een nieuw kabinet kunnen vormen. De afgelopen dagen was vooral de sfeer tussen Kaag en Rutte ijzig. Tijdens debatten keken ze elkaar nauwelijks aan, en in de HJ Schoo-lezing haalde Kaag tot groot ongenoegen van de VVD uit naar haar mogelijke formatiepartner Rutte.
Maar sinds het Afghanistan-debat is in elk geval het humeur van Rutte enorm opgeknapt. Hij ziet het wel zitten, die samenwerking tussen de twee. Op een vraag van het Kamerlid Omtzigt of Rutte en Kaag elkaar nog vertrouwen, antwoordde hij afgelopen nacht: ‘Ik heb goed met haar samengewerkt en dat waardeer ik zeer.’
