Indignatie redactie 
Waar het CDA even opgelucht ademhaalde omdat de nummer twee Pieter Omtzigt zich officieel ziek had gemeld, sloeg deze week de crisis ongenadig toe. Met als apotheose zijn vertrek uit de partij.
De rust leek terug aan het formatiefront, omdat Omtzigt zich op 25 mei ziek meldde. CDA-leider Hoekstra kreeg nu een beetje speelruimte. Maar achter de schermen werkte Omtzigt stug door aan een explosief document van 76 pagina’s. Dat lekte uit met onherstelbare gevolgen.
Vandaag trekt Omtzigt dan ook de onontkoombare conclusie dat hij niet terug kan keren. ‘Nu dit stuk en een deel van mijn scherpe visie op straat ligt, is het voor mij nog moeilijker geworden in het CDA te blijven functioneren. Dat is jammer maar wel overduidelijk’, schrijft hij in zijn brief. Er was ‘de wederzijdse intentie om tot een andere oplossing te komen’.
Verwijten
Omtzigt, die als hoofdrolspeler in het CDA-drama van het afgelopen jaar, het stuk schreef voor de Evaluatiecommissie, plaatst een aantal keiharde verwijten. Zo zouden sponsoren die zich hebben ingekocht, belang hebben bij het wijzigen van het verkiezingsprogramma. Hij verwijt – de vertrokken partijvoorzitter – Rutger Ploum dat hij zijn belofte niet nakwam. Volgens Omtzigt zou hij De Jonge mogen opvolgen als die zou wegvallen als lijsttrekker. Toen De Jonge stopte als kandidaatlijsttrekker, kwam Hoekstra in beeld en niet hij. Dan zijn er fractiemedewerkers die Omtzigt ‘psychopaat, teringhond zieke man eikel en labiel’ noemden.
Omtzigt werd dan wel voortdurend ‘Onze Pieter’ genoemd, maar het stuk toont oogverblindend scherp aan dat er een kloof is tussen de huidige nummer één Hoekstra en zijn tweede man Omtzigt. En ook al tussen de bijna-lijsttrekker Hugo de Jonge die afhaakte en Omtzigt.
De Jonge en Hoekstra zijn klassieke CDA-bestuurders en Pieter Omtzigt komt onconventioneel op voor de burger en pakt de misstanden aan, zoals met de Kindertoeslagenaffaire. Zijn visie op de falende overheid legde hij neer in zijn boek ,,Een nieuw sociaal contract. De manier waarop hij dat deed, leidde ertoe dat hij ‘gesensibiliseerd’ moest worden. Tevergeefs’’, meldde Hoekstra in de ministerraad.
Griekse tragedie
De partijtop heeft de afgelopen maanden alles gedaan om Omtzigt geen enkele aanleiding te geven om te breken. Van Rij en Bijleveld werden met die missie aangesteld als interim partijvoorzitter en adviseur. Het contact was ‘nauw en goed’ schrijft Omtzigt, maar toch voltrok de breuk zich als in een Griekse tragedie.
De CDA-top was dit weekend nog volop bezig de schade te herstellen van de memobom, toen de volgende alweer ontplofte. Het vertrek van Omtzigt uit de partij. Er werden nog gesprekken gevoerd om de wonden te helen die het memo heeft aangericht. Niet alleen door CDA-leider Wopke Hoekstra maar ook door ook partijvoorzitter Marnix van Rij en zijn adviseur Defensie-minister Ank Bijleveld. ,,Er moet heel wat reparatiewerk worden verricht’’, zegt een ingewijde. ,,Mensen zijn direct en indirect geraakt, dat vergt nazorg.’’
Er wordt vurig gehoopt dat het hoofdstuk kan worden gesloten met het verschijnen van de Evaluatiecommissie van oud-minister Liesbeth Spies, die de oorzaken van de verkiezingsnederlaag onderzoekt. Dat verschijnt op 5 juli en zal die dag worden aangeboden aan het partijbestuur dat dan vergadert. ,,Maar wat een jaar lang gist en broeit en zich ophoopt, kan langer duren dan je zou willen.’’
Het verschijnen van het memo werkte als een splijtzwam. Prominenten stellen vast dat Omtzigt zware geestelijke problemen heeft. Ze hopen dat hij herstelt. Anderen zijn er klaar mee. De bewindslieden die vrijdag na de ministerraad naar buiten kwamen, legden heel voorzichtig de vinger op de zere plek. Staatssecretaris Mona Keijzer: ,,Het is nogal wat, alles bij elkaar. Ik had gehoopt dat Pieter rust zou pakken.” Hoekstra typeerde het gelekte document ‘heel beschadigend’.
Zelf gelekt
In de CDA-top wordt rekening gehouden met de mogelijkheid dat Omtzigt zijn harde verhaal over de partij zelf heeft gelekt. ,,Wij weten dat hij het niet alleen heeft gedeeld met de Evaluatiecommissie, maar ook met anderen’’, zegt een ingewijde. Het kan dus ook zijn dat iemand die het in vertrouwen kreeg, het toch heeft gelekt.
Een prominente CDA’er die soms contact heeft met ziek thuiszittende CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, stelt: ,,Hij is lelijk ziek. Dit helpt hem totaal niet, het CDA ook niet. Als die jongen één ding nodig heeft….hier wordt hij alleen maar zieker van. Hij is al wekenlang heel erg kwetsbaar. Met soms een goede dag.’’
Partijvoorzitter Marnix van Rij heeft net voor het weekend zijn nog onwetende leden van de Verenigingsraad stoom laten afblazen over het gewraakte memo van zesenzeventig pagina’s van Pieter Omtzigt. Daar kondigde Van Rij aan dat de beweringen van Omtzigt zullen worden onderzocht.
Een lid van de Verenigingsraad zegt ,,Enerzijds is men ontstemd en verbijsterd over het memo. Dat CDA’ers zo met elkaar omgaan. Ook dat het is gelekt. En ook: als er maar vijfentwintig procent van waar is, dan moet het CDA naar zichzelf gaan kijken en het boetekleed aantrekken.’’
Oorlog
,,Omtzigt maakt van werkelijk álles een oorlog’’, verzucht een partijprominent. Uit het document blijkt een voortdurend gevoel van miskenning, terwijl Omtzigt toch ook werd bewierookt. De lof kwam meestal van de basis en in mindere mate van mensen die met hem werkten.
,,Ik heb nooit zo vaak van iemand de tranen moeten drogen als van Pieter Omtzigt’’, zegt een oud-CDA-Kamerlid die lang geduld had met het stemmenkanon uit Enschede. Omtzigt werd als complex en geniaal gezien.
In de fractie kreeg Omtzigt in toenemende mate meer ruimte omdat hij niet alleen meer stemmen meebracht, maar ook omdat hij scoorde. Op ministeries werden ze nerveus van zijn vragen. Altijd vond Omtzigt nieuwe narigheid in de antwoorden, waarmee hij de minister verder onder druk zette.
Waar fractievoorzitter Sybrand Buma Omtzigt kort probeerde te houden en hem zelfs een woordvoerderschap ontnam in de MH17-kwestie, nam Omtzigt weer meer ruimte onder fractievoorzitter Pieter Heerma. Voor deze judoka was Omtzigt ook moeilijk te handelen. Hoekstra zat nauwelijks met Omtzigt in de fractie, voordat hij bedankte voor het partijlidmaatschap.
