Indignatie redactie 
Ondanks de inspanningen van de wereld is het neofascisme in opkomst. Het is sindsdien geëvolueerd in het tijdperk van internet en de grote sociale-mediaplatforms zijn maar al te blij om hen voor de juiste prijs van dienst te zijn.
Onderzoekers Aleksander Deejay en Tamas Wells wezen op een groeiende zorg: grote platforms als Meta (Facebook, Instagram, WhatsApp), Alphabet (Google, YouTube) en Twitter eroderen actief fundamentele democratische waarden en beschadigen het sociale en culturele weefsel. Ondanks de beweringen van Big Tech dat het tegendeel wordt beweerd, spelen deze dominante spelers een centrale rol in het huidige informatie-ecosysteem. Het is alarmerend dat hun gedeelde commerciële filosofie fundamenteel anti-burgerlijke en anti-democratische culturen ondersteunt.
Deze benaderingen versterken op actieve wijze haat- en neofascistische politieke actoren, waardoor de ongecontroleerde verspreiding van propaganda en complottheorieën wordt vergemakkelijkt. Deze platforms profiteren substantieel van de hoge betrokkenheid die wordt gegenereerd door verontrustende en emotionele inhoud, waardoor hun advertentie-inkomsten stijgen. Bovendien ontvangen bedrijven rechtstreeks grote betalingen van populistische neofascisten en andere kwaadaardige actoren wereldwijd.
Om de zaken nog ingewikkelder te maken, geven ze deze individuen toegang tot hun algoritmen en de privégegevens van klanten, een praktijk die ik bijzonder onethisch en antidemocratisch vind.
Het neofascisme erodeert de democratie, sanctioneert racisme en onverdraagzaamheid en verwerpt essentiële vrijheden en rechten. De voorstanders ervan trekken de onpartijdigheid en universaliteit van juridische, wetenschappelijke en onderwijssystemen in twijfel. Ze propageren een nationalistische agenda en relativeren of herstellen zelfs fascistische principes , wetten en praktijken uit het interbellum. Dit mondiale fenomeen leidt tot uitgebreide en gevarieerde debatten.
Neofascisme Een opkomend tij
In 1977 brachten de nederlaag van het nazi-fascisme in de Tweede Wereldoorlog en de omverwerping van de laatste fascistische dictaturen in Europa (Portugal, Spanje en Griekenland) een klap toe aan het rechts-extremisme. Het heersende geloof in Europa en de Verenigde Staten was dat nationalistische, antiliberale en antidemocratische ideologieën geschiedenis waren. De ineenstorting van het communistische blok bracht velen ertoe aan te nemen dat de liberale democratie zou domineren.
Het begrijpen van de factoren die de neofascistische beweging hebben aangewakkerd, is echter van cruciaal belang. Deze factoren creëerden een omgeving waarin dit het bestuur kon beïnvloeden en substantiële electorale invloed kon verwerven in Europa en Amerika.
Er ontstaat een nieuwe politieke cultuur, gekenmerkt door de groei en bevordering van vooroordelen. Deze verschuiving wordt gevoed door de impact van het neoliberale beleid en de sensatiezucht van de media. De focus van de media op sensationele verhalen heeft de publieke bezorgdheid vergroot en de weg vrijgemaakt voor de aanvaarding van autoritaire maatregelen. Dit fenomeen wordt surveillancekapitalisme genoemd en heeft de rollen en verantwoordelijkheden van een verzorgingsstaat in twijfel getrokken.
Kritische wetenschappers die de impact van sociale media op de politiek en de samenleving onderzoeken, hebben de schadelijke effecten ervan op de democratie al lang onderkend. Er bestaat een grimmig conflict tussen het publieke belang en de belangen van platforms als Facebook. Klokkenluider Frances Haugen, onderdeel van Facebook’s civiele desinformatieteam, onthulde in oktober 2021 de consistente prioriteit die het bedrijf aan financiële winst geeft boven het algemeen welzijn.
“Facebook koos er keer op keer voor om te optimaliseren voor zijn belangen, zoals meer geld verdienen”, onthulde hij. Facebook “verscheurt onze samenlevingen en wakkert etnisch geweld over de hele wereld aan.” Deze verhelderende kritiek geldt echter voor alle belangrijke sociale-mediasites, niet alleen voor Facebook.
Een krachtig hulpmiddel
In 2022 trok het Vlaams Belang , een populistische neofascistische partij in het Nederlandstalige noorden van België, € 1,17 miljoen uit voor online advertenties, voornamelijk op Facebook, Google en YouTube-promotie. Hun uitgavenstroom stopte niet: van januari tot mei 2023 hebben ze al € 709.924 geïnvesteerd . Als deze trend zich voortzet, zijn ze klaar om de op één na grootste uitgever van online politieke advertenties in de EU te worden.
Deze strategische uitgaven stellen hen in staat zich te richten op antidemocratische propaganda, anti-LGBTQI+ standpunten, racistische hondenfluiten en desinformatie. Uit huidige peilingen blijkt dat ze nu de grootste partij in Noord-België zijn.
Soortgelijke patronen duiken overal in Europa op, geïllustreerd door de cruciale rol van sociale media in de opkomst van neofascisten in Italië. Extreemrechts in Italië, onder leiding van Matteo Salvini en Giorgia Meloni, heeft van augustus 2022 tot de algemene verkiezingen van september 2022 209.385 euro aan Facebook uitgekeerd – minder dan hun Belgische tegenhangers, maar nog steeds het hoogste onder de Italiaanse politieke partijen.
Tom Van Grieken , leider van het Vlaams Belang, bekleedt de eerste plaats wat betreft advertentie-uitgaven op sociale media onder politici in Europa. Hij stelt dat deze uitgaven aan sociale media noodzakelijk zijn omdat hij en zijn fascistische partij geen eerlijk gehoor krijgen in de ‘bevooroordeelde’ reguliere media. Bewijsmateriaal spreekt dit echter tegen , aangezien de reguliere media verslag doen van zijn partij en haar standpunten.
Ondanks deze berichtgeving ontstaat er terecht een democratisch verzet tegen hun verwerpelijke retoriek. Van Grieken heeft gelijk als hij beweert dat sociale media desintermediatie mogelijk maken. Het vergemakkelijkt ook microtargeting, waardoor deze partijen hun propaganda kunnen afstemmen op specifieke doelgroepen, waardoor controle door journalisten die relevante democratische vragen stellen, wordt vermeden.
Populistisch neofascisme is een destructieve kracht in zowel het Noorden als het Zuiden van de wereld, en maakt op grote schaal gebruik van de sociale media voor zijn schadelijke propaganda. Deze platforms spelen een cruciale rol in fascistische pogingen om etnisch geweld aan te wakkeren en bedrieglijke verhalen te verspreiden. In 2021 betrok het ministerie van Volksgezondheid van het gebied Facebook bij een systematische onderdrukking van Palestijnse stemmen op Facebook en Instagram. Deze repressie escaleerde tijdens de militaire campagne van Israël tegen Hamas, resulterend in 219 doden in Gaza, waaronder 63 kinderen.
In Israël verloren twaalf mensen, waaronder twee kinderen, het leven. Ondertussen fungeerde in Brazilië een overheidsoperatie genaamd het Office of Hate als kanaal voor voormalig president Jair Bolsonaro en zijn propagandamachine om haatdragende inhoud en leugens te verspreiden, waarbij WhatsApp en verschillende sociale mediakanalen voor dit doel werden gebruikt.
Een weg vooruit
Politici genieten van onbeperkte toegang tot achterdeurtjes van sociale media en algoritmische macht via de technologische oligopolies die de sociale media controleren. Ondanks claims van gematigdheid en regulering door deze platforms, blijken ze ineffectief in het beteugelen van haatzaaiende uitlatingen, mythen, desinformatie en complottheorieën. Populistische neofascisten profiteren enorm van deze tekortkomingen. Onlangs heeft Elon Musk, de nieuwe eigenaar van Twitter, feitelijk zijn modererende vermogen vernietigd , wat heeft geleid tot een scherpe stijging van de haatzaaiende uitlatingen die op de site circuleerden en het geld dat daaruit werd gegenereerd.
Politiek theoreticus Jan-Werner Müller pleit voor een duidelijke scheiding tussen democratische en antidemocratische groepen op sociale mediaplatforms. In het tijdperk na de Tweede Wereldoorlog bood de theorie van sociale verantwoordelijkheid een raamwerk en doel in het tijdperk na de Tweede Wereldoorlog, waarin de journalistiek als een essentiële democratische actor werd gepositioneerd.
Deze theorie drong aan op een betere vertegenwoordiging van gemarginaliseerde gemeenschappen en minderheden. Het riep sociale-mediaplatforms op om het democratische discours te faciliteren, de machtigen ter verantwoording te roepen en hun toegangsmacht op verantwoorde wijze uit te oefenen. Socialmediabedrijven moeten hun sociale en democratische verantwoordelijkheden erkennen, stoppen met profiteren van haat en desinformatie en actie ondernemen.
Om te beginnen moeten ze de financiering van neofascisten afwijzen en hun toegang tot de algoritmen van platforms en de politieke en persoonlijke informatie van gebruikers verhinderen.
