Dilan Yesilgöz : Energieke dochter van Koerdische vluchtelingen houdt van klare taal en gaat nu voor het premierschap in Nederland

Gedreven en perfectionistisch zijn twee typeringen die steeds terugkeren als de naam Dilan Yesilgöz valt. De nieuwe kandidaat-lijsttrekker van de VVD houdt niet van half werk. Ze wil alles weten en begrijpen. Die eigenschap kan haar in de maanden en jaren die volgen nog van pas komen, nu ze onbekende terreinen gaat betreden.

Het is snel gegaan met Dilan Yesilgöz-Zegerius (46). De achternaam van haar man, die achter de hare prijkt, ziet ze graag vermeld. Ze zijn in 2013 getrouwd. Hij werkt in de gezondheidszorg bij de gemeente Amsterdam. Het stel is hecht, ook al is Yesilgöz veel van huis. Op een VVD-congres kunnen ze urenlang stijf naast elkaar zitten.

Yesilgöz gaat Rutte opvolgen, vertelt meteen eerste onwaarheid

In 2017 was Dilan Yesilgöz nog gemeenteraadslid in Amsterdam. In dat jaar kwam ze op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer. Ze stond op plaats negentien en kreeg 5.643 stemmen. Vier jaar later steeg ze naar plek vijf en haalde ze 45.630 voorkeurstemmen. In het laatste halfjaar van Rutte III was ze, genoodzaakt door vele personele wisselingen, staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat. Het kabinet was toen al demissionair.

Sinds januari 2022 is Dilan Yesilgöz minister van Justitie en Veiligheid, haar droombaan, ook al is ze geen jurist. Nadat het kabinet was gevallen, liet ze op Twitter weten: “De afgelopen anderhalf jaar heb ik als minister van JenV iedere dag met hart en ziel gewerkt aan het veiliger maken van Nederland. Dat blijf ik doen, ook in een demissionair kabinet. Voor al die mensen voor wie ik dagelijks mag werken: agenten, brandweermensen, hulpverleners.”

Gevlucht uit Turkije

Veiligheid, zegt Dilan Yesilgöz vaak, is met haar eigen geschiedenis verweven. Als 7-jarige ontvluchtte ze Turkije met haar moeder en zusje. Haar vader was het gezin vooruitgegaan. Beide ouders waren actief in de Koerdische mensenrechtenbeweging. Ze vonden een nieuwe toekomst in Amersfoort – met opzet niet in een Turkse buurt. Haar moeder wilde wonen tussen de ‘autochtonen’, zoals dat toen nog heette.

Haar vader, gepromoveerd criminoloog, raadde haar aan rechten te gaan studeren. Ze deed het niet. Yesilgöz koos voor de opleiding cultuur, organisatie en management aan de VU in Amsterdam. Na haar afstuderen ging ze werken bij het bureau Onderzoek en Statistiek van de gemeente Amersfoort.

Na twee jaar maakte Dilan Yesilgöz de overstap naar de gemeente Amsterdam. Ze werd bestuursadviseur Veiligheid en Zorg. Als ambtenaar maakte zij de burgemeesters Job Cohen en Eberhard van der Laan mee, beiden PvdA. Ook Yesilgöz was aanvankelijk politiek links georiënteerd. Maar ze vond haar draai bij de VVD, omdat die partij veel nadruk legt op eigen verantwoordelijkheid. “Ik vind het belangrijk dat je mensen niet wegzet als slachtoffer”, zei ze daar zelf over.

Het jaar 2006 bracht fysiek ongemak. Ze bleek te lijden aan een auto-immuunziekte die antistoffen aanmaakte tegen de eigen bloedplaatjes. Verwijdering van haar milt was noodzakelijk. Zelf bleef ze er nuchter onder. “Het had mis kunnen gaan, maar het ging niet mis. Dat was het.”

Netwerk binnen de VVD

In 2010 kwam Dilan Yesilgöz in het bestuur van de VVD Kamercentrale Amsterdam. Voorzitter was Koen Petersen, nauw bevriend met Mark Rutte en sinds deze zomer lid van de Eerste Kamer. Yesilgöz kreeg de portefeuille ‘ledenwerving en ledenbehoud’. Het was de start van haar netwerk binnen de partij.

Haar publieke carrière begon ze in 2014 als Amsterdams gemeenteraadslid. Huidig demissionair staatssecretaris Eric van der Burg, toen wethouder in de hoofdstad, onderkende haar politieke talent en raadde haar de overstap aan. Omdat ze haar baan als ambtenaar moest opzeggen, begon ze met een vriendin een adviesbureau. Al snel domineerde de energie die ze in het raadswerk stak haar dagen. Ze bleek goed met de media te kunnen omgaan en was een jaar tafeldame bij de ‘liberaal-kritische’ omroepvereniging PowNed.

‘Dame’ is een woord dat past bij Yesilgöz. Zij is een vrouw die veel zorg besteedt aan uiterlijk en kleding. Makkelijk pratend, in duidelijke zinnen, en met uitgesproken opvattingen positioneerde zij zich als een rechtse VVD’er. Ze streed tegen straatintimidatie, en tegen zowel racisme als ‘betuttelracisme’. En krakers? Dat waren ‘Oost-Europese criminelen’.

Ook in de Tweede Kamer, vanaf 2017, bleek zij het goed te doen. Ze nam een veelheid aan onderwerpen voor haar rekening, ook op het terrein van Justitie, waarop zij in januari 2022 minister werd. Ze mengde zich gretig in debatten waarmee de VVD zich graag profileert, met een scherp oog op de gevoelens van de kiezers op de rechterflank. Ze nam stelling tegen “tranentrekkende profielschetsen en zelfs een toneelstuk” over vrouwelijke jihadisten, die zij “een klap in het gezicht” noemde van alle slachtoffers van IS en hun nabestaanden.

Met de toenmalige ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers stelde zij een initiatiefnota op tegen antisemitisme. Haar echtgenoot heeft een Joodse achtergrond. Ze pleitte voor kernenergie en tegen zwaar vuurwerk.

Met al die opvattingen was Dilan Yesilgöz een graag gehoorde en geziene gast op radio en televisie. Van het keurslijf dat een Kamerfractie kan zijn, leek zij geen last te hebben. “Bemoei je ermee”, luidde een van haar slogans, net als: “Als je niet aan tafel zit, sta je op het menu.”

Gesprekken over migratiepakket

En toen volgde het ministerschap, dat na anderhalf jaar abrupt tot stilstand kwam. In de talkshow Op1 zei ze zaterdag over iedereen die daarin een groot en georkestreerd plan vermoedt: “Dat vind ik zo intens cynisch en onbegrijpelijk.”

Het was Dilan Yesilgöz die maandenlang de gesprekken leidde met bewindslieden van de coalitiepartners om te komen tot een migratiepakket. Hoeveel werk er is verzet, bleek maandag uit de tientallen stukken die naar de Kamer werden gestuurd. Maar tot een akkoord kwam het niet.

Als minister moest Dilan Yesilgöz excuses maken aan de nabestaanden van Peter R. de Vries, Derk Wiersum en Reduan B., broer van kroongetuige Nabil. B. in het Marengo-proces. Alle drie werden vermoord, overigens voordat Yesilgöz minister was. Uit een onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid bleek dat de persoonsbeveiliging door miscommunicatie tussen verschillende diensten ernstig tekort was geschoten.

Zelf ging zij verder met het dossier ‘ondermijning’, waar haar voorganger Ferdinand Grapperhaus (CDA) al veel energie in had gestoken. Ze bracht bezoeken aan Colombia en Italië, om te zien hoe daar de georganiseerde criminaliteit werd bestreden. Met name de regelingen rond kroongetuigen nam zij onder de loep. In Nederland zou ze die willen uitbreiden, mits met voldoende waarborgen omgeven.

Hoe fel ze kan debatteren, bleek onder meer uit een woordenwisseling met Kamerlid Sylvana Simons (BIJ1) in november vorig jaar. Een demonstratie van de actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) in Staphorst was door tegenstanders staande gehouden en belaagd met onder meer eieren en rookbommen. De politie verrichtte geen arrestaties.

Simons wilde weten hoe dit mogelijk was en waarom KOZP-demonstranten al tien jaar ofwel door de politie in elkaar werden geslagen, ofwel in situaties belandden waarin tegendemonstranten hun gang konden gaan. “Dat laat ik mij niet zeggen over 60.000 politiemensen die dag in dag uit werken voor onze veiligheid”, antwoordde Yesilgöz met vuurspuwende ogen en stemverheffing. Dat daarna uit onderzoek bleek dat er wel degelijk dingen misgingen in de aansturing van de betrokken agenten, liet zij dan weer geruisloos passeren.

Wokisme

Opmerkelijk was haar H.J. Schoo-lezing in september 2022, onder de titel Doen wat nodig is om onze democratische rechtsstaat te beschermen. Dilan Yesilgöz nam stelling tegen “wokisme”, tegen “mensen die vinden dat zij mogen bepalen welke informatie of mening juist is en wat niet juist is”. Dilan Yesilgöznoemde woke “een problematische beweging” en zei: “Het is een gevaarlijk misverstand dat er zoiets zou bestaan als het recht om niet gekwetst te worden.”

De linkerflank van de Tweede Kamer wees erop dat er grotere bedreigingen zijn voor de rechtsstaat, en vroeg zich af of de minister haar prioriteiten wel op orde heeft. Maar in eigen kring oogstte ze applaus.

Over de democratische rechtsstaat toonde zij zich niet somber, wel zorgelijk. “Laat niemand denken dat de verworvenheden van de democratische rechtsstaat vanzelfsprekend zijn.” En: “Ik geloof in een weerbare democratie waarin we intolerant zijn tegen intolerantie.” Ze heeft Weerbare democratie, van Bastiaan Rijpkema uit 2015, haar favoriete boek genoemd.

Grote naamsbekendheid

Dinsdag nog zei Yesilgöz te willen nadenken over de opvolging van Rutte. Woensdagochtend stond Dilan Yesilgöz in De Telegraaf met de mededeling beschikbaar te zijn. Ook oud-Kamerlid André Bosman heeft zich kandidaat gesteld. Het landelijk bestuur maakt later deze week bekend wie de voorkeur van de partij heeft.

Het voordeel van haar kandidatuur is dat zij al een grote naamsbekendheid heeft. Dilan Yesilgöz beheert naar eigen zeggen haar socialemedia-accounts zelf. Iedereen mag weten dat zij Ajax-supporter is, dat ze ‘Bloed, zweet en tranen’ meebrult in de Arena, dat zij elke dag een uur met haar hond Moos wandelt en dat ze naar een concert van Beyoncé is geweest.

Oud-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff, zelf geen kandidaat, zei in december dat het “episch” zou zijn als Dilan Yesilgöz-Zegerius ooit premier zou worden. Nu zet zij een stap in die richting. Het kan verkeren: na de kabinetsval over strengere regels voor migratie lijkt het erop dat de VVD de campagne ingaat met een dochter van politieke vluchtelingen, in de strijd om de grootste partij van Nederland te blijven en de volgende minister-president te mogen leveren.