Indignatie redactie 
Update: Intussen heeft ook Nederland officieel afstand genomen van deze aanpak. Het doel van dit artikel is echter om het onderliggende paradigma van deze strategie te ontrafelen, niet om een argument te maken over de effectiviteit ervan.
Terwijl de meeste Europese landen zich voorbereiden op lock-downs om de verspreiding van het coronavirus te stoppen, kiezen een paar landen voor een andere strategie: immuniteit voor kuddes. In plaats van zoveel mogelijk mensen te testen en maatregelen te nemen om de sociale afstand te vergroten, willen ze het virus doelbewust laten verspreiden onder mensen met een laag risico, zodat een groot deel van de bevolking immuun wordt. Deze aanpak werd voor het eerst voorgesteld door de Britse premier Boris Johnson, die tot een paar dagen geleden weigerde sociale afstandsmaatregelen te nemen. Hoewel het VK zich officieel van deze strategie heeft gedistantieerd , blijven Nederland en Zweden vasthouden aan deze aanpak, ondanks harde kritiek van de WHO.
Deze landen beweren dat het opbouwen van immuniteit voor kuddes de enige langetermijnstrategie is om met het virus om te gaan, aangezien de epidemie niet langer kan worden beheerst en altijd weer kan herleven. In plaats van het hele land op slot te zetten, mogen alleen risicopopulaties in quarantaine worden geplaatst terwijl de epidemie zich blijft verspreiden. Talloze epidemiologen en virologen hebben de strategie echter bekritiseerd omdat ze riskant, onwetenschappelijk is en waarschijnlijk tot een hoog dodental zal leiden. Een recent gepubliceerd rapport van het Imperial College London, dat leidde tot de wijziging van het Britse regeringsbeleid, schatte de strategie in het VK tot 250.000 doden. Omdat het niet mogelijk is om risicopopulaties effectief te isoleren, vooral wanneer het virus zich blijft verspreiden, zal het gezondheidszorgsysteem waarschijnlijk overweldigd raken en het risico lopen volledig in te storten.
Epidemiologisch Neoliberalisme
Waarom zou een land als het VK zo’n risicovolle strategie zelfs overwegen, en waarom volgen andere landen deze aanpak nog steeds? De reden is neoliberalisme. Sinds de jaren tachtig worden we beheerst door het politieke paradigma van het neoliberalisme, dat het door de staat geleide sociale beleid heeft vervangen door privatisering en deregulering van de markt. Het geloof in de inherente rechtvaardigheid van de markt heeft geleid tot een politieke grondgedachte, die winst letterlijk voor mensen stelt. En het heeft de geest van mensen gekoloniseerd door hen te laten geloven dat het hun schuld is als ze arm, onzeker of werkloos zijn.
De ironie van het neoliberalisme is dat het de illusie van sociale mobiliteit creëert, terwijl het de sociale ongelijkheid versterkt en zelfs verdiept. Het gaat ervan uit dat als iemand op een vrije markt kan ‘slagen’, het de eigen schuld van mensen moet zijn als ze arm zijn. Maar deze overtuiging is niet alleen verkeerd, ze is ook gewelddadig. Het neoliberalisme heeft ertoe geleid dat de rijken rijker zijn geworden en de armen meer lijden onder rechteloosheid, onzekerheid en afhankelijkheid. Wat lijkt op een laissez-faire-beleid, is een verfijnd en complex systeem van geautomatiseerd structureel geweld tegen de zwakken, dat ook alle mogelijkheden tot verzet vernietigt.
Kudde-immuniteit is epidemiologisch neoliberalisme. Net als het onvoorwaardelijke geloof in de vrije markt, berust de immuniteit van de veestapel op de aanname dat een epidemie het beste kan worden overwonnen door deze ongereguleerd te laten. Maar net als het neoliberalisme resulteert het in geweld tegen de zwakken en de armen: ouderen en gehandicapten, daklozen, vluchtelingen en mensen met ernstige gezondheidsproblemen – van wie velen waarschijnlijk ook een lagere sociaal-economische status hebben vanwege de correlatie tussen armoede en ziekte. Dit zijn de mensen, die het grootste risico lopen om te overlijden aan COVID-19 – vooral als de gezondheidszorg overweldigd is en artsen triage moeten uitvoeren.
Afbrokkelende Verzorgingsstaten
Het is geen toeval dat het VK en Nederland, twee van de meest neoliberale landen van Europa, voorstander waren van deze aanpak. Deze landen hebben de afgelopen decennia beleid geïmplementeerd dat economische voorrang geeft boven sociale belangen, en systematisch gezondheidszorg, onderwijs en huisvesting ontwortelde. Kiezen voor economisch schadelijke lockdown-maatregelen past perfect in hun politieke grondgedachte. Zweden is echter een raadselachtiger geval: het is een land dat internationaal wordt geprezen om zijn goede sociale beleid en genereuze verzorgingsstaat. Maar zelfs een archetypische sociaaldemocratie als Zweden is niet immuun geweest voor het neoliberale beleid. Zoals de meeste Europese landen is de verzorgingsstaat de afgelopen decennia systematisch ontmanteld.
De grootste uitdaging van de corona-epidemie is “de curve afvlakken”, zodat de capaciteiten voor intensive care en intensive care niet overweldigd worden. Maar deze drie landen hebben al zo weinig capaciteit voor intensive care, dat ze zelfs met strikte lockdown-maatregelen niet zouden volstaan. Het VK en Nederland hebben slechts ongeveer de helft van de capaciteit van Italië voor bedden voor intensive care per hoofd van de bevolking. En Zweden, de zogenaamd beste verzorgingsstaat van Europa, heeft zelfs minder dan de helft.
https://www.researchgate.net/figure/Numbers-of-critical-care-beds-corrected-for-size-of-population-per-100-000-inhabitants_fig1_229013572
Als deze landen wilden voorkomen dat hun capaciteiten overbelast raakten, hadden ze lang geleden moeten optreden. Maar dat schip is al gevaren. De handhaving van strikte lockdown-maatregelen zou niet alleen de economie onder druk zetten, maar ook het afbrokkelende gezondheidsstelsel blootstellen aan decennia van neoliberaal beleid. Door voor immuniteit voor kuddes te kiezen, kunnen regeringen het falen van het gezondheidssysteem eerder aan het virus dan aan slecht bestuur wijten. Net zoals individuele arme mensen de schuld kunnen krijgen omdat ze niet hard genoeg hebben geprobeerd, kunnen individuele zieke mensen worden beschuldigd van het niet volgen van quarantainemaatregelen. Het maakt niet uit of het de aard, het lot of de eigen schuld is – zolang het niet de regering is die verantwoordelijk wordt gehouden voor de dood van mensen.
Immuniteit van kuddes is niet alleen slechte wetenschap of slecht beleid. Het is biologische oorlogsvoering. Veel mensen zullen hierdoor sterven en regeringen zullen er geen verantwoordelijkheid voor nemen. Maar deze strategie kwam niet uit het niets. Het is een logische voortzetting van de politieke grondgedachte die de wereld de afgelopen decennia heeft beheerst, tot het uiterste doorgevoerd als een laissez-faire sociaal darwinisme. Omdat mensen die vertrouwen op een niet-gereguleerde markt, ook zullen vertrouwen op een niet-gereguleerde epidemie – zelfs als die dodelijk is.
