Indignatie redactie 
Beperkt Rusland de olie- en gasstromen naar Europa echt? Het verrassende antwoord is: nee. Veel mensen in Europa en daarbuiten lijken te geloven dat Rusland, als reactie op westerse sancties, de gasstromen naar Europa heeft beperkt. Toch is dit niet het geval, zoals blijkt uit dit artikel.
Er zijn momenteel vijf grote pijpleidingen die Russisch gas leveren – of zouden kunnen leveren – aan Europa: Nord Stream I en Nord Stream II via de Oostzee naar Duitsland; de Jamal-pijpleiding door Polen naar Duitsland; de pijpleidingen Sojoez en Broederschap door Oekraïne; en de TurkStream-pijpleiding door de Zwarte Zee en Turkije naar Zuidoost- en Centraal-Europa (zie de kaart hieronder).
Al deze pijpleidingen zijn momenteel buiten dienst of draaien op beperkte capaciteit – hoewel niet vanwege Russische vergelding, maar vanwege westerse sancties of politieke beslissingen:
– de Jamal-pijpleiding is gesloten omdat Polen de operationele overeenkomst met Rusland heeft beëindigd (na de Russische inval in Oekraïne en om onafhankelijk te worden van Russisch gas).
– de Sojoez-pijpleiding – die goed is voor ongeveer een derde van het gas dat via Oekraïne wordt geleverd – is door Oekraïne gesloten nadat LPR-troepen de controle over het gascompressorstation hadden overgenomen.
– Nord Stream I draait op beperkte capaciteit omdat Canadese en EU-sancties het onderhoud en de teruggave van verschillende Siemens-gascompressorturbines hebben verhinderd.
– Nord Stream II werd eind 2021 voltooid,zit vol gas, maar is nooit in gebruik genomen vanwege de politieke druk van de VS op Duitsland; Duitsland annuleerde de certificering van de pijpleiding op 22 februari.
– TurkStream – dat in 2014 het South Stream-project verving – blijft operationeel, maar vanwege EU-sancties heeft Bulgarije de betaling in euro aan de Russische Gazprom Bank geweigerd. Daarentegen heeft Hongarije de EU-sancties getrotseerd en blijft het gas ontvangen via TurkStream.
Een andere wijdverbreide misvatting is dat Rusland “betaling in roebels” eiste om wraak te nemen op westerse sancties. Toch is dit ook niet het geval. In plaats daarvan besloot Rusland, nadat westerse sancties tegen de Russische centrale bank ongeveer $ 300 miljard aan Russische deviezenreserves hadden bevroren, dat betalingen in euro en dollar voor gas moesten worden gedaan op een rekening bij de Russische Gazprom Bank en vervolgens door de Russische overheid in roebels zouden worden omgezet (om beslaglegging door de VS/EU te voorkómen).
Waarom beperkt of stopt Rusland de gasstromen naar Europa (nog) niet actief? Simpelweg omdat Rusland geïnteresseerd is in het verdienen van inkomsten uit gasexport, in de wereld (behalve in het Westen) nog steeds gezien wordt als een betrouwbare leverancier en verdere escalatie van het Oekraïne-conflict en directe confrontatie met NAVO-landen wil voorkómen. Rusland zette Kazachstan wel onder druk om de Kazachse olie-export via Turkije in plaats van Rusland te verhinderen.
Waarom brengt Europa dan zijn eigen gasvoorziening in gevaar door sancties tegen Rusland? Het oorspronkelijke doel was waarschijnlijk om de Russische exportinkomsten en de Russische economie lam te leggen. Toch is dit grotendeels mislukt, aangezien de internationale olie- en gasprijzen tot recordhoogtes zijn gestegen. De Russische olie- en gasinkomsten zijn dus gestegen sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne (hoewel technische sancties nog steeds bijten).
De westerse reactie kan echter alleen echt worden begrepen vanuit een Amerikaans perspectief, niet vanuit een Europees perspectief. Vanuit een Amerikaans perspectief is het afsnijden van de Russische gasstromen naar Europa een middel om Rusland te isoleren, Europa te dwingen over te schakelen op Amerikaanse en Arabische LNG-gasleveringen en Europa onder druk te zetten om de Amerikaanse proxy-oorlog in Oekraïne te steunen.
Het meest voor de hand liggende voorbeeld van deze strategie is de Nord Stream II-pijpleiding, die de VS blokkeerde ondanks een Duits-Russische overeenkomst. 75 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog hebben de Duitsers in eigen land nog steeds niets te vertellen – het is in feite een vazalstaat van de VS.
Bovendien moet de Amerikaanse strategie in Oekraïne worden gezien in de context van de bredere Amerikaanse strategie in Eurazië. In juni legde de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken en voormalig CIA-directeur Mike Pompeo in een toespraak op het Hudson Institute uit: “Door Oekraïne te helpen, hebben we de oprichting van een Russisch-Chinese as ondermijnd, gericht op het uitoefenen van militaire en economische hegemonie in Europa, in Azië en in het Midden-Oosten. () Inderdaad, door Oekraïne machtiger te maken, demonstreren we aan China wat hen te wachten staat als zij Taiwan binnenvallen. () We moeten voorkómen dat er een Pan-Euraziatische kolos wordt gevormd waarin Rusland wordt opgenomen, maar wordt geleid door China.”
Desalniettemin zullen de meeste Europese landen – waaronder Duitsland – hun doelniveaus voor gasopslag voor het winterseizoen nog steeds bereiken en mogelijk in staat zijn om de verminderde Russische gasvoorziening gedeeltelijk te vervangen door leveringen uit andere landen, zij het tegen aanzienlijk hogere marktprijzen. Dit heeft al geleid tot enkele bizarre situaties, zoals Duitslands grootste kunstmestproducent die de productie moet stopzetten, terwijl Duitse kunstmesttekorten worden vervangen door import uit – Rusland.
Op 5 september publiceerde de Britse Financial Times een dubbelzinnig geformuleerd artikel dat wereldwijde aandacht heeft gekregen: “Rusland stopt de gasleveringen aan Europa totdat de westerse sancties zijn opgeheven” (later gewijzigd in “Rusland schakelt de belangrijkste gaspijpleiding van Europa uit totdat de sancties zijn opgeheven.”) .
Het artikel suggereerde nogmaals dat Rusland opzettelijk de gasleveringen stopte om wraak te nemen op westerse sancties. In werkelijkheid verklaarde de Russische regering dat ze “zich blijven houden aan hun verplichtingen en contracten”, maar dat ze Nord Stream I niet kunnen exploiteren zolang de technische uitrusting van die pijpleiding gesanctioneerd blijft.
Met name de zes Nord Stream I-gasturbines, die worden onderhouden door een Britse divisie van het Duitse energiebedrijf Siemens, blijven gesanctioneerd volgens de Britse wet – vier ervan staan nog steeds in Canada , één is overgebracht naar Duitsland in plaats van naar Rusland, en de laatste werd getroffen door een olielek dat Siemens niet mag repareren vanwege Britse en EU-sancties.
De Financial Times voegde er later een citaat aan toe van de energiewoordvoerder van de Europese Commissie, volgens wie Rusland “niet bereid was gas via andere pijpleidingen aan Europa te leveren”. Maar zoals hierboven te zien is, zijn die “andere pijpleidingen” gesloten door Polen, Oekraïne en Duitsland.
Dat Rusland nog steeds geen “energieoorlog” tegen Europa voert, blijkt uit de volgende feiten:
– Rusland blijft gas leveren via de Brotherhood-pijpleiding naar Europese landen en zelfs naar Oekraïne (!), en via de TurkStream-pijpleiding naar delen van Zuidoost-Europa.
– Rusland is klaar om gas te leveren via de Nord Stream II-pijpleiding, waarvan de turbines door Rusland zelf worden onderhouden, zodra Duitsland (en de VS) die pijpleiding zouden openen;
– Rusland blijft olie via Oekraïne aan Europa leveren via de Druzhba-pijpleiding, ook al sloot Oekraïne deze pijpleiding in augustus tijdelijk af. Er werd echter in juni overeenstemming bereikt over een EU-embargo tegen de invoer van Russische olie, dat in januari 2023 in werking treedt.
De Britse BBC was deze keer nauwkeuriger toen ze hun artikel als titel noemden : “Rusland wijt sancties voor het stilleggen van gaspijpleidingen”. Inderdaad, de beslissing om Europa los te koppelen van de Russische energievoorziening blijft een volledig westerse geostrategische beslissing, maar de westerse leiders en westerse mainstream media willen, begrijpelijkerwijs, Rusland de schuld geven van die beslissing (en de gevolgen).
Overigens: het Westen kan Rusland dan wel sancties hebben opgelegd vanwege de oorlog in Oekraïne, maar Russische olie blijft via verborgen zeeroutes naar Europa stromen. Sinds het begin van de oorlog zijn er 41 schip-tot-schip-transfers van olie gedaan voor de kust van Griekenland met tankers die Rusland verlieten en later aankwamen in Europese havens, meldden Japanse media. “De overdracht van olie tussen schepen op zee om de oorsprong ervan te verbergen, kan doorgaan, zelfs nadat het olie-embargo van kracht is geworden”, lezen we.
Op 24 augustus werd de overslag van olie van de ene tanker naar de andere in de Golf van Laconia nabij Zuid-Griekenland op de gevoelige plaat vastgelegd. Eén tanker is de in Griekenland geregistreerde Sea Falcon, die op 4 augustus de haven van Ust-Luga in het noordwesten van Rusland verliet. De andere is de onder Indiase vlag varende Yag Lok, die ook op 4 augustus vertrok vanuit de Turkse haven van Aliaga. Kleine boten omsingelden de tankers en hielpen de overslag, volgens het mediabericht.
In de zes maanden tot 22 augustus werden 175 transfers uitgevoerd langs de Griekse kust met de deelname van tankers uit Rusland. In dezelfde periode vorig jaar waren er slechts negen van dergelijke overdrachten. Uit gegevens van het Amerikaans-Britse analysebedrijf Refinitiv bleek dat Rusland 23,86 miljoen vaten olie exporteerde voor schip-tot-schiptransfers voor de kust van Griekenland. In dezelfde periode vorig jaar werden voor dergelijke transfers 4,34 miljoen vaten verscheept.
Ook volgde men de routes van de schepen en bevestigden de onderzoekers dat 89 tankers in de havens aankwamen, vergeleken met slechts drie van dergelijke aankomsten in 2021. Hiervan kwamen er 41 aan in havens in Griekenland, België en elders in Europa, waarbij sommige tankers een tussenstop hadden gemaakt in het Verenigd Koninkrijk.
Het zeegebied bij Griekenland als knooppunt voor olietransporten tussen Rusland en Europa. Zo komt Russische olie toch nog op de Europese markt, alleen betalen we er dan een godsvermogen voor.
