Nederlandse spaarders en gepensioneerden die van het Europese beleid de rekening betalen

In het pensioendossier gaat het erom vanuit welk perspectief je ernaar kijkt. Welk belang is groter? Dat van het huidige financiële beleid van Europa, waarin vooral landen die schulden maken worden ontzien. Of ligt de loyaliteit bij de Nederlandse spaarders en gepensioneerden die van het Europese beleid de rekening betalen?

De loyaliteit van de president van De Nederlandsche Bank Klaas Knot lijkt te liggen bij de big spenders in Europa, die met hun onverantwoorde beleid nog grote economische schade kunnen aanrichten en niet in eigen land. Knot vertoont inmiddels lichte tekenen van twijfel en ziet ook de onzinnigheid van het Europese monetaire financieringsbeleid (onbeperkt geld bijdrukken waardoor de rente daalt) maar hij durft niet voor het belang van Nederland(ers) te kiezen. Niet dapper, wel begrijpelijk want neemt hij het op tegen de president van de Europese Centrale Bank Mario Draghi dan wordt hij door de Europese financiële wereld uitgespuugd. Het is natuurlijk leuker en waarschijnlijk ook beter om er deel van uit te maken dan aan de zijlijn toe te moeten kijken.

Media

Waar ligt de loyaliteit van de media? Veel media zijn in verwarring over de pensioendiscussie. Knot vindt –om een paar voorbeelden te noemen- Nieuwsuur van de NPO en een krant als Trouw aan zijn zijde. Nieuwsuur heeft in de pensioendiscussie de juiste weg nog niet gevonden. Dat uit zich in een kritiekloze houding ten aanzien van de keuzes van Knot.

Dagblad Trouw neemt het ronduit op voor de visie van Klaas Knot, pleit daarmee impliciet voor het verminderen van de inkomsten van de huidige gepensioneerden en voor vermindering van de pensioenen van toekomstige generaties en kiest daarmee positie tegenover de eigen lezers.

Het FD en De Telegraaf nemen een meer neutrale houding aan en belichten in het pensioendossier beide kanten. De redacties hebben grote kennis van zaken.

De Volkskrant heeft lang getwijfeld. Waar deze krant gepensioneerden een paar jaar geleden nog afschilderde als rijke zeurders zijn de opvattingen van deze krant aan het schuiven. ‘Het unieke pensioenstelsel wordt gered door het te vernietigen’, schrijft politiek commentator Martin Sommer vanuit een kritische houding naar de president van De Nederlandse Bank, die door de econoom Lex Hoogduin wordt vergeleken met een taxichauffeur die de weg niet weet, geen gps heeft, maar wel alvast is gaan rijden.

Politiek

Pensioenbeleid is vooral VVD/D66 beleid, de partijen met de meest sterke opvattingen over de hervormingen. De partijen ook die consequent de jong/oud-kaart spelen. Ze kijken vooral vanuit een financieel perspectief, dus vanuit het belang van banken en verzekeraars (meer marktwerking) en verpakken het in een tranen trekkend verhaal over jongeren die straks geen pensioen meer hebben omdat hun vaders en moeders de reserve hebben opgesoupeerd. Dat is een veronderstelling waarmee verslaggever Joost de Vries in de Volkskrant van zaterdag 28 september 2019 overtuigend afrekent.

In werkelijkheid dreigt het pensioenstelsel niet ten onder te gaan aan onbetaalbaarheid maar aan regels die exclusief voor Nederlandse pensioenfondsen gelden en nergens in Europa zo worden toegepast. Ze zijn door de Nederlandse politiek bedacht, ze vormen dus geen natuurwet en zouden ook weer aangepast kunnen worden. De pensioenregels kwamen tot stand met hulp van de PvdA en Groen Links die zich nu zorgen maken over de negatieve effecten van een rekensysteem dat ze zelf introduceerden. Ze hebben er spijt van en spelen een ingewikkeld politiek spel dat neerkomt op de vraag ‘hoe verander ik mijn mening, zonder gezichtsverlies te lijden’. Ze hopen dat de oplossing van buiten wordt aangereikt. Het is niet prettig om toe te moeten geven dat kleinere oppositionele partijen al die tijd gelijk hadden toen ze erop wezen dat onze eigen politieke besluiten de pensioenproblemen veroorzaken en niet zozeer het pensioenstelsel zelf

Twee waarheden vechten om de eer

Al met al is het pensioendossier een giftig dossier, waarin twee waarheden (het staat op instorten/het staat helemaal niet op instorten) lijnrecht tegenover elkaar staan.

Niet beide ‘waarheden’ kunnen kloppen. Dat er nauwelijks serieus onderzoek wordt gedaan naar de argumenten die in de discussie worden gebracht komt omdat de deskundigheid bij de meeste  redacties ontbreekt, in het bijzonder bij een belangrijke opiniemaker als de publieke omroep. Daardoor wordt gemakshalve het overheidsframe gevolgd, want de overheid zal toch wel de juiste feiten presenteren, zo wordt verondersteld. Programma’s als Nieuwsuur en ook DWDD maken gebruik van ‘analisten’ die op de een of andere manier verbonden zijn aan of met De Nederlandsche Bank en dus de schijn van partijdigheid hebben in deze dans om de pensioenmiljarden (rond de 1500 miljard inmiddels). Jinek maakt gebruik van politieke commentatoren die onvoldoende financiëel-economische kennis hebben. Beau bij RTL buigt in bewondering diep voor Wopke Hoekstra, de huidige minister van financiën.

Het is überhaupt moeilijk om in deze discussie onafhankelijke deskundigen te vinden. Vrijwel iedereen met kennis van zaken zit op de een of andere manier vast in het web dat De Nederlandsche Bank heeft gespannen. Zelfs de jonkies fluiten mee in het koor van de financiële wereld, omdat ze er hun baan of toekomstige carrière aan ontlenen. Dringen ze door tot journalistieke programma’s op NPO Radio 1 dan vinden ze daar wegens gebrek aan kennis bij de presentatoren nauwelijks tegenwicht en een gewillig oor. Critici van DNB komen in programma’s als Nieuwsuur of Jinek nauwelijks aan het woord: aan hen kleeft het beeld van de zeurende ouderen. Een beeld dat door het Centraal Bureau voor de Statistiek tot voor kort gretig werd ingekleurd. Ook het CBS heeft inmiddels de nuance gevonden: ouderen zijn niet zo rijk als we dachten. Een behoorlijke groep heeft de afgelopen jaren 12% of meer koopkracht ingeleverd.

Het wordt ook de pensioenfondsen te gortig

Het web dat zo rond de pensioendiscussie is gesponnen wordt nu ook bestuursvoorzitter van het ABP Corien Wortmann te gortig. Dat de pensioenpotten tot aan de rand zijn gevuld en miljoenen gepensioneerden kortingen boven het hoofd hangen is niet alleen niet nodig maar evenmin nog uit te leggen, zegt ze. Dat is een opmerkelijke vlucht naar voren. Pensioenbestuurders hielden zich in deze discussie tot nu toe op de vlakte. Om pensioenbestuurder te kunnen zijn hebben ze de goedkeuring van De Nederlandsche Bank nodig. Wie kritiek heeft op het beleid van De Nederlandsche Bank loopt het risico bij een volgende toetsing niet door de ballotage te komen. DNB adviseert de regering m.b.t. regels, voert ze vervolgens uit, oefent daarop controle uit en bemoeit zich tot op detailniveau met de aanstelling van pensioenbestuurders en ook met het door hen gevoerde operationele beleid. Adviseur, directeur, politieagent, aanklager en rechter tegelijk. Een onontwarbare kluwen van belangen. Dat Corien Wortmann heeft besloten om zich aan deze knellende greep te onttrekken zegt iets over de toenemende weerzin tegen het functioneren van DNB en de Nederlandse overheid. Het kan ook zijn dat ze in stelling wordt gebracht om de politiek het alibi te verschaffen waarmee de koers zonder gezichtsverlies veranderd kan worden. Vooralsnog oogt haar optreden dapper en is de uitkomst onzeker.

Welk belang prevaleert?

Nederland heeft de dekkingsgraad van pensioenfondsen gekoppeld aan de rekenrente. En die rekenrente wordt mede beïnvloed door Europees rente- en opkoopbeleid, waarin het belang van de financiële wereld groter is dan dat van Nederlandse gepensioneerden. Mede door ECB-beleid daalt de rente en dat benadeelt spaarders en gepensioneerden. Dat ECB-beleid werd tot nu toe door Nederland gesteund. De fundamentele vraag die op de achtergrond speelt is deze: ligt de Nederlandse loyaliteit bij de zuidelijke landen die er financieel een potje van maken of bij de eigen burgers? Een betere balans tussen beide zou getuigen van wijs beleid. De grote pensioenfondsen zoeken nu naar die balans, maar daarbij vinden ze vooralsnog premier Rutte, Minister Koolmees, DNB-president Klaas Knot en voormalig minister van financiën Dijsselbloem -diehards op financieel gebied-, als strenge politieagenten op hun weg. Dijsselbloem was de man die ooit deze pensioenregels ontwierp. Hij is een briljant strateeg met een sympathieke uitstraling, maar ook een keihard saneerder met een sterker gevoel voor cijfers dan voor mensen. Hij doet dat ongetwijfeld met oprechte bedoelingen. Hij wil voorkomen dat Europa door het onverantwoorde gedrag van landen als Italië en Frankrijk in een nieuwe financiële crisis wordt gestort, maar kiest oplossingen die de gepensioneerde brandweerman, verpleegster en onderwijzer in eigen land hard in de portemonnee zullen treffen. Vetpotten zijn die aanvullende pensioenen niet, hoewel de beelden van golfspelende, witte wijn nippende, sloepvarende ouderen op televisie anders doen vermoeden. Een gemiddeld aanvullend pensioen is niet groter dan 700 euro. Kortingen hakken daar dus hard op in. We zien bij de politieke top in Den Haag een grotere compassie met de zuidelijke schuldenmakers dan de ‘hardwerkende Nederlander’.

Gordiaanse knoop

Politiek gezien is het rond pensioengate een warboel. Het pensioenbeleid is vooral VVD en D66 beleid: de belangen van banken en verzekeringsmaatschappijen (die men heel graag een flink deel van de pensioenmarkt zou willen geven) staan voorop.

PvdA, Groen Links en CDA steunden de totstandkoming van de pensioenregels waaraan het beste pensioenstelsel van de wereld nu dreigt te bezwijken. Niet handig voor partijen die zeggen op te komen voor de gewone burger. PvdA en Groen Links lopen nu te hoop tegen de dreigende kortingen en het CDA een heel klein beetje, zonder daaraan politieke consequenties te verbinden, bang om de kleine partijen in de kaart te spelen die zich al langer in deze discussie roeren.

Pensioengate rijp voor een enquête

Mocht dit pensioenstelsel ooit het beleid van DNB en de huidige politiek overleven dan lijkt een parlementaire enquête naar pensioengate op zijn plaats. Het gaat dan over de vraag hoe de belangen van 8 miljoen werkenden en ruim 3 miljoen gepensioneerden ondergeschikt werden gemaakt aan het wanbeleid van de zuidelijke Europese landen. Ook rijst de vraag: waarom Nederland niet harder optrad tegen de onterechte steun die de schuldenmakers van ECB-directeur Mario Draghi kregen bij het verdoezelen van dit wanbeleid. En bovenal: wat is de echte reden dat Nederland zolang vasthoudt aan dit desastreuze beleid en het pensioengeld niet wil geven aan wie het toekomt: de rechtmatige eigenaren.

DISCLAIMER voor werkenden die schouderophalend aan de pensioendiscussie voorbijgaan omdat ze denken dat de ellende van de ouderen hen niet treft: als de pensioenen gekort worden geldt dat ook voor de opbouw van toekomstige pensioenen. Het ‘pensioengezeur’, zoals het door sommigen gezien wordt, raakt dus 11 tot 12 miljoen Nederlanders. Werkenden en gepensioneerden staan in dit dossier niet tegenover elkaar: hun lot is gelijk, bij de een nu en de ander later.