Coronavirus: Chloroquine-onderzoek in Brazilië afgebroken na overlijden

Een te hoge dosis van het antimalariamiddel chloroquine kan bij bepaalde patiënten ernstige hartritmestoornissen veroorzaken. Tests op COVID-19-patiënten in Brazilië zijn stopgezet nadat 11 mensen waren overleden.

Naast het zoeken naar een vaccin tegen SARS-CoV-2, onderzoeken artsen over de hele wereld of bestaande actieve ingrediënten ook kunnen helpen het virus te bestrijden.

Het bekende malariamedicijn Resochin heeft de afgelopen weken voor veel opschudding gezorgd. Het actieve ingrediënt, chloroquine, met zijn derivaat, hydroxychloroquine,  al decennia lang gebruikt om malaria te voorkomen en te behandelen.

Bij tests in China en Frankrijk zou de werkzame stof chloroquine hebben aangetoond dat het de proliferatie van het nieuwe coronavirus in celculturen remt, wat erop wijst dat het de virale belasting van patiënten met ernstigere ziekteprogressies zou kunnen verminderen. Het actieve ingrediënt kan daarom ook als antiviraal middel worden gebruikt, melden onderzoekers.

Ondanks enige bezorgdheid    over de manier waarop de onderzoeken zijn uitgevoerd en hun betekenis, evenals over mogelijke bijwerkingen, zijn er nu op andere plaatsen klinische tests met de bekende werkzame stof uitgevoerd. 

Dodelijk onderzoek in Brazilië

Een klein fase II-onderzoek in Brazilië, waarbij 11 patiënten stierven door fatale aritmieën of hartspierbeschadiging, laat zien hoe riskant een hoge dosis behandeling van COVID-19-patiënten met chloroquine kan zijn, vooral in combinatie met het antibioticum azithromycine of andere geneesmiddelen.

De studie, die werd gefinancierd door de Braziliaanse regering en waarvan de voorlopige, niet peer-peer-reviewed resultaten, werden gepubliceerd op het wetenschappelijke portaal MedRxiv,   waren 81 ziekenhuispatiënten betrokken. In totaal zouden 440 patiënten uiteindelijk deelnemen aan het fase IIb-onderzoek ‘CloroCovid-19’.

Het team van Marcus Lacerda van het Tropical Institute in Manaus in de Braziliaanse deelstaat Amazonas heeft tweemaal per dag gedurende vijf dagen een dosis van 450 milligram chloroquine (totale dosis 2,7 gram) toegediend aan ongeveer de helft van de patiënten. De andere patiënten kregen gedurende 10 dagen een dosis van meer dan 600 milligram (totale dosis 12 gram) voorgeschreven. Er was geen placebogroep. 

Te hoge dosering?

Normaal gesproken worden malariamedicijnen in een lagere dosering gebruikt en slechts voor een paar dagen. In Brazilië was de dosering zelfs hoger dan gesuggereerd door de Chinese autoriteiten en het US Center for Disease Control and Prevention (CDC). 

De gezondheidsautoriteit van de Chinese provincie Guangdong had een behandeling met tweemaal daags 500 mg gedurende 10 dagen aanbevolen (totale hoeveelheid 10 gram). De CDC adviseerde een startdosis van 600 mg plus nog eens 300 mg na 12 uur, gevolgd door 300 mg tweemaal daags op dagen twee tot vijf (totale dosis 3,3 gram).

De artsen in Brazilië merkten binnen twee tot drie dagen aritmie (significante verlenging van het zogenaamde QT-interval) op bij patiënten die de hoge dosis kregen. Op de zesde dag van de studie stierven 11 patiënten en werd de fase II-studie onmiddellijk stopgezet.

Werden waarschuwingen genegeerd?

Afgelopen week waarschuwden specialisten in de interne geneeskunde al in het Canadian Medical Association Journal  voor de gevaren van QTc-verlenging in het elektrocardiogram bij het gebruik van chloroquine en hydroxychloroquine – vooral in combinatie met het antibioticum azithromycine. 

Volgens dat rapport kan de combinatie naast hartritmestoornissen leiden tot hypoglykemie (abnormaal lage bloedsuikerspiegels), rusteloosheid, verwarring en wanen. Een overdosis kan leiden tot epileptische aanvallen, coma en hartstilstand, zegt het rapport. 

Rampzalige drugscocktail

Veel COVID-19-patiënten zijn significant ouder dan malariapatiënten en hebben vaak reeds bestaande aandoeningen. In een dergelijke risicogroep zal een behandeling met hoge doses chloorquine vermoedelijk veel vaker leiden tot schade aan de hartspier en tot ernstige hartritmestoornissen. 

Aangezien er in de Manaus-studie geen placebogroep was, is het moeilijk precies te bepalen welk deel van de sterfgevallen werd veroorzaakt door chloroquine. Dit komt omdat alle patiënten aanvullend werden behandeld met het antibioticum azithromycine, dat ook het QTc-interval verlengt. Sommige patiënten hadden ook oseltamivir (Tamiflu) gebruikt, wat ook een negatief effect kan hebben op het hartritme.

Mensen als proefkonijn?

In principe zijn de twee actieve ingrediënten chloroquine / hydroxychloroquine bekend en veilig. Het medicijn Resochin, ontwikkeld door de Duitse farmaceutische en chemische groep Bayer,   wordt sinds de jaren dertig met succes gebruikt als malariamedicijn of profylaxe.

De risico’s en bijwerkingen zijn echter al even lang bekend. Zelfs dergelijke beproefde medicijnen kunnen ernstige schade veroorzaken als ze in extreem hoge doses worden ingenomen, als verkeerde zelfmedicatie of door mogelijk bedreigde groepen mensen. 

Onderzoek moet nu uitwijzen of de klinische proef in Brazilië patiënten uit onachtzaam overdosering of waarschuwingen negeerde. De fatale afloop van het fase II-onderzoek in Brazilië valt samen met een tv-discussie, die algemeen als extreem racistisch wordt beschouwd, tussen twee Franse artsen die Afrika wilden veranderen in een enorm laboratorium voor het testen van coronavirusvaccins.

https://www.facebook.com/watch/?v=174953386878732

Ze noemden het gebrek aan middelen op het continent en dus het gebrek aan bescherming tegen het virus de reden voor hun voorstel. Ze zeiden dat daar op dezelfde gronden studies naar aids waren gedaan. De provocerende discussie veroorzaakte wereldwijde verontwaardiging. 

Klinische tests blijven noodzakelijk

Bij de zoektocht naar een vaccin of medicijn – ook tegen het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2 – zijn klinische tests niettemin essentieel. Alleen door de medewerking van fabrikanten, klinieken en medische instellingen kan worden opgehelderd of een medicijn daadwerkelijk het gewenste therapeutische effect (werkzaamheid) vertoont, of het veilig is of dat er bijwerkingen optreden (verdraagbaarheid), hoe het precies moet worden gedoseerd (dosis bevinding) en of de voordelen uiteindelijk opwegen tegen de risico’s.

Fase II-onderzoeken omvatten gewoonlijk 100 tot 500 vrijwillige patiënten als testpersonen. In de meeste landen zijn er strikte wettelijke vereisten voor het uitvoeren van klinische proeven om het risico voor de proefdeelnemers te beperken. In de meeste landen moet de toestemming van de vrijwilligers om deel te nemen vooraf schriftelijk worden gegeven.

De behandelend arts is verplicht elke deelnemer aan de proef tot in detail te informeren over de mogelijke voordelen en alle risico’s – maar risico’s en bijwerkingen kunnen nooit worden uitgesloten.