Twitter, Facebook, Google en zelfs Zalando moeten van EU desinformatie aanpakken

Het is de Europese Commissie menens in haar strijd tegen de zogenaamde ‘Big Tech’. Deze week maakte de Franse Europese commissaris Thierry Breton de platformbedrijven bekend die onder de Digitale Dienstenwet of DSA zullen vallen. Vanaf 25 augustus moeten die bedrijven de inhoud op hun platformen modereren volgens de inzichten van de Europese Commissie.

Vorig jaar nam de Europese Unie de Digital Services Act of Digitale Dienstenwet (DSA) aan. Dat zijn EU-regels voor een veiligere en betrouwbare online-omgeving op het Internet. Naast transparantie over algoritmes houdt dit ook het aanpakken van desinformatie in. Volgens sommige zet dit de deur open voor preventieve censuur.

Censuur van legale meningen

Europarlementslid Tom Vandendriessche van Vlaamse Belang zei vorig jaar in april daarover al ‘Vrije meningsuiting is een fundamenteel burgerrecht. Bijgevolg mogen legale meningen niet gecensureerd worden. De Europese Unie echter wil met deze Digital Services Act censuur van volstrekt legale meningen outsourcen naar Big Tech-bedrijven. Maar wat offline legaal is, moet dat online ook zijn.’ Vandendriessche doelde daarmee onder ander op het censureren van Zwarte Piet door Amerikaanse platformbedrijven zoals Facebook. Hij hekelde dat ‘Big Tech’ de burgers in opdracht van de EU zou censureren.

With great scale comes great responsibility 🇪🇺

Extra #DSA obligations as of 25 August for:

AliExpress
Amazon Store
AppStore
Bing
Booking
Facebook
Google Maps
Google Play
Google Search
Google Shopping
Instagram
LinkedIn
Pinterest
Snapchat
TikTok
Twitter
Wikipedia
YouTube
Zalando pic.twitter.com/CVmDuzkKe9

— Thierry Breton (@ThierryBreton) April 25, 2023

Allegaartje

Breton maakte afgelopen dinsdag via Twitter de ‘zeer grote platforms’ bekend die onder Digitale Dienstenwet vallen. Meer bedrijven zouden later volgen. Het blijkt een raar allegaartje van hoofdzakelijk niet-Europese internet-platformen: AliExpress, Amazon Store, AppStore, Bing, Booking, Facebook, Google Maps, Google Play, Google Search, Google Shopping, Instagram, LinkedIn, Pinterest, Snapchat, TikTok, Twitter, Wikipedia, YouTube en Zalando.

Deze negentien verschillende onlineplatforms en zoekmachines moeten vanaf 25 augustus de EU-regels volgen. Dat betekent dat Breton ze onder verscherpt toezicht van de Europese Unie plaatst. Het criterium lijkt vooral 45 miljoen dagelijks actieve gebruikers binnen de EU. Breton sprak over ‘speciale verantwoordelijkheden’ om het internet veiliger te maken. De Europese Commissie wil het gebruik van persoonlijke dataprofielen reguleren en wil meer inzicht in hoe platformbedrijven gebruikers via algoritmen naar inhoud (content in jargon) sturen en de opinievorming mede beïnvloeden.

Desinformatie en risicobeheer

De Digitale Dienstenwet is aangenomen in april 2022. Door die wet zijn verschillende grote platformen verplicht het verspreiden van desinformatie tegen te gaan. Ze moeten aan extra risicobeheer doen, externe audits laten uitvoeren, gegevens delen met autoriteiten en onderzoekers, transparant zijn over hun aanbevelingsalgoritmes en een gedragscode opstellen. De Digitale Dienstenwet wordt op 25 augustus van kracht.

Dit houdt in dat algoritmes en ‘betrouwbare flaggers’ gaan bepalen wat al dan niet gezegd of geschreven mag worden op een platform. Volgens Vandendriessche leidt dit tot ‘regelrechte censuur’. Vooral die zogenaamd ‘betrouwbare flaggers’ zijn Vlaams Belang een doorn in het oog. Temeer omdat ze niet enkel een belangrijk onderdeel van de Digitale Dienstenwet blijken, maar omdat lidstaten een coördinator moeten aanstellen. Die regeringsmedewerker duidt op zijn beurt dan ‘betrouwbare flaggers’ aan. Hoe gaat dat in zijn werk? De flagger zal de volgens de DSA mogelijke illegale berichten ‘flaggen’. Daarop controleert de flagger bij het platformbedrijf de inhoud. ‘Overijverige flaggers zouden dus een grote invloed hebben op wat op een platform verschijnt’, zei Vandendriessche bij de goedkeuring van DSA in april 2022. ‘Dit is problematisch omdat in een rechtsstaat de grenzen van de vrije meningsuiting enkel en alleen getoetst mogen worden door de rechter en niet door anonieme bureaucraten, zoals de EU nu voorstelt.’

Dwangsommen

Als de platformbedrijven en de zoekmachines niet voldoen aan de DSA, volgen door de Europese Commissie opgelegde boetes. Tot zes procent van hun wereldwijde jaaromzet of dwangsommen tot vijf procent van hun gemiddelde dagelijkse inkomsten. Vanaf 17 februari 2024 gaat de DSA ook gelden voor andere veel gebruikte online marktplaatsen, sociale netwerken, zoekmachines, cloud-aanbieders, internetproviders en platforms om content te delen. Bovendien moeten de platformbedrijven bij het modereren van content rekening houden met de grondrechten van gebruikers.

Het grote probleem is dat niet echt een duidelijk definitie bestaat van desinformatie. Trouwens regeringen en zelfs de Europese Commissie bedienen zich ook regelmatig van spinnen, verdraaien en weglaten van informatie. Door meningen en opinies te problematiseren begeven de Europese Commissie en de platformbedrijven zich op zeer dun ijs. Het publieke debat vindt tegenwoordig vooral online plaats. De aanpak doet denken aan het ‘memory hole’ in de dystopische roman 1984 van George Orwell uit 1948. In die verdwijnput verdwijnen ongewenst nieuws en ongewenste feiten.

Elon Musk

DSA geeft de Europese Commissie uitzonderlijke macht. Een voorbeeld nog voor de invoering van DSA illustreert dit perfect. De Europese Commissie waarschuwde het platformbedrijf Twitter in december 2022 dat arbitraire beslissingen zoals het schorsen van accounts van een aantal Amerikaanse journalisten onder de Digitale Dienstenwet (DSA) niet toegelaten zijn en tot sancties kunnen leiden. Elon Musk kondigde daarop meteen aan de accounts te herstellen.

Woensdag waarschuwde de vicevoorzitter van de Europese Commissie Věra Jourová, bevoegd voor mediavrijheid en fundamentele rechten, Twitter opnieuw. Twitter moet de strijd tegen desinformatie ernstig nemen. ‘De vrije meningsuiting heeft haar grenzen’, zei Jourová die lid is van de Tsjechische centrumlinkse populistische partij ANO 2011. Jourová dreigde nogmaals met de Digitale Dienstenwet.