Indignatie redactie 
In het Franse overzeese gebied Nieuw-Caledonië protesteren separatisten momenteel gewelddadig tegen een geplande hervorming van de kieswet. De Franse regering roept de noodtoestand uit – en blokkeert TikTok. Er bestaan twijfels over de wettigheid van dit besluit.
Zogenaamde independentisten veroorzaken onrust in het Franse overzeese gebied Nieuw-Caledonië . Ze protesteren tegen een door Parijs geplande constitutionele hervorming. Vorige week was er sprake van plunderingen in de hoofdstad Nouméa en werden winkels en openbare voorzieningen in brand gestoken. Er waren verschillende doden.
Afgelopen woensdag heeft de Franse premier Gabriel Attal samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Overzeese Gebieden en het ministerie van Justitie de noodtoestand uitgeroepen voor de archipel , die in eerste instantie twaalf dagen zal gelden. Als gevolg hiervan stuurde Frankrijk strijdkrachten naar de Stille Oceaan – en werd het populaire sociale-mediaplatform TikTok in de regio geblokkeerd.
Dit besluit is een primeur in de Europese Unie. Het aanvallen van communicatiemiddelen in tijden van gewelddadige protesten is een maatregel die je zou verwachten van autocratische regimes – maar niet op Frans grondgebied. Een potentieel langdurige overeenkomst in de rechtbank zou nodig zijn geweest om een dergelijke eis ten uitvoer te leggen.
Dit is hoe de autoriteiten het verbod rechtvaardigen
De Franse regering heeft nog niet officieel gereageerd op de reden waarom zij TikTok blokkeerde en waarom andere platforms gespaard bleven.
Attal rechtvaardigde de blokkering van het Chinese platform door te zeggen dat het werd gebruikt door groepen die verantwoordelijk zijn voor het geweld op het eiland. De premier vertelde aan het Franse tijdschrift Numerama dat TikTok effectief verboden was vanwege inmenging en manipulatie. De app zou worden gebruikt als medium om desinformatie op sociale netwerken te verspreiden. De krant Le Monde meldt dat het platform het doelwit was omdat het ‘boodschappen van haat en oproepen tot geweld’ deelde. Philippe Gomes, de voormalige president van de regering van Nieuw-Caledonië, vertelde Politico dat het besluit bedoeld was om demonstranten ervan te weerhouden “bijeenkomsten en protesten” via de app te organiseren.
Het regeringsdecreet is gebaseerd op een noodtoestandwet uit 1955. In 2017 werd een paragraaf toegevoegd: “De minister van Binnenlandse Zaken kan elke maatregel nemen om de onderbreking te garanderen van elke online openbare communicatiedienst die terroristische daden oproept of pleegt.” Verheerlijkt.” Op de vraag welke specifieke berichten dit waren, gaf het Franse Ministerie van Binnenlandse Zaken op het moment van publicatie geen antwoord.
De persafdeling van TikTok vertelde netzpolitik.org dat noch de Nieuw-Caledonische autoriteiten, noch de Franse regering vóór de blokkering hun zorgen hadden geuit over de inhoud op TikTok. Het was betreurenswaardig dat de Hoge Commissaris van Nieuw-Caledonië had besloten de dienst op te schorten.
TikTok is eigendom van het Chinese technologiebedrijf ByteDance, gevestigd in Peking. Volgens eigen informatie heeft de korte video-app meer dan 150 miljoen maandelijkse gebruikers in de EU, waardoor het een van de meest gebruikte platforms is. De Europese Commissie opende in februari een onderzoek naar TikTok vanwege mogelijke schendingen van de EU-wetgeving inzake digitale diensten.
Geen duidelijke wettelijke basis
Nicolas Hervieu, advocaat op het gebied van publiekrecht en Europese mensenrechten, twijfelt aan de wettigheid van dit “ongekende” besluit om TikTok te blokkeren . Hij omschrijft een verband met terrorisme als “meer dan twijfelachtig”. Voor advocaat en beoefenaar van juridische beroepen Maître Eloas zou deze maatregel proportioneel kunnen zijn in het kader van de noodtoestand. “Als blijkt dat de relschoppers TikTok gebruiken om gewapende rebellie aan te wakkeren en te coördineren”, schreef hij op X.
De Franse NGO La Quadrature du Net (LQDN) heeft scherpe kritiek op het optreden van de Franse regering. In werkelijkheid is het blokkeren van TikTok niet te wijten aan terroristische inhoud, maar eerder aan het feit dat de app zich heeft ontwikkeld tot een centraal platform voor de communicatie van demonstranten.
Ook Access Now, een NGO die zich richt op digitale burgerrechten, maakt zich zorgen over de gevolgen van het besluit. Het overdreven bereik van Frankrijk schept een gevaarlijk precedent, zegt Eliška Pírková, senior beleidsanalist en hoofd van de mondiale vrijheid van meningsuiting bij Access Now. Regeringen over de hele wereld kunnen meer willekeurige lockdowns opleggen. Zelfs als de Franse wet de maatregel toestaat, kan deze niet worden gerechtvaardigd op grond van de Digital Services Act (DSA) of op grond van de internationale mensenrechtenwetgeving.
LQDN daagt de maatregel nu voor de rechter. De belangenorganisatie riep vrijdag in een spoedprocedure op tot vernietiging van het besluit. Met het bevel brengt de Franse regering een bijzonder zware klap toe aan de vrijheid van meningsuiting op internet. Een dergelijk decreet van een zogenaamd constitutioneel regime kan niet worden gerechtvaardigd – noch door de lokale context, noch door schadelijke inhoud op het platform.
Het EU-recht is niet van toepassing in Nieuw-Caledonië
De maatregel is niet verenigbaar met de Digital Services Act, die sinds februari dit jaar van kracht is in de Europese Unie. Nieuw-Caledonië maakt echter geen deel uit van de EU. In tegenstelling tot de Franse overzeese gebiedsdelen Polynesië, Wallis en Futuna of Saint Pierre en Miquelon, wordt de archipel sinds 2003 beschouwd als een overzeese gemeenschap met een speciale status.
De DSA staat in extreme gevallen ook toe dat bepaalde platforms doorgaans op nationaal niveau worden geblokkeerd. Er is echter goedkeuring van de rechtbank vereist en een verbod kan slechts voor een beperkte tijd plaatsvinden. EU-commissaris Thierry Breton zei vorig jaar dat de DSA niet kan worden gebruikt voor willekeurige shutdowns. Er waren eerder protesten tegen dergelijke scenario’s van verschillende NGO’s.
Blokkade al actief
Het mobiele netwerk in Nieuw-Caledonië wordt beheerd door één operator. Dit maakt het veel gemakkelijker en sneller om TikTok daar te laten blokkeren dan wanneer de maatregel het vasteland van Frankrijk en zijn veelheid aan operators had getroffen. Op het vasteland van Frankrijk zou een blokkade ingewikkelder zijn om te implementeren, maar het blijft een “zeer reële en schadelijke mogelijkheid”, legt Felicia Antonio, #KeepItOn-campagnemanager bij Access Now, uit.
Het tijdschrift BFM Tech&Co meldt dat het kabinet van Attal het verbod heeft bevestigd. Het is al van kracht, tot nu toe alleen op mobiele telefoons. TikTok wordt echter vooral op smartphones gebruikt en de portretvideo’s zijn hiervoor geoptimaliseerd. De inhoud is via de browser ook op andere apparaten toegankelijk, maar dit is omslachtig.
Ongeacht de wettigheid van het besluit kan het verbod gemakkelijk worden omzeild. Een eenvoudige VPN is voldoende om als zogenaamd niet-Nieuw-Caledonische gebruiker toegang te krijgen tot TikTok en zo de locatiespecifieke blokkering te vermijden.
Constitutionele hervormingen moeten het stemrecht uitbreiden
De aanleiding voor de gewelddadige rellen op de archipel is een constitutionele hervorming die al is goedgekeurd door de Franse Nationale Vergadering, maar nog niet door het parlement is aangenomen.
Voorheen mochten alleen burgers die al 25 jaar in Nieuw-Caledonië woonden, en hun kinderen, deelnemen aan de verkiezingen. In de toekomst moeten ook degenen die er pas tien jaar wonen, kunnen stemmen. De Indépendantisten vrezen dat de nieuwe kieswet ertoe zou kunnen leiden dat de invloed van de inheemse bevolking van Nieuw-Caledonië – de Kanaks – verdwijnt. Zij vormen ongeveer 40 procent van de bevolking. Volgens de wetten van de Franse Republiek is de speciale regeling die momenteel van kracht is echter ondemocratisch en daarom ongrondwettelijk.
De Independentisten hopen al heel lang op een eigen staat. Voor Frankrijk is het ongeveer 17.000 kilometer verderop gelegen gebied geopolitiek, militair en vanwege de nikkelafzettingen van groot belang. Nieuw-Caledonië had al een uitgebreide autonomie bereikt via een overeenkomst uit 1998 als onderdeel van de dekolonisatie.
