‘Ik weet niet hoeveel vrijheidsbeperkende maatregelen een mensenleven waard mag zijn’

Het rijk der vrijheid: de wortel die ons voor de neus wordt gehouden om het nog een paar maanden vol te houden. Nu nog even doorploeteren, werken, shoppen, slapen, werken, shoppen, slapen. Mits een voldoende hoge vaccinatiegraad mogen we daarna weer zuipen, dansen, onze vrienden thuis ontvangen, misschien wel op reis gaan.

Het droombeeld van het rijk der vrijheid was, vóór Hugo de Jonge het opnieuw introduceerde, vooral bekend in marxistische kringen. Karl Marx gebruikte de beeldspraak als wortel voor de revolutionaire marxisten: na de zware, moeizame klassenstrijd zou de klasseloze samenleving komen, waar er welvaart voor iedereen is. We weten hoe dat is uitgedraaid: na de klassenstrijd kwam de dictatuur aan de ene kant, de nieuwe, op kapitalistische leest geschoeide klassensamenleving aan de andere kant. Het voordeel van die kapitalistische samenleving leek duidelijk: je kon gaan en staan waar je wilt, afspreken met wie je wilt, dragen wat je wilt.

Het zal me benieuwen hoe dit nieuwe droombeeld zal uitdraaien. Hier en daar oppert een expert al dat sommige maatregelen tegen corona ook in dat hemelse rijk der vrijheid niet meer zullen verdwijnen. Er zijn dit jaar wel érg weinig griepdoden. Misschien moeten we in de toekomst elk griepseizoen met zijn allen aan het mondmasker. Kleine moeite, toch, voor een paar duizend mensenlevens? Bijna alle steden hebben nog meer camera’s in de publieke ruimte geplaatst om samenscholingen te monitoren. Wat denkt u? Dat die dure camera’s weer weggehaald worden? Toch handig, dat de politie altijd en overal zicht heeft op potentiële raddraaiers. En waarom zou je niet verplicht gevaccineerd moeten zijn om ons land in te mogen? We willen toch niet dat buitenstaanders virusdeeltjes meebrengen? Waarom zou een concertganger of een theaterbezoeker geen vaccinatiebewijs moeten voorleggen? Zo’n zaal is een walhalla voor de superverspreider.

Maar is dat werkelijk vrijheid? Voor ik versleten word voor virusontkenner, doorgeschoten individualist en gewetenloze besmetter van bejaarden en andere zwakkeren: ik weet ook niet hoe het moet. Ik weet niet hoeveel vrijheidsbeperkende of de privacy schendende maatregelen een mensenleven waard mag zijn. Of waarom we met z’n allen vrijheden opofferen om de toekomstige coronadoden te redden, maar niet dezelfde opofferingsgezindheid aan de dag leggen voor alle levensjaren die verloren gaan door structurele armoede. Vragen die te groot zijn om in deze bescheiden column te beantwoorden. Wat me wel irriteert en een onvrij gevoel geeft: het zijn lastige vragen waar omheen wordt gefietst. Er wordt zedig gezwegen over de waarde van het leven, en wat een leven waardig maakt. Het voelt aan alsof ons een nieuw sociaal contract door de strot wordt geduwd. We ondertekenen dat braaf, zonder de kleine letters te mogen lezen, bang om op intensieve zorg te eindigen, bang de dood van bomma op ons geweten te hebben. Ik wil discussies, polemieken, parlementaire debatten, desnoods betogingen. Alle moeilijke ethische vraagstukken over leven en dood, alle feiten naakt op tafel. Alleen een goed doordacht, grondig doorgepraat en via democratische weg bekrachtigd rijk kan een rijk der vrijheid zijn.