Indignatie redactie 
Een van de drie bestuursorganen van de Europese Unie, de Europese Commissie, wil de EU-staten meer zeggenschap geven over de toelating van extra leden tot de bestaande Europese gemeenschap. Tegelijkertijd wordt nu een nieuw bonus-malussysteem voor potentiële staten gecreëerd. Bonus-malus verwijst naar een systeem van prikkels en straffen die worden gebruikt om een gewenst resultaat te bevorderen.
De veranderende aanpak van het lidmaatschap van de EU
Tot nu toe heeft de Europese Commissie bevestigd dat alle zes landen op de Westelijke Balkan binnen afzienbare tijd tot de EU zullen worden toegelaten. Tegelijkertijd heeft het echter opgeroepen tot verbetering van de effectiviteit van het “uitbreidingsproces” en “om nog meer aandacht te besteden aan de hervorming van de rechtsstaat”. Dit blijkt uit een nieuw voorstel voor de hervorming van de EU-uitbreidingsproces, dat de Commissie woensdag heeft gepubliceerd.
Meer in het bijzonder stelt de Commissie voor de invloed van de lidstaten op de toetredingsonderhandelingen te versterken en een nieuw systeem in te voeren dat vooruitgang bevordert bij de aanpassing aan de normen van de Europese Unie – met name op het gebied van de rechtsstaat – door versnelde onderhandelingen en aanvullende EU-financiering. Bovendien moeten vertragingen of tegenslagen in het hervormingsproces worden bestraft met bezuinigingen of een strengere herzieningsclausule.
Onderhandelingen over lidmaatschap kunnen worden opgeschort
Het voorstel luidt: “Hoewel vooruitgang in hervormingen meer moet worden beloond, moet ernstige en aanhoudende stagnatie of zelfs terugval in de uitvoering van hervormingen ook worden bestraft met zeer beslissende maatregelen.” Dienovereenkomstig kunnen lidmaatschapsonderhandelingen worden opgeschort of onderhandeld hoofdstukken die al zijn afgesloten, kunnen opnieuw worden geopend of op nul worden gezet.
De bereidheid om met de EU samen te werken, moet echter ook vruchten afwerpen voor de kandidaat-lidstaten. Het document van de EU-Commissie stelt: “Als de landen voldoende vooruitgang boeken met de in de onderhandelingen overeengekomen hervormingsprioriteiten, zou dit moeten leiden tot een versnelde integratie.” Evenzo zijn “meer investeringen” mogelijk.
Rechtsstaat een prioriteit zijn
Een ander nieuw aspect van het voorstel van de Commissie is dat geen van de 33 onderhandelingshoofdstukken kan worden gesloten als “de doelstellingen niet worden bereikt” op het gebied van de rechtsstaat. De Commissie streeft naar meer maatregelen op het gebied van de rechtsstaat en institutionele opbouw. Resultaten op deze twee gebieden zullen een voorwaarde zijn voor meer integratie en meer algemene vooruitgang.
Bovendien zullen de “onderhandelingshoofdstukken in thematische groepen worden georganiseerd” en staan ze niet langer op zichzelf. “Onderhandelingen over elke groep worden geopend als een geheel … en niet gebaseerd op individuele hoofdstukken,” stelt het voorstel. Dienovereenkomstig kan slechts één groep met verschillende onderhandelingshoofdstukken in zijn geheel worden gesloten. Er zouden in totaal zes groepen moeten zijn: de rechtsstaat, de binnenlandse markt; concurrentievermogen en groei; groene agenda en duurzame connectiviteit; hulpbronnen, landbouw en cohesie.
Meer betrokkenheid van de lidstaten bij het toetredingsproces
Een ander nieuw kenmerk is dat de lidstaten in de toekomst hun eigen deskundigen naar de kandidaat-lidstaten kunnen sturen om de hervormingsinspanningen ter plaatse te volgen. Tot dusverre is dit werk overgelaten aan ambtenaren van de Commissie. “De lidstaten worden uitgenodigd systematischer dan voorheen aan het toetredingsproces te werken”, schrijft Brussel.
De toetreding van de Westelijke Balkan tot de EU wordt in het voorstel omschreven als “geostrategische investeringen in een stabiel, sterk en verenigd Europa”.
Werkt het nieuwe systeem?
Of deze nieuwe regels, en met name het bonus-malussysteem, kunnen werken, valt nog te bezien in dit stadium. Het lijkt echter onwaarschijnlijk dat bepaalde leiders in de bredere Europese gemeenschap bereid zullen zijn om hun krachtige greep op hun landen te bezwijken om de vooruitgang van de rechtsstaat te bevorderen en het EU-lidmaatschap tot een realiteit te maken.
Bovendien moet de EU haar eigen problemen met betrekking tot de rechtsstaat nog oplossen. Zoals recente gebeurtenissen en ontwikkelingen in de Oost-Europese lidstaten hebben aangetoond, zijn de schijnheilige eisen van de Commissie nog niet volledig door de bestaande leden uitgevoerd.
