Het christelijke CDA is gewoon een ordinaire scheldpartij met kak aan het volk

De al lang sluimerende tweespalt binnen het CDA lijkt ontaard in een openlijk gevecht. Partijprominenten proberen de boel bij elkaar te houden, maar vrezen voor een breuk. ‘Een ongeluk met onduidelijke afloop’.

Ook dit gaan we weer oplossen. CDA-leider Wopke Hoekstra probeert optimisme uit te stralen als hij wordt opgevangen door een hele rij camera’s, een dag nadat Pieter Omtzigts aanklacht tegen de partijleiding en CDA-cultuur is uitgelekt. Al moet ook hij erkennen: “Dit is echt vervelend en heel beschadigend.”

Enorm gat

Sinds donderdagavond is voor iedereen duidelijk dat er een enorm gat gaapt tussen Hoekstra en zijn nummer twee Omtzigt. Tijdens de campagne was al zichtbaar dat de twee bepaald geen team vormen. Dat werd hardop ontkend. Toen Omtzigt overspannen thuis kwam te zitten, werd demonstratief door Hoekstra en andere CDA-toppers gesproken over ‘Onze Pieter’.

CDA-bewindslieden verwijzen naar de evaluatiecommissie-Spies die Omtzigts rapport zal beoordelen en meenemen. Staatssecretaris Mona Keijzer ‘had gehoopt dat Pieter wat meer rust had genomen’. Minister Hugo de Jonge suggereert dat de commissie wel eens met ‘iets andere conclusies’ kan komen dan Omtzigt.

In het rapport dat Omtzigt heeft opgesteld, schrijft hij alle grieven van zich af. Hij voelt zich al jaren tegengewerkt door de partijtop, vindt dat hij is gepasseerd voor het lijsttrekkerschap, is het oneens met allerlei beslissingen van Hoekstra en suggereert dat sponsoren illegale invloed hebben gehad op het verkiezingsprogramma.

Schade nu al groot

Partijvoorzitter Marnix van Rij zocht donderdagavond al meteen contact met Omtzigt om te kijken of de brokken nog gelijmd kunnen worden. Al lijkt dat een bijna onhaalbare missie, erkennen CDA’ers uit diverse lagen van de partij. Iedereen vraagt zich af of Hoekstra en Omtzigt hierna nog wel samen door kunnen of dat dit tot een scheuring leidt. Omtzigt is populair en heeft een grote achterban.

“We kijken naar een ongeluk waarvan we nog niet weten hoe het afloopt, maar de schade is nu al groot,” zegt een prominente Haagse CDA’er. “Het is heel lastig om hier nog uit te komen als je in één club zit,” zegt ook een provinciale bestuurder. “Maar het kan wel. Vergeet niet: Omtzigt heeft ook een enorm loyale kant, anders was hij al 25 keer vertrokken, hè?”

Oud-minister Ben Bot is niet bang iets on the record te zeggen: “De man zit ziek thuis,” zegt hij. “Maar de partij moet zich niet laten gijzelen. Omtzigt heeft alle wierook gehad die hij verdiende, maar dit ontploft in zijn gezicht. Als ik in zijn schoenen stond, zou ik bedenkingen hebben bij een terugkeer in de fractie. Als hij weer wil meedoen, dan wel con amore!”

Geen incidenten

Maar er zijn ook CDA’ers die juist blij zijn dat Omtzigt zijn frustraties en kritiek onverbloemd op papier heeft gezet. Dit zijn geen incidenten, schetst een lokaal bestuurder. “Waar hij tegenaan loopt in Den Haag, is waar wij in lokale afdelingen ook tegenaan lopen. Er is een kliek op het partijbureau die alles bepaalt.”

Een ander wijst erop dat er al sinds 2010 ‘rot in de partij zit’. “Dit rapport van Omtzigt staat echt voor een groter probleem,” zegt hij. “De partij is gekaapt door de rechts-conservatieve vleugel. En wie het daar niet mee eens is, moet maar opdonderen. Zo was Chris van Dam een goed Kamerlid. Maar omdat hij zich hard maakte voor het kinderpardon, kreeg hij een onverkiesbare plek.”

In 2010 dreigde het CDA ook al te scheuren. De samenwerking met de PVV destijds zorgde voor hoog oplopende ruzies. Zoals nu Pieter Omtzigt zich boos maakt over de koers, was het toen CDA-minister Ab Klink. Onder druk van de partijtop trok Klink zich uiteindelijk terug uit de politiek.

Dat lijkt Omtzigt niet van plan. “Al toont hij in zijn rapport aan dat we nog precies dezelfde afrekencultuur hebben in de partij als in 2010,” verzucht een CDA’er.

CDU van Merkel

Omtzigt wil dat het CDA weer een partij wordt die midden in samenleving staat, schrijft hij. Die koers-discussie is al zou oud als de christelijke fusiepartij zelf. Een deel van het CDA vindt dat de toekomst op de rechterkant van het politiek spectrum ligt, met een streng asielbeleid en zuinige overheidsfinanciën. Een ander deel kijkt naar het Duitse CDU van Angela Merkel dat met een middenkoers verkiezingen wint. “Wij zijn sinds Verhagen en Buma alleen maar kleiner geworden.”

Karin Zwinkels was CDA-wethouder in Westland en solliciteerde voor een plek op de kieslijst. Tijdens de sollicitatie werd haar gevraagd of ze bij de lijsttrekkersverkiezing Hugo de Jonge of Pieter Omtzigt had gestemd. Ze voelde zich daar ongemakkelijk bij. Afgelopen mei werd ze door Omtzigt benaderd om dat op papier te zetten Toen was hij al bezig met zijn rapport aan de interne partijcommissie.

Zwinkels ziet ook wel dat er een tweedeling dreigt in het CDA. “Maar we zijn een brede volkspartij. We moeten er samen uitkomen. Of dat lukt? Ik denk dat er geen CDA’er is die dat nu weet.”

Dit móet de formatie wel lastiger maken

Hoekstra bezwoer gisteren dat de notitie van Omtzigt bij hem niet zorgt voor minder of meer enthousiasme over de formatie. Ook VVD-leider Rutte ziet geen problemen. “Het is lastig een meerderheidskabinet te vormen zonder deze partij.”

Elders op het Binnenhof is men er minder gerust op. Bij D66 klinkt de vrees dat Hoekstra zijn hakken in het zand zet en geen millimeter beweegt richting formatiegesprekken tussen VVD, D66, CDA, PvdA en GroenLinks, de voorkeurscoalitie van D66.

Maar het kan juist ook een doorbraak forceren, denken anderen. Hoekstra zou kunnen stellen dat zijn partij het al moeilijk heeft en hij daarom écht niet met twee linkse partijen om de formatietafel kan. Saillant is dat VVD-leider Rutte bij de NOS plots een combinatie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie – de huidige coalitie – zijn ‘voorkeursvariant’ noemde.

Die optie is een gruwel voor D66, dat na vier jaar ‘stilstand’ op medisch-ethisch vlak stappen wil maken op het gebied van een vrijwillig levenseinde of meerouderschap.

“Ik kan nog niet zeggen: dit is morgen het nieuwe kabinet. Maar dat had ik ook niet verwacht,” zei formateur Hamer na afloop van een week vol gesprekken.

Of het stuk van Omtzigt de formatie ingewikkelder maakt, ‘durf ik niet te zeggen’, zei Hamer. Ook D66-leider Kaag wilde geen uitspraken doen over het CDA. Zij concentreerde zich gisteren vooral op de inhoud. “Er liggen best wel goede voorstellen op tafel.”