Geweld tegen vrouwen : Europese Commissie wil beeldgeweld en cyberstalking strafbaar stellen

De Europese Commissie heeft een richtlijn voorgesteld over geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. Het ambitieuze project omvat regels voor naaktfoto’s, deepfakes en stalkerware die zonder toestemming worden gedeeld.

Op 8 maart presenteerde de EU-commissie haar plannen om geweld tegen vrouwen in haar lidstaten te bestrijden en de getroffenen beter te ondersteunen. Het voorstel beoogt onder meer de strafbaarstelling van verkrachting in de 27 lidstaten te standaardiseren.

De voorgestelde richtlijn bevat ook voor het eerst duidelijke richtlijnen voor de strafbaarstelling van handelingen die worden samengevat onder de term digitaal geweld . Dit omvat de ongeoorloofde verspreiding van intieme opnames, cyberstalking en online intimidatie. Volgens het voorstel zijn er momenteel “aanzienlijke juridische leemten” met betrekking tot deze vormen van geweld, zowel in de lidstaten als op EU-niveau.

Het voorstel vormt een aanvulling op de geplande wetgeving rond de Wet digitale diensten, schrijft de Commissie. Het gaat om minimumregels voor misdrijven die te maken hebben met digitaal geweld. De Digital Services Act is een omvangrijk hervormingsproject dat al veel verder is gevorderd.

Veel van de patriarchale vormen van geweld die in het voorstel worden beschreven, zijn niet alleen gericht tegen cis-vrouwen, maar ook tegen transgenders en niet-binaire personen . De Europese Commissie gaat hier echter niet in detail op in.

Een jaar gevangenisstraf voor uploads zonder wederzijds goedvinden

De geplande richtlijn moet de lidstaten onder meer verplichten om zogenaamd op afbeeldingen gebaseerd geweld, in de volksmond bekend als ‘wraakporno’, uniform strafbaar te stellen. Het verspreiden van intieme opnamen zonder toestemming van de getoonde personen moet daarom worden bestraft met een gevangenisstraf van ten minste één jaar.

Het doet er niet toe of de betrokkenen op een bepaald moment met de opnames hebben ingestemd of ze zelfs zelf hebben meegenomen en verzonden. Doorslaggevend is of ze tegen hun wil zijn uitgedeeld. Dit zou ook gelden voor gevallen waarin de getroffenen zelf naaktfoto’s hebben gestuurd, die vervolgens op internet worden gepubliceerd. Adviescentra en getroffenen melden keer op keer dergelijke gevallen .

Ook de verspreiding van gemanipuleerde beelden die bedoeld zijn om de schijn te wekken dat iemand op een pornografische opname staat, valt hieronder. De richtlijn gaat over zogenaamde “deepfakes” , die nu kunnen worden gebruikt om bedrieglijk echte opnames te maken. Maar dit kan ook met conventionele beeldbewerkingsprogramma’s. Om mogelijke slachtoffers beter te beschermen, zou de dreiging van al deze handelingen al wettelijk geregeld moeten zijn. Het dreigen met het vrijgeven van intieme opnames wordt vaak gebruikt als een vorm van chantage.

Cyberstalking en intimidatie strafbaar gesteld

Ook cyberstalking, d.w.z. het bedreigen en continu in de gaten houden van een ander met digitale hulpmiddelen, wordt uitdrukkelijk bestraft. Hieronder vallen waarschijnlijk ook spionage-apps, de zogenaamde stalkerware, waarmee daders hun slachtoffers uitgebreid kunnen bespioneren met behulp van geïnfecteerde apparaten . Ook kunnen daders door middel van afgeperste of geraden wachtwoorden toegang krijgen tot accounts, berichten of apparaten. In Duitsland wordt daar sinds vorig jaar in de hervormde re-enactmentparagraaf rekening mee gehouden .

De richtlijn voorziet ook in regelgeving over zogenaamde cyberintimidatie. Dit kan worden vertaald als intimidatie, pesten of haatzaaien. Het gaat om aanvallen op internet tegen een persoon door het verspreiden van “bedreigend of aanstootgevend materiaal” dat “aanzienlijke psychologische schade” toebrengt aan de getroffenen. In de toekomst moet het ook bestraft worden met minimaal een jaar gevangenisstraf. Ook deelname aan een dergelijke campagne is voldoende. Dergelijke aanvallen zijn vaak gericht op beroemdheden, zoals politici of journalisten, maar kunnen ook volslagen vreemden treffen.

Volgens het voorstel van de Commissie moeten degenen die het slachtoffer zijn van geweld in de toekomst recht hebben op volledige schadevergoeding van de daders, inclusief gezondheidskosten, gederfde inkomsten, verhuiskosten of mentale en psychologische schade veroorzaakt door het geweld. Ook de kosten van de gerechtelijke procedure dienen te worden vergoed.

Het voorstel heeft ook tot doel de zogenaamde verwijderingsprocedures te reguleren, d.w.z. wanneer en hoe snel potentieel criminele inhoud van internet moet worden verwijderd, bijvoorbeeld op sociale media of pornoplatforms. Dit moet de lokale autoriteiten de mogelijkheid bieden om op verzoek van de betrokkenen de verwijdering of blokkering van inhoud te gelasten. Dit moet ook mogelijk zijn voordat de gerechtelijke procedure is afgerond, maar alleen als er “voldoende bewijs” is dat de inhoud het slachtoffer aanzienlijke schade berokkent.

Eerste service

Het voorstel is in eerste instantie de toeslag voor een wetgevingsproces dat nu moet worden afgestemd met het EU-parlement en de Raad. De lidstaten hebben dan vanaf de inwerkingtreding van de richtlijn twee jaar de tijd om de regels in nationaal recht om te zetten. De richtlijn wil voor het eerst minimumnormen creëren, die uniform moeten gelden voor alle 27 lidstaten. Bij de uitvoering, zoals het stellen van sancties, hebben staten speelruimte.

Mocht de richtlijn in werking treden zoals het voorstel voorziet, dan zou dat ook voor Nederland betekenen dat er nieuwe wetten moeten komen. Zo wordt het ongeoorloofd verspreiden van afbeeldingen sinds vorig jaar in het Wetboek van Strafrecht genoemd als onderdeel van stalking, maar is op zich geen strafbaar feit.