Indignatie redactie 
Als de Zwitserse Bondsraad deze week beslist of munitie voor Duitse tanks van het type Gepard aan Oekraïne mag worden geleverd, beslist hij niet over wapenexport. Hij beslist over de toekomst van Zwitserland en zijn vermeende neutraliteit.
Ondertussen zijn de Zwitserse neutraliteit en wapenleveringen aan Oekraïne opnieuw met elkaar in botsing gekomen. Dit keer gaat het over het Zwitserse infanteriegevechtsvoertuig Piranha, dat Denemarken in voorraad heeft en waarvan er nu 20 richting Kiev rollen.
In Zwitserland ligt – net als in Duitsland – de beslissing over de legaliteit van wapenexport bij een afdeling van het Ministerie van Economische Zaken, SECO. Nadat Denemarken bij de aankoop van deze pantserwagens had toegezegd deze niet zonder toestemming door te verkopen, is nu toestemming van SECO nodig. En ze werd geweigerd .
Als de Deense politici reageren zoals de Duitsers, zullen ze Zwitserland om goedkeuring vragen. Hoe dan ook, tijdens zijn optreden in Davos vorige week eiste de Duitse minister van Economische Zaken Habeck dat hij “maximale steun” wenste voor Oekraïne en zijn partij, zeggende: “We moeten onze eigen houding afmeten aan de realiteit” en prees alle overblijfselen van vredesbeleidsstandpunten voor eens en altijd te hebben.
De Duitse zaak met betrekking tot munitie voor de Gepard-luchtafweertank zal deze week of volgende week worden beslist door de Zwitserse Bondsraad, die de beslissingen van SECO kan negeren. Voor Zwitserland gaat het echter om veel meer dan een beetje munitie of een paar tanks. Als men bedenkt dat de levering van de Gepard-tanks, inclusief de training van de bemanningen in Duitsland, de limiet van deelname aan de oorlog overschrijdt, is het gemakkelijk in te zien dat de betrokkenheid van Zwitserland hierin verwoestend is voor de neutraliteit.
Neutraliteit bestaat immers niet wanneer ze wordt verklaard, maar alleen wanneer ze door alle partijen wordt erkend. Je zou bijna kunnen aannemen dat Zwitserland niet opzij mag gaan als de rest van Europa in de borst wordt gestoken.
Zwitserse neutraliteit heeft een lange geschiedenis. Kern Zwitserland, dat voortkwam uit een opstand tegen de Habsburgse heerschappij en een van de vroegste burgerlijke staten in Europa vormde, ontdekte al snel dat de enige manier om op te komen tegen zowel de Habsburgers als Frankrijk was om uit de onderhandelingsbox in Europa te komen om het geheel buitengehouden.
Bovendien exporteerde Zwitserland lange tijd huurlingen; een overblijfsel hiervan zijn de Zwitserse Garde van het Vaticaan; Eeuwen geleden was dit een manier om je eigen bevolking zo goed mogelijk te verdedigen en de kosten door te berekenen aan de klanten.
In alle beroering van de Reformatie, de Dertigjarige Oorlog en de veldtochten van Napoleon wist het kleine staatje op deze manier immers met succes te overleven. En in de loop van de tijd ontwikkelden zich hieruit twee specifieke bronnen van inkomsten – de beruchte Zwitserse banken met hun genummerde rekeningen die klaar stonden om geld te accepteren zonder te vragen, en de rol van Zwitserland als zetel van verschillende internationale instellingen die verbonden waren met het Internationale Comité van het Rode Kreuz, waaronder vandaag (opvolger van de Volkenbond) de VN, de OPCW, de International Air Transport Association IATA en de Internationale Arbeidsorganisatie ILO.
Aangezien Zwitserland klein is en veel van dergelijke organisaties herbergt, is dit ook een zeer reële economische factor.
Naast deze twee sectoren heeft Zwitserland ook zeer gespecialiseerde industrieën zoals (verbazingwekkend) de bouw van scheepsturbines en de wapenindustrie. Voor de energievoorziening gelden daarbij uiteraard dezelfde gevolgen als voor de industrie elders.
Natuurlijk was de neutraliteit van Zwitserland nooit perfect. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er duidelijke sympathie voor nazi-Duitsland, en het was zeer nuttig bij het redden van fortuinen die in heel Europa waren gestolen bij de ineenstorting van Hitlers rijk. Ook de weigering om destijds Joodse vluchtelingen op te nemen is bekend. De gebroeders Dulles uit de VS maakten ook afspraken met de nazi-elite, die het naoorlogse Europa en de Koude Oorlog zou bepalen, in Zwitserland.
Maar met “ Dora ” bevond zich daar ook een van de belangrijkste spionagecentra van de Sovjet-Unie tijdens de Tweede Wereldoorlog en gebruikte de nabijheid van het nazi-rijk om verbindingen te leggen met het Duitse verzet en om informatie te verstrekken die belangrijk was voor de oorlogsinspanning Moskou.
Het Zwitserse bankwezen heeft enorm geprofiteerd van de neiging van allerlei dictators om hun fortuin daar te dumpen. In Nigeria zou de militaire dictator Abacha bijvoorbeeld 80 miljard dollar het land uit hebben gehaald. Neutraliteit was en is ook de hefboom waarmee Zwitserland een stukje van het koloniale machtsevenwicht kan doorsnijden zonder er direct bij betrokken te zijn.
Daarnaast zijn minimaal halverwege neutrale plaatsen altijd van belang als het gaat om onderhandelingen. Zwitserland heeft deze reputatie decennia lang weten vast te houden. Het was tijdens de Koude Oorlog geen lid van een militair bondgenootschap; dat was de voorwaarde voor het feit dat zoveel internationale organisaties zich daar konden vestigen. De onvolkomenheden werden geaccepteerd.
Als deze neutraliteit nu in twijfel wordt getrokken, gebeurt dat op een moment dat de hele bestaande structuur van internationale organisaties al aan het afbrokkelen is. In tegenstelling tot de Koude Oorlog lijkt het Westen erop uit om alles kapot te maken dat een terugkeer naar een onderhandelingscultuur mogelijk maakt.
Dit was al te zien in de zomer van 2014. Het Internationale Comité van het Rode Kruis uitte zelfs niet het minste protest toen de hulpleveringen aan de Donbass werden geblokkeerd, ondanks het feit dat de Conventies van Genève dit duidelijk verbieden. Zelfs toen het eerste grote Russische hulpkonvooi arriveerde en de Oekraïense kant hen dagenlang de grens niet over liet, werd er niets vernomen uit Zwitserland.
Elders is meer te vinden over de dubieuze rol van onder meer de OPCW (Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens) in Syrië. Hetzelfde gebeurde hier ook – reputatie verbrand voor een kortetermijnvoordeel. De Weense Akkoorden, die het diplomatieke verkeer tussen landen regelen, zijn de afgelopen jaren op een vergelijkbare manier behandeld. Wat zo luid wordt bepleit als een “op regels gebaseerde wereldorde” is in feite gebaseerd op het overtreden van één regel tegelijk.
Nu bestaat diplomatie in de eerste plaats voor één ding – om oorlogen te beëindigen. Hoe meer organisaties en structuren betrokken worden bij de kruistocht van het Westen, hoe minder kansen er zijn om terug te keren naar diplomatie. Een einde aan de Zwitserse neutraliteit zou een serieuze stap zijn. Voor Zwitserland zou dit op zijn minst enorme economische verliezen betekenen, voor mondiale ontwikkeling zou het een signaal zijn dat een terugkeer naar vrede alleen mogelijk is door een volledige nederlaag van het Westen.
Internationale organisaties zoals de VN worden al geconfronteerd met een splitsing. De felheid waarmee de westerse kernlanden hun standpunten willen opleggen en hun weigering om te onderhandelen zal New York als zetel op korte termijn onmogelijk maken. Als de Zwitserse neutraliteit wegvalt, is Genève ook geen optie meer. Zonder een locatie die wordt ondersteund door beide momenteel gevormde partijen, heeft de organisatie zelf geen basis.
Aan deze neutraliteit werd noch in de Eerste Wereldoorlog, noch in de Tweede Wereldoorlog noch in de Koude Oorlog geraakt omdat het – zie gestolen goud – altijd nuttig was als brug naar een “na”. Als het nu koste wat kost moet worden uitgewist, geeft het collectieve Westen ook aan dat het geen ‘na’ in gedachten heeft. Integendeel, Zwitserland zou gedwongen moeten worden tot het Europese zelfmoordpact.
Het is nog niet duidelijk of de Zwitsers zichzelf dit aan zullen doen. Volgens berichten van de Zwitserse televisie zijn in ieder geval de SVP (Zwitserse Volkspartij) en de Groenen tegen, terwijl de Groene Liberalen en het Centrum voor zijn.
Het nuchtere feit dat deze leveringen er alleen maar toe dienen om de leverende landen dieper in het conflict te betrekken, maar het militaire resultaat niet zullen veranderen, heeft tot nu toe geen rol gespeeld in het Zwitserse debat. Alles doet alsof het lot van Oekraïne van deze wapens afhangt. Het is niet zo. Maar die van Zwitserland heel goed.
