Coronavirus: Wordt china het nieuwe Chernobyl

Nadat de inwoners van de in quarantaine geplaatste stad Wuhan het nieuws hoorden dat Dr. Li Wenliang op 7 februari was overleden aan het coronavirus, openden ze hun ramen en huilden. Anderen gingen de straat op om te fluiten voor de klokkenluider. Het verdriet en de woede, zoals geuit op de Chinese straten, balkons en de sociale media, heeft de laatste dagen een ongekend niveau bereikt.

• De ziekte die het land teister, kan volgens sommigen een Chinees ‘Tsjernobyl’ worden, het in de doofpot proberen te stoppen van een ramp die uiteindelijk leidde tot de val van het regime.
• Veel analisten verwachten dat Beijing de economie zal stimuleren, maar stimulering werkt alleen als er sprake is van onderliggende economische activiteit. Nu een groot deel van de economie is stilgelegd, is er niet veel om te stimuleren. Een dode economie is een existentiële crisis voor een regime waarvan de primaire basis van de legitimiteit de voortdurende welvaart is
• De vrijmoedigheid van deze recente eisen toont aan dat het Chinese volk, door de uitbraak, zijn angst voor Xi en de Communistische Partij begint te verliezen. Rudd en Chinese propagandisten zeggen dat de Partij deze crisis zal doorstaan, maar als de mensen niet meer bang zijn, kan er van alles gebeuren.
• “Als ze ons geen uitleg geven, zullen we niet opgeven,” zei Lu Shuyun, de moeder van Dr. Li Wenliang, die erop staat om te weten waarom de Wuhan politie hem lastigviel terwijl hij patiënten probeerde te redden.

Li, die samen met zeven andere artsen werd berispt voor het waarschuwen voor de uitbraak in december, werd beschuldigd van “het verspreiden van valse geruchten” en “het verstoren van de sociale orde” en werd voor zijn moedige inspanningen kortstondig vastgehouden, ondervraagd en gedwongen een “vermaningsbrief” te ondertekenen. Li heeft ongetwijfeld het virus opgelopen tijdens het behandelen van patiënten in het Centrale Ziekenhuis van Wuhan.

De eerste officiële aankondiging van zijn dood, op donderdagavond, leidde tot woedende reacties op de sociale media. De door de staat gecontroleerde media berichtte eerst dat hij nog leefde, maar ernstig ziek was- wellicht om de publieke opinie te bedaren. Toen hij voor de tweede keer dood werd verklaard, volgde een ware razernij. Chinese censoren haalden miljoenen sociale media berichten die de jonge dokter ondersteunden weg. Li was 34 jaar.

Sommigen stellen dat het Chinese politieke systeem in staat zal zijn om veranderingen te weerstaan, als de herinnering aan de ziekte in de hitte van de komende zomer vervaagd. Aan de andere kant kan de ziekte die het land teistert, zoals anderen stellen, China’s “Tsjernobyl” kunnen zijn, de doofpot van een ramp die uiteindelijk tot de ondergang van het regime zal leiden.

In het kamp van de ontkenners van het Tsjernobyl- scenario bevindt zich de voormalige Australische premier Kevin Rudd. “Xi heeft een bijna absolute politieke macht over China’s marxistisch-leninistische staat,” schreef hij in een column van 8 februari. Het is “zeker”, verzekert hij ons, “dat de crisis, zodra opgelost, de manier waarop China in de toekomst wordt geregeerd niet zal veranderen.”

Rudd’s argument is dat Xi’s prioriteiten, die hij “tien concentrische cirkels vanuit het partijcentrum” noemt, hetzelfde zullen blijven. De belangrijkste van die prioriteiten is het handhaven van het politieke systeem van het land. Zoals Rudd, nu voorzitter van het Asia Society Policy Institute, opmerkt: “Sinds hij in 2012 aan de macht kwam heeft Xi de greep op de macht van de Communistische Partij versterkt en een uitgebreide nationale agenda ontwikkeld waaruit al het andere – ook het binnenlandse crisismanagement – moet volgen”.

Is Xi zo sterk? Hij heeft de verwachtingen getrotseerd en heeft een macht verzameld die ongezien is sinds de dagen van Deng Xiaoping, de sluwe opvolger van Mao. Sommige analisten vergelijken zijn positie met die van Mao zelf. Politiek gezien lijkt Xi “negen levens” te hebben.

Met enige zekerheid kunnen we stellen dat hij al bezig is om zijn tegenstander, Premier Li Keqiang, de schuld te geven indien het misgaat. Li is namelijk in het bijzonder belast met de coördinatie van de reactie van Peking op de epidemie.

Op 26 januari kondigde de Communistische Partij aan dat Li de Chinese taskforce, genaamd de Leidende Kerngroep ter Bestrijding van de Nieuwe Besmettelijke Pneumonie van het Coronavirus, zou voorzitten. Xi heeft ook een tactiek van Mao geleend en zich teruggetrokken uit de schijnwerpers door in de laatste week van januari grotendeels uit de officiële media te verdwijnen.

Maar er zijn redenen waarom Xi zich, ondanks zijn slimmigheden, niet aan zijn verantwoordelijkheid kan onttrekken. Ten eerste brengt zijn grote macht verantwoordelijkheid met zich mee en lijkt hij zich te realiseren dat er momenten zijn waarop hij zijn primaatschap moet erkennen. In de strijd tegen de epidemie zei Xi tijdens een vergadering op 28 januari in Peking met de directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie, Tedros Adhanom Ghebreyesus: “Ikzelf heb werk geleid en georganiseerd”.

Ten tweede lijkt de Chinese economie, door de epidemie en andere redenen, te krimpen, niet alleen op kwartaalbasis, maar eveneens op jaarbasis. De Chinese vraag naar olie is nu 20% gedaald ten opzichte van deze periode vorig jaar. Veel fabrieken en winkels blijven gesloten, lang na het einde van de Chinese Nieuwjaars vakantie. De voorjaarsbijeenkomst van de Beurs van Kanton, die gepland staat voor april, is geannuleerd. Luchtvaartmaatschappijen hebben het aantal vluchten naar China teruggebracht; veel routes zijn voor onbepaalde tijd opgeschort.

Deze rampspoed treft China terwijl de economische groei al aan het vertragen was, met ongeveer 2% reële groei nog voor de epidemie, en terwijl er al sprake was van betalingsverzuim.

Veel analisten verwachten dat Beijing de economie zal stimuleren, maar stimulering werkt alleen als er sprake is van onderliggende economische activiteit. Nu een groot deel van de economie is stilgelegd, is er niet veel om te stimuleren. Een dode economie is een existentiële crisis voor een regime waarvan de primaire basis van de legitimiteit de voortdurende welvaart is.

Ten derde zal het Chinese volk, zoals blijkt uit de reactie op de dood van Li Wenliang, zich niet laten leiden door de interne communistische partijmanoeuvres van Xi. Ten eerste hebben de plaatselijke functionarissen de dekmantel van Peking weggetrokken. Op 27 januari zei Zhou Xianwang, de burgemeester van Wuhan, in het openbaar dat hij de coronavirusepidemie niet aan het publiek kon onthullen omdat hij wachtte op toestemming van hogerhand. Door die klacht sloeg Peking een modderfiguur.

Het Chinese volk is woedend, mede doordat Zhou met de beschuldigende vinger naar Peking wees, en in tegenstelling tot eerdere malversaties van Peking, spreekt het nu over fundamentele zaken en eist het basisrechten op. Het refrein dat nu in heel China wordt geuit is: “Wij willen vrijheid van meningsuiting!” Mensen in die geteisterde samenleving, net zoals de mensen die vrijheid zoeken in Hong Kong, hebben het politiek indrukwekkende lied van Les Miserables, “Do You Hear the People Sing?”, als hun lijflied aangenomen.

De dood van Dr. Li komt nadat een rechtsgeleerde van de Tsinghua Universiteit, Xu Zhangrun, vorige week in het openbaar Xi Jinping “niet erg slim” noemde en hem vroeg om af te treden. Op hetzelfde moment ondertekenden Xu en acht anderen een open brief aan het Nationale Volkscongres, getiteld “Het recht op vrijheid van meningsuiting begint vandaag”.

De vrijmoedigheid van deze recente eisen toont aan dat het Chinese volk, door de uitbraak, zijn angst voor Xi en de Communistische Partij begint te verliezen. Rudd en Chinese propagandisten zeggen dat de Partij deze crisis zal doorstaan, maar als de mensen niet meer bang zijn, kan er van alles gebeuren.

Als de mensen hun angst verliezen, denken ze dat ze alles kunnen doen of ze geven gewoon niet om de gevolgen. Dat is vaak het moment waarop machtige politieke systemen afbrokkelen.

Xi moet zich schrap zetten voor een vroege zomer, na de viruspieken in april en mei in grote bevolkingscentra buiten de provincie Hubei, het huidige epicentrum. Dan zal het Chinese volk serieus over de schuldvraag beginnen.

Op dit moment is Xi meer gericht op het beheersen van de verhaallijn dan op het beëindigen van de epidemie. De hierboven beschreven samenstelling van de negen leden tellende de Leidende Kerngroep is bijzonder verontrustend. Er staat slechts één volksgezondheidsambtenaar op het rooster, dat verder gevuld is met partij- en propagandafunctionarissen. De hogepriester van de partijpropaganda, Wang Huning, is vice-voorzitter. “Het handhaven van de integriteit van Xi Jinping’s dictatoriale heerschappij is duidelijk de primaire focus van de Kerngroep,” vertelde Chinaspecialist Charles Burton van Ottawa’s Macdonald-Laurier Instituut aan Gatestone.

Xi Jinping, echter, heeft de controle over de verhaallijn reeds verloren. Zijn propaganda rijdt de capaciteit om de epidemie uit te roeien in de wielen. Geheimhouding en het achterhouden van informatie helpen nooit.

In elk geval zal één vrouw niet toestaan dat de autoriteiten informatie lang achterhouden. “Als ze ons geen uitleg geven, zullen we niet opgeven,” zei Lu Shuyun, de moeder van Dr. Li Wenliang, die erop staat om te weten waarom de Wuhan politie hem lastigviel terwijl hij patiënten probeerde te redden.

Kan één vrouw het opnemen tegen de sterke man Xi Jinping? In deze wedstrijd, wedt op de moeder. Ze heeft tenslotte zo’n 1,4 miljard boze mensen aan haar zijde.