Indignatie redactie 
Minister van Binnenlandse zaken, Hanke Bruins Slot, presenteert donderdag de nieuwe Wet op Politieke Partijen, waarmee het de allerhoogste rechter mogelijk wordt gemaakt om politieke partijen te verbieden als zij de democratie willen ondermijnen of willen afschaffen.
Op dit moment is het alleen mogelijk om een politieke partij te verbieden als de openbare orde wordt bedreigd. Met de nieuwe wet komt hier verandering in. “De nieuwe wet moet het mogelijk maken dat een partij verboden kan worden wanneer de partij de democratische rechtsstaat wil ondermijnen of afschaffen”, aldus Bruins Slot. “Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn wanneer een partij de Tweede Kamer wil afschaffen of de onafhankelijkheid van de rechtspraak ongedaan wil maken.”
De opmerkingen van Forum voor Democratie politici en de bestorming van het Amerikaanse parlement hebben ertoe geleid dat steeds meer mensen voorstander zijn van het eenvoudiger maken om politieke partijen te kunnen verbieden. Zo riep D66-fractievoorzitter Jan Paternotte dit recent nog op. Hij wil het mogelijk maken door een wetsartikel uit te breiden, waarmee nu onder meer criminele motorbendes verboden kunnen worden. Paternotte deed dit voorstel, omdat hij ervan overtuigd is dat een nieuwe wet te lang zou duren voordat die in werking zal treden.
Volgens Bruins Slot is dit wetsvoorstel de juiste democratische route. Door middel van deze wet zullen politieke partijen ook verplicht worden om open te zijn over hun financiën, oftewel van wie ze donaties ontvangen en hun schulden, hoe ze hun kandidaten en lijsttrekkers kiezen en hoe ze adverteren.
Daarnaast komt er ook voor het eerst een subsidieregeling waarmee partijen in de gemeente, waterschappen en provincies een bijdrage kunnen ontvangen. Op deze manier worden partijen minder afhankelijk van giften.
Nieuwe wet politieke partijen moet verbod mogelijk maken
De Hoge Raad moet politieke partijen kunnen verbieden als zij tot doel hebben of erop uit zijn om de democratie te ondermijnen. Dat staat in een conceptwet van het kabinet.
“De partijen die met onze stem ook ons vertrouwen krijgen, mogen tegelijkertijd nooit onze democratie in gevaar brengen”, vindt minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken.
In de tekst staat dat de rechter een partij mag verbieden “indien de partij door haar doelstelling of werkzaamheden een daadwerkelijke en ernstige bedreiging vormt voor een of meer grondbeginselen van de democratische rechtsstaat”.
Het is met de huidige wetgeving al mogelijk om een partij te verbieden. Dat kan als die in strijd handelt met de openbare orde. Onlangs deed D66 een voorstel om de mogelijkheden tot een verbod te verruimen via een simpele wijziging in het Burgerlijk Wetboek. Aanleiding waren uitspraken van Kamerleden van Forum voor Democratie. Maar die methode vindt het kabinet juridisch niet zorgvuldig.
De nu voorgestelde Wet politieke partijen moet een samenhangende wet worden voor alle regels, vindt Bruins Slot. “Gezien de bijzondere positie van politieke partijen moeten we daar echt een aparte regeling voor maken”, zei ze vrijdagochtend in het NOS Radio 1 Journaal: “Je kunt een politieke partij natuurlijk niet vergelijken met een voetbalvereniging of een andere vereniging.”
Donaties
Ook moet de wet het toezicht op het naleven van financieringsregels verbeteren, zoals donaties en lidmaatschapsgeld. Partijen mogen alleen van Nederlandse donateurs financiële bijdragen of bijdragen in natura ontvangen.
Voor politieke advertenties gaat een meldingsplicht gelden die moet leiden tot meer transparantie. In de melding moet onder meer staan waar de advertentie is geplaatst, wat de boodschap is en hoeveel er door wie voor de advertentie is betaald.
Ook moet worden bekendgemaakt welke gegevens van internetters worden gebruikt om gericht bepaalde doelgroepen te benaderen, in de wet microtargeting genoemd.
Verboden politieke partij
De laatste politieke partij die door de rechter werd verboden was CP’86. Die partij had sinds 1986 geen zetels meer in de Tweede Kamer maar bleef bestaan.
In 1997 werd de partij veroordeeld als criminele organisatie die zich stelselmatig schuldig maakte aan het aanzetten tot vreemdelingenhaat. In 1998 werd door de rechtbank een verbod op en een ontbinding van de partij gevorderd.
Voor het toezicht op de naleving van de wet wordt een nieuwe autoriteit opgericht, de Autoriteit Wet op de politieke partijen. Die moet ook de overheidssubsidies aan partijen gaan controleren.
Een breed gedragen politieke wens om lokale politieke partijen en lokale afdelingen meer te steunen is ook in de wet geregeld. Zij krijgen met de invoering van het wetsvoorstel drie jaar lang recht op subsidie.
Lange voorbereiding
De wet is het resultaat van een jarenlange voorbereiding en advies van de commissies-Veling en -Remkes over het politieke stelsel in Nederland.
De commissie-Remkes constateerde in 2017 onder meer dat burgers zich te weinig gehoord voelen door de politiek. Ook werd gesteld dat het stelsel modernisering nodig heeft. Maar het advies voor een correctief referendum neemt het kabinet niet over, zo werd eerder bekend. Ook voorstellen uit de Tweede Kamer hierover haalden het niet.
In de wet zijn ook al geldende regels opgenomen zoals over de wetenschappelijke bureaus en jongerenafdelingen van partijen.
‘Meer vaart achter gezet’
In het NOS Radio 1 Journaal zei ook Bruins Slot dat er al jaren op een wet op de politieke partijen wordt aangedrongen. “Maar het is wel zo dat ik er meer vaart achter heb gezet. Dat heb ik ook gedaan omdat ik zie dat de democratie niet vanzelfsprekend is.” Ze verwees naar de bestorming van het Capitool in Washington, begin vorig jaar, de dreigende aanval op het Duitse parlement, kort geleden, en de inval van Rusland in Oekraïne.
Tot 21 maart 2023 kunnen burgers, politieke partijen en andere belanghebbenden op de voorgenomen wet reageren via een zogenoemde internetconsultatie.
