Indignatie redactie 
De angst veroorzaakt door de uitbraak van het coronavirus is groter dan die veroorzaakt door een ernstige oorlog omdat iedereen in de frontlinie zit en iedereen weet dat ze een mogelijk slachtoffer zijn. De beste parallel is de terreur die wordt gevoeld door mensen die worden bezet door een vijandig buitenlands leger; zelfs als in dit geval de indringer de vorm heeft van een minuscuul virus.
De politieke gevolgen van de Covid-19-pandemie zijn al enorm, omdat de opmars en de wanhopige maatregelen ter bestrijding ervan de nieuwsagenda volledig domineren en dit in de nabije toekomst zullen blijven doen, hoewel dit de aard is van deze ongekende gebeurtenis die niet te voorzien is.
Door het virus is de geschiedenis echter niet tot stilstand gekomen: cruciale gebeurtenissen blijven plaatsvinden, zelfs als ze worden genegeerd door mensen die volledig opgaan in de strijd om te overleven in het licht van een nieuwe ziekte. Veel van deze niet-herkende maar zeer reële crises vinden plaats in het Midden-Oosten, de arena waar grootmachten traditioneel confrontaties voeren die worden uitgevochten door hun plaatselijke volmachten.
Bovenaan de lijst van kritieke nieuwe conflicten die door de pandemie zijn overschaduwd, is de strijd om de troon van Saoedi-Arabië : kroonprins Mohammed bin Salman (MbS), wiens slinkende groep bewonderaars hem omschrijft als ‘mercuriaal’, lanceerde deze maand een een soort van staatsgreep door het arresteren van zijn oom, prins Ahmed bin Abdulaziz, en zijn neef, prins Mohammed bin Nayef, die hij in 2017 als kroonprins verplaatste.
De nieuwe zuivering van naaste familieleden door MbS kan worden ingegeven door zijn wens om potentiële rivalen voor de kroon te elimineren die naar voren zouden kunnen stappen bij de dood van koning Salman, zijn 84-jarige vader. Deze noodzaak om de koninklijke opvolging te regelen is de afgelopen weken urgenter geworden omdat de Amerikaanse presidentsverkiezingen in november de kroonprins een essentiële bondgenoot kunnen zien verliezen: Donald Trump, een man die in toenemende mate in diskrediet is geraakt door zijn shambolische reactie op Covid- 19, en die Joe Biden’s opkomst als de waarschijnlijke Democratische kandidaat voor het presidentschap onder ogen moet zien.
Trump is een cruciale steun geweest voor MbS, naast hem ondanks zijn rol bij het starten van een niet te winnen oorlog in Jemen in 2015 en zijn vermeende verantwoordelijkheid voor de gruwelijke moord op de Saoedische journalist Jamal Khashoggi in Istanbul in 2018. MbS heeft persoonlijke betrokkenheid bij de moord ontkend. , maar vertelde vorig jaar aan PBS : “Het gebeurde onder mijn toezicht. Ik krijg alle verantwoordelijkheid, omdat het onder mijn toezicht is gebeurd. ‘
Het verslag van verkeerde inschattingen door MbS nadat hij zich vijf jaar geleden had gevestigd als de facto heerser van Saoedi-Arabië, maakt inspecteur Clouseau in vergelijking een strateeg van Napoleontische gestalte. Elk van zijn initiatieven in binnen- en buitenland is tot stilstand gekomen of mislukt, van de eindeloze en rampzalige oorlog in Jemen tot de escalerende confrontatie met Iran die culmineerde in de drone- en raketaanval van Teheran afgelopen september op Saoedische oliefaciliteiten.
De laatste gok van MbS is om te breken met Rusland en de markt te overspoelen met Saoedische ruwe olie, net nu de wereldvraag instort vanwege de economische impact van de pandemie. In het geheugen van het Midden-Oosten toonde alleen Saddam Hussein een vergelijkbare combinatie van overmoed en grillige prestaties die rampzalige ondernemingen als de Iraakse invasie van Iran in 1980 en Koeweit in 1990 inspireerden.
Ik heb eens een Russische diplomaat met kennis van de werking van de Iraakse heerserskring gevraagd waarom geen van zijn senior luitenants, van wie sommigen intelligent en goed geïnformeerd waren, hem had gewaarschuwd voor het nemen van zulke idiote beslissingen. ‘Omdat het enige veilige wat je in die kringen kon doen, 10 procent sterker was dan de baas’, legde de diplomaat uit. MbS toont naar verluidt hetzelfde ongeduld jegens iedereen die kritisch is over het nieuwste sluwe plan.
Als het gaat om de olieprijsoorlog, is de kans groot dat het Kremlin dit heeft doordacht en Riyad niet. De Russische financiële reserves zijn hoog en de afhankelijkheid van invoer minder dan tijdens het laatste prijsconflict van vijf jaar geleden tussen de twee grootste olie-exporteurs. Het is onvermijdelijk dat alle oliestaten in het Midden-Oosten gedestabiliseerd zullen worden, Irak is een goed voorbeeld vanwege zijn volledige afhankelijkheid van olie-inkomsten. Iran, dat leed aan de ergste uitbraak van Covid-19 in de regio, wankelde al onder de gevolgen van Amerikaanse sancties.
Na verloop van tijd kunnen de Russen hun hand in de regio overspelen – zoals alle buitenlandse spelers lijken te doen wanneer ze worden aangemoedigd door tijdelijke successen. Voorlopig doen ze het echter goed: in Syrië heeft het door Rusland gesteunde offensief van de troepen van president Assad de rebellenclave in Idlib zonder Turkije onder druk gezet, ondanks alle strijdlustige dreigementen van president Erdogan, die er veel aan kunnen doen.
Deze ontwikkelingen hebben twee maanden geleden misschien een sterkere internationale reactie uitgelokt, maar worden nu door landen die zich schrap zetten voor het uitbreken van de pandemie als irrelevante side-shows behandeld. Het is gemakkelijk om te vergeten dat slechts 10 weken geleden de VS en Iran aan de rand van een totale oorlog stonden, nadat de Iraanse generaal Qassem Soleimani op de luchthaven van Bagdad werd vermoord in een Amerikaanse drone-aanval. Na rituele Iraanse represailles tegen twee Amerikaanse bases, hebben beide partijen hun retoriek en hun acties de-escaleerd. In plaats van drastisch van koers te veranderen, herevalueerden de Iraniërs echter waarschijnlijk hun strategie van pinprick-guerrilla-aanvallen door proxy’s op de VS en hun bondgenoten: deze week beschuldigden de VS een door Iran gesteunde paramilitaire groep vuurraketten op een Amerikaanse basis in het noorden van Bagdad, waarbij twee Amerikanen en één Brit werden gedood.
Covid-19 verandert al de politieke berekeningen in het Midden-Oosten en de rest van de wereld: een tweede termijn voor president Trump lijkt veel minder waarschijnlijk dan in februari. De verkiezing van Biden, een archetypisch lid van het Washington-establishment, zal de dingen misschien niet ten goede veranderen, maar het zou een zekere mate van normaliteit herstellen.
Het buitenlands beleid van Trump in het Midden-Oosten en elders is in de praktijk altijd minder innovatief geweest dan zijn aanhangers en critici beweerden. Vaak leek het in Irak en Afghanistan verrassend veel op dat van Barack Obama. Het grootste verschil was dat Trump de nucleaire deal met Iran stopzette, maar zelfs daar vertrouwde Trump op de ‘maximale druk’ van economische sancties om de Iraniërs te dwingen te onderhandelen. Ondanks alle bombast en jingoisme van Trump is hij nooit echt een oorlog begonnen.
Dit verandert nu echter op een manier die niemand had kunnen voorspellen, omdat de pandemie qua politiek veel weg heeft van een oorlog. Het politieke landschap verandert overal door deze moderne versie van de Grote Pest. Door niet coherent op de dreiging te reageren en buitenlanders de schuld te geven van de verspreiding ervan, isoleert Trump zichtbaar de VS en ondermijnt het de hegemoniale rol die het sinds de Tweede Wereldoorlog heeft gespeeld. Zelfs als Biden wordt gekozen als de volgende president, heeft de VS haar onbetwiste voorrang in een postpandemische wereld verloren.
