Indignatie redactie 
Een uitgelekt wetsontwerp geeft inzicht in de plannen van de Europese Commissie voor de digitale euro. We hebben vragen en antwoorden over het project verzameld.
De euro moet digitaal worden – en dus een beetje van aard veranderen. Twee jaar geleden maakte de Europese Centrale Bank (ECB) voor het eerst bekend de digitale euro te overwegen. Sindsdien hebben centrale bankiers en de Europese Commissie gewerkt aan een concept voor het nieuwe geld.
Er waren veel ideeën in de zaal. Een daarvan was om de digitale euro “programmeerbaar” te maken, zodat deze alleen voor specifieke doeleinden kon worden gebruikt. Volgens andere voorstellen zou de digitale euro rechtstreeks van de ECB naar de gebruikers moeten migreren, waarbij commerciële banken buiten beschouwing worden gelaten. Er waren ook overwegingen of digitaal geld via een blockchain zou moeten werken op een vergelijkbare manier als cryptocurrencies.
Geen van deze ideeën kwam echter terecht in het wetsontwerp van de Commissie, dat nu is uitgelekt door Table.Media en andere media. In plaats daarvan zorgt dit voor een digitale valuta van de centrale bank die vergelijkbaar zou moeten werken met eurocontanten. De EU-commissie heeft de presentatie van haar ontwerp uitgesteld tot na de zomer, dus wijzigingen in het ontwerp zijn nog mogelijk. De vraag naar de basisarchitectuur van de nieuwe digitale valuta moet voorlopig echter worden beantwoord.
Op basis van deze paper hebben we enkele vragen over de digitale euro opgehelderd.
Ik betaal al heel lang met een kaart – wat is een digitale euro alstublieft?
De digitale euro is elektronisch geld dat zowel online als offline gebruikt kan worden. Betalen gaat via apps op de mobiele telefoon of tablet. Om met de digitale euro te betalen heeft u doorgaans een rekening nodig bij een betaaldienst die geldoverboekingen afhandelt. Dat staat in de ontwerptekst van de Commissie.
In tegenstelling tot de EC-kaart is de digitale euro onafhankelijk van een bankrekening. Het verschilt van geld dat op de bank staat en wordt overgemaakt met een creditcard of een dienst als Apple Pay. Omdat het geld op de bankrekening alleen op de bankbalans staat – als de rekening positief is, is het in feite een schuld die de bank bij ons heeft. De digitale euro daarentegen is rechtstreeks eigendom van de gebruikers. Daarmee lijkt het op contant geld, waar iedereen vrij over kan beschikken.
Is de digitale euro echt “zoals contant geld”?
Vandaag produceert de Europese Centrale Bank bankbiljetten, en in de toekomst zal ze ook de infrastructuur voor digitale euro’s creëren. Net als bij geldautomaten en contant geld zijn het echter particuliere aanbieders die de distributie van de digitale euro aan klanten overnemen. De digitale valuta bevindt zich in een app op een mobiele telefoon of ander apparaat. Van daaruit kan de digitale euro in realtime via internet worden overgemaakt. Ook moet het mogelijk zijn om digitale euro’s offline rechtstreeks van toestel naar toestel over te maken. Volgens het wetsontwerp van de Europese Commissie kan hiervoor contactloze datatransmissie via NFC worden gebruikt, aangezien dit al wordt gebruikt voor betalingen via mobiele telefoons.
Net als contant geld zou de digitale euro een officieel betaalmiddel moeten zijn. Dit betekent dat handelaren de digitale euro moeten accepteren. Volgens het voorstel van de Commissie zouden er uitzonderingen moeten zijn voor betalingen tussen particulieren, maar ook voor kleine bedrijven en non-profitorganisaties die geen enkele vorm van elektronische betaling accepteren.
Hoe verschilt de digitale euro van cryptocurrencies?
In principe zijn de meeste cryptocurrencies gedecentraliseerd. Overboekingen worden geboekt in voor het publiek zichtbare digitale rekeningboeken, de zogenaamde grootboeken. Nieuwe inzendingen worden tegelijkertijd op computers over de hele wereld opgeslagen om fraude en manipulatie te voorkomen. Deze technologie heet Blockchain en is de technische basis voor Bitcoin en andere digitale valuta. (In de praktijk gaan echter veel transacties via gecentraliseerde crypto-uitwisselingen, waarvan sommige onlangs zijn ingestort .)
De digitale euro daarentegen wordt centraal uitgegeven door de ECB; het behandelt overboekingen van digitale euro’s tussen individuele betalingsdiensten. In haar ontwerptekst definieert de Commissie de voorwaarden voor het bezit van de digitale valuta. Zo zou er een bovengrens moeten komen aan de hoeveelheid digitale euro’s die een individu mag bezitten. Dit zou rond de 3.000 euro kunnen zijn , maar een specifiek bedrag is nog niet vastgesteld. De bovengrens is bedoeld om te voorkomen dat de digitale valuta wordt opgepot en als investering wordt gebruikt. Over tegoeden in digitale euro’s mag dus ook geen rente worden betaald.
Zijn er al digitale valuta elders in de wereld?
De centrale banken van tal van landen hebben al digitale versies van hun valuta aangekondigd – vooral China, dat zijn bezorgdheid heeft geuit over verder toezicht met zijn digitale renminbi . Hoewel kleine hoeveelheden Chinese digitale valuta anoniem kunnen worden gebruikt, zijn grotere hoeveelheden herleidbaar tot de Chinese autoriteiten. Ze noemen het “beheersbare anonimiteit” .
Ook Groot-Brittannië, Zwitserland, Canada en Japan werken aan hun eigen digitale valuta. De centrale banken daar willen nieuwe mogelijkheden creëren voor online betalen en tegelijkertijd voorkomen dat digitale betaalmiddelen uit andere landen zich verspreiden in hun eigen valutagebied. Terwijl de digitale valuta’s van de centrale bank zich in de meeste landen nog in de plannings- en testfase bevinden, hebben landen in het Zuiden zoals El Salvador en de Centraal-Afrikaanse Republiek geëxperimenteerd met Bitcoin als officiële aanbesteding – met wisselend succes .
Hoe anoniem is de digitale euro?
Het is de cruciale vraag die veel cashfans zich stellen: is het met de digitale euro net zo moeilijk om een geldtransactie te volgen als met cash? Het antwoord is: het is ingewikkeld. Omdat de EU een onvindbare digitale valuta als een risico beschouwt op het gebied van corruptie, witwassen en belastingontduiking. Er zijn dus beperkingen: de digitale euro “sluit volledige anonimiteit uit”, zoals het wetsvoorstel van de Commissie stelt. Tegelijkertijd moet het echter een hoge mate van privacy garanderen.
In principe zou de centrale bank geen toegang moeten hebben tot de identiteit van gebruikers en informatie over hun transacties. Gebruikers van de digitale euro moeten wel een rekening openen bij een betaaldienst. Deze zijn onderworpen aan de EU-wetgeving ter bestrijding van fraude, het witwassen van geld en de financiering van terrorisme, evenals aan de nationale wetgeving. Zij moeten daarom op verzoek gegevens over de identiteit van de gebruikers en hun online doorgiftes doorgeven aan opsporingsinstanties. Rekeningen voor de digitale euro zijn dus net zo privé als bankrekeningen.
Het offline gebruik van de digitale euro zou echter meer privacy moeten bieden. Geld kan rechtstreeks van de rekening worden overgemaakt naar een apparaat zoals een smartphone. Van daaruit kan het in realtime worden overgedragen aan een andere persoon. Noch de centrale bank, noch de betalingsprovider mag toegang hebben tot dergelijke transacties. Dit heeft een vergelijkbaar niveau van privacy als het opnemen van geld uit geldautomaten, beweert het wetsontwerp van de Commissie. Wie geeft aan wie hoeveel digitale euro’s zijn niet offline bij te houden.
Of deze belofte kan worden nagekomen, valt nog te bezien in het ontwerp van de definitieve wet en in de praktijk. De Europese Raad voor gegevensbescherming dringt erop aan dat volledig anonieme transacties onder een bepaalde grens mogelijk zijn. Hoe hoog deze grens is en hoeveel digitale euro’s er per transactie van apparaat naar apparaat kunnen worden verzonden, wil de commissie volgens haar wetsontwerp zelfstandig bepalen. In tegenstelling tot contant geld kunnen de bedragen waarin de digitale euro beschikbaar is op elk moment veranderen volgens eerdere plannen.
Heb ik een eID nodig voor de digitale euro?
Voor het gebruik van de digitale euro is een elektronisch identiteitsbewijs niet absoluut noodzakelijk. Volgens het wetsontwerp van de Europese Commissie zou de digitale valuta echter nauw moeten worden gekoppeld aan de geplande digitale portemonnee. Op deze manier moeten gebruikers hun identiteit kunnen bewijzen bij onlinebetalingen met de digitale euro.
De digitale portemonnee moet ook bruikbaar zijn voor offline betalingen met de digitale valuta. De momenteel besproken voorstellen voor elektronische identiteit worden echter zwaar bekritiseerd door burgerrechtenorganisaties en wetenschappers vanwege mogelijke risico’s voor de privacy . Het is nog onduidelijk hoe de strijd om de wet op het EU-brede elektronische identiteitsbewijs zal eindigen.
Kan ik buiten de eurozone met de digitale euro betalen?
Volgens de wens van de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank moet de digitale euro vooral binnen de eurozone worden gebruikt. De uitgifte van de digitale euro door betaaldiensten buiten de eurolanden mag alleen plaatsvinden als dit uitdrukkelijk is overeengekomen met het betreffende land. Wel kunnen gebruikers de digitale euro meenemen naar niet-eurolanden en daar gebruiken. Met de invoering van de digitale euro wil de Europese Commissie in principe het internationale gebruik van de Europese gemeenschappelijke munt bevorderen. Hoe Europa zijn digitale valuta ontwerpt, heeft wereldwijde implicaties.
