Indignatie redactie 
In theorie is Nederland een democratie waarin alle burgers gelijke rechten hebben. Wie hier openlijk kanttekeningen bij zet, kan rekenen op felle tegenstand. We leven toch in een vrij land? We zijn toch gelijk voor de wet? Ons parlement wordt toch democratisch gekozen? En het definitieve argument dat alle andere argumenten overbodig moet maken: we hebben het hier zoveel beter dan in <land naar keuze invullen>. Wees blij dat je in Nederland woont! Maar is dit waar of is het alleen maar een droombeeld waar velen zich aan vastklampen?
Lage inkomens en hoge inkomens
Deze week kwam ik een artikel tegen in Trouw waarin Jan Kleinnijenhuis een nieuw puzzelstukje opgroef uit de beerput van de toeslagenaffaire. De belastingdienst ging vooral achter de lage inkomens aan terwijl de hoge inkomens werden ontzien. Hoe dit kwam? De dienst gebruikte een ‘zelflerend algoritme, dat zelfstandig bepaalt welke indicatoren erop zouden kunnen wijzen dat bepaalde aanvragen voor toeslagen een verhoogde kans op fouten of fraude kennen.’
De #Belastingdienst profileerde vooral lage inkomens bij controle op fouten en fraude. Hoge inkomens werden ontzien.#toeslagenaffaire #risicoselectie https://t.co/IwWBsxMPUL
— Jan Kleinnijenhuis (@JanNieuwsuur) November 22, 2021
Zelflerend? Dan denken wij al snel dat mensen met een laag inkomen ‘dus’ vaker fraudeerden waardoor het algoritme leerde om juist deze groep extra te wantrouwen. Computers kunnen immers niet zelfstandig denken, ze kunnen alleen maar opdrachten uitvoeren. Maar dat was precies het punt. Het algoritme kreeg uitgangspunten om mee te werken, en één van die uitgangspunten was dat lagere inkomens een hogere risicoscore kregen. Hierdoor werd deze groep vaker gecontroleerd. Wie vaker gecontroleerd wordt, wordt eerder op een fout betrapt en zo leerde het algoritme bij. Het resultaat was dat steeds verder werd ingezoomd op de lage inkomens.
Dubieuze beslissingen
Waarom hebben ambtenaren deze beginwaarde ingevoerd? Dit lijkt mij volslagen onlogisch. Toeslagen zijn inkomensafhankelijk, dus de kans dat mensen met een laag inkomen recht hebben op toeslagen is groter dan bij mensen met een hoger inkomen. Je zou denken dat dit de kans op fraude bij de lage inkomens verkleint, niet vergroot. Dit nog even los van de belachelijke eisen die gesteld werden waardoor een vergeten handtekening al als fraude kon worden gezien. Maar hoe dubieus dit ook allemaal was, de ambtenaren bleven domweg het systeem toepassen en sloegen geen alarm toen de resultaten steeds schever werden.
Je kunt je afvragen waarom deze ambtenaren geen alarm sloegen en hopelijk zal dit grondig worden uitgezocht, maar het resultaat is duidelijk. Mensen met lage inkomens werden vaker hard aangepakt door de belastingdienst. En natuurlijk hebben niet alleen slachtoffers van de toeslagenaffaire te maken met een dergelijke benadering. Het is algemeen bekend hoe streng de overheid is voor bijstandsgerechtigden, terwijl ook algemeen bekend is hoe makkelijk graaiende politici wegkomen met een beroep op ‘administratieve fouten’. Dit is een ongelijkheid die dieper zit dan dat ene zelflerende algoritme.
Wij zijn Nederland
Er was nog een artikel dat me opviel deze week. Volgens Ben Knapen – de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken – is Nederland ‘groot voorstander’ van autonome militaire eenheden onder EU-vlag. Werkelijk? Is Nederland hier ooit over geraadpleegd? Natuurlijk niet. Ben Knapen is de vertegenwoordiger van de bevoorrechte klasse die zichzelf als Nederland ziet. Wat zij met elkaar uitdenken = de mening van Nederland. Wat gewone burgers hiervan vinden, doet niet ter zake. Zij zijn niet Nederland, zij kunnen maar beter luisteren naar degenen die het beter weten.
Ik heb al eerder geschreven over de wens van de EU-elites om een Europees leger te hebben. De voorbereidingen hiervoor zijn al decennia bezig en al die jaren roepen politici om het hardst dat er heus geen Europees leger komt, ook in het Volkskrantartikel van deze week. Waarom ze dat roepen? Omdat ze heus wel weten dat de gewone Europeanen – ook Nederlanders – hier niet op zitten te wachten. Met transparantie en echte democratie zal dat leger er niet komen, dus zijn rookgordijnen nodig. Al jaren zijn veel van onze politici eurosceptisch voor de verkiezingen en eurofiel erna. Argeloze burgers stemmen voor een terughoudend EU-beleid, maar zodra het ‘mandaat’ binnen is, kan de EU weer verder versterkt worden ten koste van ons eigen land.
Het verschil tussen vrijheid en dictatuur? — “When governments fear the people, there is liberty. When the people fear the government, there is tyranny.”
— Lucas Bergkamp (@lucasbergkamp) November 22, 2021
De onderklasse heeft het nakijken
Deze arrogante houding over de EU is helaas geen uitzondering. De bevoorrechte klasse bepaalt welke koers wij als land varen, en neemt daarbij een loopje met de democratie. In juni 2020 verscheen een artikel van politiek onderzoeker Wouter Schakel. Hij onderzocht wat hoger en lager opgeleiden eigenlijk wilden en hoe vaak hun wensen in beleid werden omgezet. Hij kwam tot de schokkende conclusie dat de wensen van hoger opgeleiden – vooral als ze ook nog een hoog inkomen hadden – altijd de doorslag gaven.
De onderklasse heeft geen schijn van kans als de bovenklasse er anders over denkt. Schakel schreef wat de gevolgen zouden zijn als alle groepen werkelijk gelijk zouden worden vertegenwoordigd: ‘Om een paar voorbeelden te noemen: sociale voorzieningen zouden worden uitgebreid, de verschillen tussen rijk en arm zouden kleiner zijn, immigratie zou meer worden beperkt, criminaliteit zou harder worden bestraft en Europese integratie zou worden teruggeschroefd.’ Dit rijtje zal u misschien bekend voorkomen… het wordt ook wel populisme genoemd.
Oligarchie
In feite heeft het grootste deel van Nederland al lang geen inspraak meer. We leven in een maatschappij waarin een bevoorrechte groep de macht in handen heeft en de eigen belangen voorop stelt. Maar dit is een werkelijkheid die het natuurlijk niet zo lekker doet bij de kiezers. En dus werpen de leden van het establishment zich op als verdedigers van de democratie. Ze hebben de mond vol van democratische waarden en zetten uitverkoren groepjes op een voetstuk om maar te bewijzen hoe tolerant en ruimdenkend ze zijn.
Tegelijkertijd zijn ze helemaal niet zo ruimdenkend als het over gewone Nederlanders gaat. Ze kijken neer op mensen die anders denken over zaken als immigratie, criminaliteit of de EU. Ze willen hier niet eens over in discussie, want hun gelijk is boven elke discussie verheven. Een rapport over de kosten van immigratie vinden ze xenofoob. Maatregelen tegen criminaliteit zijn al snel racistisch en zorgen over de EU zijn natuurlijk bekrompen. Burgers die kritiek op hen hebben zijn dan ‘populisten’ of zelfs ‘extreemrechts’.
De ander is een nazi
De laatste tijd is er veel verontwaardiging over de vergelijkingen die sommigen maken tussen de maatregelen tegen ongevaccineerden en de Jodenvervolging. Persoonlijk vind ik die vergelijkingen ook onsmakelijk, maar ik zou er heel wat bozer over zijn als holocaustvergelijkingen niet al jaren schering en inslag waren. Al decennia worden andersdenkenden uitgemaakt voor bruinhemden en fascisten – en worden moslims ‘de nieuwe Joden’ genoemd – dus laten we niet doen alsof hier iets nieuws gebeurt. De verontwaardiging over deze vergelijkingen klinkt als de boosheid van een kleuter wiens lievelingsspeeltje is afgepakt en nu ineens aan een ander is gegeven.
Op Baudet reageren of niet? Dat is steeds het dilemma. Voor de nare oogst van dit weekend wil ik niet wegkijken.
Hij verwondt mensen met zijn woorden. En hij brengt het gezag en de waardigheid van de Kamer ernstige schade toe. Ik voel daar schaamte bij. https://t.co/xSEPdAeYQN
— Sigrid Kaag (@SigridKaag) November 14, 2021
Wat eenlingen roepen op twitter, in de media of zelfs in het parlement kunnen we nog afdoen als incidenten. Erger is het als het establishment deze vergelijkingen langdurig als wapen inzet tegen een groot deel van de bevolking. Met het establishment bedoel ik hier de gevestigde orde: politiek, media, wetenschappers, de top van het bedrijfsleven en van de overheid. Deze groep heeft de macht in Nederland en al zitten er natuurlijk ook andersdenkenden in, de tendens is duidelijk. Niet allemaal zullen ze het hardop zeggen, maar velen voelen zich verheven boven de gewone burgers. Zij zijn verstandiger, ruimdenkender, hoogstaander; zij zijn de echte democraten.
Democratie tegenover extreemrechts
Deze zomer las ik het proefschrift van Nikki Sterkenburg over extreemrechts in Nederland. Op bladzijde 35 stond een definitie van extreemrechts die voortbouwde op het werk van andere politicologen. ‘Voor dit proefschrift is ervoor gekozen om dicht bij de definitie van McGowan te blijven, verrijkt met de door Mudde en Carter genoemde kenmerken en elementen. De definitie luidt dan ook als volgt: Individuen zijn extreemrechts wanneer zij een uitgesproken ideologie hebben die wordt gekenmerkt door nationalisme, racisme, xenofobie, een antidemocratische houding en/of de roep om een sterke staat.’
Deze definitie lijkt heel redelijk, tot we gaan kijken hoe de termen gedefinieerd worden. Voor dit stuk licht ik er maar een uit: antidemocratisch. Op bladzijde 29 staat namelijk: ‘In de helft van de onderzochte studies kwamen vijf elementen steevast naar voren: nationalisme, racisme, xenofobie, antidemocratische houding (ook wel: anti-establishment) en de roep om een sterke staat (ook wel: ‘law and order’- standpunten).’
Komt dat even mooi van pas voor de gevestigde orde. Het establishment wordt hier gelijk gesteld aan de democratie, en kritiek op het establishment is dan antidemocratisch en een kenmerk van extreemrechts. We kunnen onze schouders ophalen over een definitie in een of ander proefschrift, maar heeft u hier brede verontwaardiging over gezien? Welnee. Dit is een denkwijze die keurig aansluit bij de onderbuikgevoelens van de bevoorrechte klasse, al mogen we dat vast geen onderbuikgevoelens noemen. Dat is een term die gereserveerd is voor de onderklasse.
Het kernprobleem
In Nederland kunnen gewone burgers de staat niet vertrouwen. Ze weten dat zij hard gepakt zullen worden als zij een foutje maken terwijl leden van het establishment straffeloos wegkomen met veel ergere zaken. In Nederland bepaalt datzelfde establishment op alle terreinen wat er gebeurt, ook als de gevolgen vooral terecht komen bij de gewone burgers. Als die gewone burgers dan kritiek uiten worden zij weggezet als populisten of extreemrechts. De macht heeft alle troefkaarten in handen. Is Nederland werkelijk nog een democratie?
Het kernprobleem dat aan de basis van alle andere problemen ligt, is de kortzichtige arrogantie van grote delen van ons establishment. De opportunistische machtsgreep van onze huidige politici in de coronacrisis is daar slechts het laatste voorbeeld van. Verstandig beleid was te veel gevraagd, liever gebruikte men de crisis voor politiek gewin en nu het finaal uit de hand loopt, is de bevolking de schuldige. Nu ook in de bovenklasse de kritiek aanzwelt zal er wel een koerswijziging volgen, maar dat is lapwerk. De echte koerswijziging zou veel dieper moeten gaan.
Nederland kan een prachtig land zijn. Maar daarvoor is het hard nodig dat onze bovenklasse eens grondig in de spiegel gaat kijken. Want op dit moment is Nederland geen democratie waarin alle burgers gelijke rechten hebben. Het is een klassenmaatschappij.
