Indignatie redactie 
De Italiaanse leider Meloni zal maandag haar vlaggenschipplan voor Afrika schetsen.
Nog maar een paar jaar geleden riep Giorgia Meloni – destijds de leider van een extreemrechtse randpartij – op tot een zeeblokkade om een ‘invasie ’ van migranten over de Middellandse Zee naar Europa te voorkomen.
Nu zet ze als Italiaanse premier haar geloofwaardigheid in op een ambitieus investeringsplan voor Afrika.
Meloni organiseert van 28 tot 29 januari een internationale top over Afrika in Rome, met 25 Afrikaanse leiders; Er worden ook directeuren van de Verenigde Naties, de Wereldbank en de EU verwacht. Na een zondagsbanket in het presidentieel paleis zal Meloni maandag in de senaat haar visie op de strategische ontwikkeling van het Afrikaanse continent uiteenzetten.
Haar late poging om Afrikaanse leiders het hof te maken is niet zo bizar als het lijkt, maar maakt in plaats daarvan deel uit van de veelzijdige oorlog van de Italiaanse leider tegen illegale immigratie, waaronder het verplaatsen van migranten naar Albanië . (Het aantal aankomsten van migranten over zee is aanzienlijk toegenomen sinds Meloni aan de macht kwam.)
“Ze moet nu oplossingen bieden aan haar kiezers, voor wie immigratie een grote zorg is”, zegt Leo Goretti, een expert op het gebied van het buitenlands beleid van Italië bij het Instituut voor Internationale Zaken (IAI) in Rome.
Het doel van Meloni is om de oorzaken van de emigratie uit Afrika, zoals werkloosheid en armoede, aan te pakken door te investeren in ontwikkeling, infrastructuur en energie. Maar ze hoopt ook de Afrikaanse leiders ervan te overtuigen migranten te beletten te vertrekken, en ermee in te stemmen afgewezen asielzoekers terug te nemen.
Gezien de ambitie van het project waagt Meloni een flinke gok. Succes zou de reguliere erkenning kunnen opleveren waar ze naar hunkert als internationale conservatieve staatsvrouw; maar Afrika is een enorm en complex land, en het kan jaren, zo niet tientallen jaren duren voordat de vruchten van haar strategie, als die er al zijn, rijpen.
Critici zeggen intussen dat de deal riekt naar neokolonialisme; dat Italië niet over de middelen of expertise beschikt om dit te verwezenlijken; en dat het uit de pas loopt met de groene transitie.
Ogen groter dan maag
Hoewel de details van Meloni’s plan pas maandag bekend zullen worden gemaakt, is het officiële doel het ondersteunen van “betere levensomstandigheden van de bevolking in partnerlanden” door middel van investeringen op zes gebieden: onderwijs, voedsel, water, landbouw, energie en infrastructuur.
Het idee om migranten in hun thuisland te helpen is “redelijk consistent” met het verhaal van rechts, merkte Goretti van de IAI op. Het was Matteo Salvini, Meloni’s eigen vice-premier, die effectief gebruik maakte van de slogan ‘laten we ze helpen in hun thuisland’, terwijl hij een anti-immigratieplatform opriep.
Meloni hoopt dat haar Afrika-plan – naast het oplossen van haar migratieproblemen – haar kan helpen tegemoet te komen aan de energiebehoeften van Italië. Omdat er geen kernenergie is, heeft Rome geprobeerd te diversifiëren van zijn grote afhankelijkheid van Russisch gas, waardoor het kwetsbaar is voor politieke schokken. In de visie van Meloni zou Italië een energieknooppunt in het zuidelijke Middellandse Zeegebied kunnen worden, waarbij energie via pijpleidingen uit Afrika wordt verzameld en over Europa wordt gedistribueerd.
Naast binnenlandse winst ziet Meloni ongetwijfeld ook een kans om haar stempel te drukken op het internationale toneel, vooral nu Italië in 2024 het jaarlijkse voorzitterschap van de G7 op zich heeft genomen. Nu andere westerse landen zich meer met het Midden-Oosten en China bezighouden, heeft Italië nu een opening om een leidende rol te spelen bij het vormgeven van de relatie van het Westen met het Afrikaanse continent, zei Goretti. Meloni noemde Afrika immers een sleutelthema van het Italiaanse G7-voorzitterschap en zijn streven om “de centrale positie in het Middellandse Zeegebied te herstellen.”
Maar het plan van Meloni bevat veel potentiële valkuilen, zeggen critici, te beginnen met de vraag of Afrikaanse leiders überhaupt zullen kopen wat de Italiaanse leider verkoopt. Met dertien staatshoofden, zes regeringsleiders en drie ministers van Buitenlandse Zaken die op de top worden verwacht, moeten de aanwezigen op zijn minst een paar dagen in de schijnwerpers staan. Maar op de langere termijn zal het behouden van hun interesse afhangen van het niveau van de investeringen: tijdens een bezoek in oktober aan Mozambique kondigde Meloni alleen al 3 miljard euro uit Italië aan, maar in de begroting voor 2024 van het land werd uiteindelijk een gierige 200 miljoen euro toegewezen.
Ook sommige van haar gasten zijn niet bepaald zwaargewichten, zoals de Eritrese president Isaias Afewerki en Teodoro Nguema Obiang Mangue, zoon van de autoritaire leider van Equatoriaal-Guinea, die door Groot-Brittannië is bestraft en een voorwaardelijke boete van € 30 miljoen heeft gekregen van de regering. Frankrijk in 2017 wegens het witwassen van geld en corruptie.
Lia Quartapelle, vicevoorzitter van de commissie buitenlandse zaken van het Italiaanse parlement van de oppositiepartij Democratische Partij, zei dat Meloni “serieus moet worden genomen, aangezien Afrika van strategisch belang is voor Italië.” Ze vroeg zich echter af of Italië “de economische en politieke capaciteit” heeft om het voortouw te nemen.
Zwaar werk in het vooruitzicht
Om haar plan te laten slagen en de nodige vuurkracht, expertise en middelen aan te trekken, heeft Meloni steun van de EU nodig. Voorzitter van de Europese Commissie, Ursula Von der Leyen, die na de EU-verkiezingen van juni de steun van Meloni nodig zou kunnen hebben om een tweede termijn veilig te stellen, heeft bevestigd dat zij de top in Rome zal bijwonen. Maar omdat Frankrijk en Italië van oudsher strijden om invloed in Afrika, zou Meloni’s nieuwe initiatief een rivaliteit in de Sahel kunnen veroorzaken waar Italië niet de middelen of de expertise voor zou hebben om te winnen, zei Goretti.
Bovendien heeft Meloni de noodzaak benadrukt van een aanpak die noch roofzuchtig noch betuttelend is, maar die Afrikaanse landen als partners behandelt en niet als liefdadigheidszaken. Maar parlementslid van de oppositie Quartapelle zegt dat ze geen grote afwijking ziet van de praktijk uit het verleden in een plan gebaseerd op energie-investeringen dat Italië in conflict brengt met de koolstof- en netto-nuldoelstellingen van de EU. Meloni van haar kant heeft gezegd dat Italië het plan zal financieren door 70 procent van het klimaatfonds van 4 miljard euro dat het heeft toegezegd ter ondersteuning van de groene transitie van de ontwikkelingslanden, af te wenden.
Een andere zorg is dat Meloni’s voorbehoud dat Europa zijn historisch betuttelende benadering verliest, zich zou kunnen vertalen in een verminderde bezorgdheid over de mensenrechten, en dat haar algemene ‘can-do’-opvatting uiteindelijk autocratische regimes zou kunnen legitimeren .
Vorig jaar pleitte Meloni bijvoorbeeld voor een overeenkomst tussen de Europese Commissie en Tunesië, en noemde deze een model dat in heel Afrika navolging zou krijgen. Maar de deal met Tunesië stuitte op problemen vanwege de bezwaren tegen het sturen van geld naar de steeds autocratischer wordende leider van Tunesië; de aankomsten uit het land namen vervolgens toe. Het is niet de enige recente ervaring die Europa heeft gehad met autoritaire leiders die migratie als hefboom gebruiken (namelijk Turkije): volgens Goretti moet de EU, om een positieve impact te hebben, niet alleen de leiders van een regio ontmoeten, maar zich vooral bezighouden met mensenrechten en mensenrechten. Burgermaatschappij.
Tot nu toe lijken de Afrikaanse burgermaatschappij en milieugroeperingen niet overtuigd. Joab Okanda, senior klimaatadviseur bij Christian Aid in Afrika, zei dat hij hoopte dat de top in Rome “Italië en zijn door de staat gesteunde fossiele brandstoffenbedrijven zou helpen om eindelijk te beseffen welke schade zij aan Afrika toebrengen.
“Het is tijd dat Afrika zich losmaakt van de strategische visies van de Europese actoren op het gebied van de fossiele brandstoffen, vermomd als een Afrikaans ontwikkelingsproject, en de politieke inzet mobiliseert … om Afrika op het pad te zetten naar zelfvoorziening en duurzame welvaart”, aldus Okanda.
Met een sterke meerderheid zal Meloni naar verwachting nog drie jaar in de regering blijven – ongebruikelijk voor de Italiaanse politiek – en het is onwaarschijnlijk dat ze last zal hebben van serieuze binnenlandse oppositie tegen haar plan. De implementatie zal echter waarschijnlijk een andere zaak zijn: hoewel ze ministeries heeft afgeluisterd voor ideeën, blijft het toezicht gecentraliseerd bij haar kantoor in plaats van bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. En hoewel energie- en commerciële deals op de korte termijn gemakkelijk te beheren zijn, is de ontwikkeling veel lastiger.
Ondertussen is het, zelfs als haar plan enig succes kent, onwaarschijnlijk dat de migratie op de korte termijn zal afnemen, wat betekent dat kiezers, die doorgaans weinig geduld hebben met langetermijnstrategieën, het vertrouwen in Meloni’s gedurfde Afrika-plan kunnen verliezen voordat het vruchten afwerpt.
